Mexanik hodisalar jismlarning muvozanati oddiy mexanizmlar

II bob. Mexanik hodisalar
74
74
Amaliy topshiriq
1. Uyingizdan maktabga kelguncha qancha mexanik ish bajar-
ganingizni hisoblab ko‘ring. Yo‘lni gorizontal tekis deb hisob-
lang.
2. Narvonga yoki stol ustiga chiqing. Bunda bajargan mexanik 
ishingizni hisoblab, daftaringizga yozing.
27-MAVZU
ENERGIYA TURLARI. QUVVAT
Bolg‘a bilan mix qoqish misolida Siz, bolg‘ani qancha yuqoriga ko‘tarib 
mixni ursangiz, taxtaga shuncha chuqurroq kirishini bilib oldingiz. Demak, 
bolg‘aning ish bajara olish qobiliyati, ya’ni energiyasi uning vaziyatiga bog‘liq 
bo‘lar ekan.
Jismlarning vaziyati tufayli ega bo‘lgan energiyasi potensial ener-
giya deb ataladi.
Berilgan misolda bolg‘aning bajargan ishi A = F
og‘ir

kuch
 · h ga teng. Bunda, 
F
og‘ir
kuch
– bolg‘aning og‘irlik kuchi; h – bolg‘aning mix qalpog‘iga nisbatan 
balandligi. Bu ish bolg‘aning energiyasi hisobiga bajarilganligi uchun unung 
potensial energiyasi E
p
 = F
og‘ir kuch
 · h yoki
E
p
= mgh.
Buraladigan soatlarda prujinasini siqib, unda potensial energiya hosil 
qilinadi. So‘ngra prujina asta-sekin yoyilib soat mexanizmini, ya’ni 
strelkalarni harakatga keltirib, mexanik ish bajaradi. Daryolarni to‘sib, 
to‘g‘onlar quriladi. Bunda suvning balandligi ko‘tariladi. So‘ngra bu 
suv maxsus quvurlar orqali tushirilib, suv yo‘liga o‘rnatilgan parraklarni 
aylantiradi. Jismlar potensial energiyadan tashqari kinetik energiyaga ham 
ega bo‘lishi mumkin. Kinetik energiya jismlarning tezligi tufayli mavjud 
bo‘ladi.
.

---

75