Microsoft Word 00 KeyNote Speakers Materiallar
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 22,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- ADAPTİV ROBOTLARIN İDARƏETMƏ SİSTEMLƏRİNİN ANALİZİ VƏ TƏTBİQ SAHƏLƏRİNİN TƏYİNİ Aynurə DÖVLƏTZADƏ
- ALİ TƏHSİL MÜƏSSİSƏLƏRİNDƏ İNFORMATİKA FƏNNİ ÜZRƏ ELEKTRON TƏHSİL PORTALI ÜÇÜN İNFORMASİYA MODELİNİN İŞLƏNMƏSİ
- ALİ TƏHSİL MÜƏSSİSƏLƏRİNDƏ TƏLƏBƏ MƏLUMAT SİSTEMLƏRİNİN ANALİZİ Nərgiz HÜSEYNOVA
|
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
325 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan PROCEEDINGS SECTION II ENGINEERING SCIENCES Computer Sciences and ICT Mechanical and Industrial Engineering IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
326 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
327 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan PROCEEDINGS SECTION II ENGINEERING SCIENCES Computer Sciences and ICT IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
328 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan ADAPTİV ROBOTLARIN İDARƏETMƏ SİSTEMLƏRİNİN ANALİZİ VƏ TƏTBİQ SAHƏLƏRİNİN TƏYİNİ Aynurə DÖVLƏTZADƏ Sumqayıt Dövlət Universiteti Bunyadov82@mail.ru AZƏRBAYCAN
Robototexnikanın inkişafının yeni mərhələsində insanı nəinki yorucu monoton əməliyyatları yerinə yetirməkdə əvəz edən, eyni zamanda aqressiv mühitlərdə insanın olması səhhəti nöqteyi- nəzərdən mümkün olmayan sahələrdə fəaliyyət göstərən avtonom adaptiv robotların (AAR) yaradılması aktuallıq kəsb edir. AAR-ın digər nəsl robotlardan əsas fərqi ondadır ki, onların imkanları müəyyən zaman kəsiyində insanın təbii intellektinin imkanları ilə üst-üstə düşməlidir və onlar qeyri-müəyyənlik şəraitində adekvat qərarlar qəbul etməklə fəaliyyət göstərməlidirlər. Göründüyü kimi AAR-ın yaradılması birbaşa insanın intellektinin modelləşdirilməsi ilə bağlıdır və qlobal psixoloji mexanizimlərin mahiyyəti haqqında prosedurların həllini tələb edir. Bu isə həddindən artıq mürəkkəb məsələdir ki, onun da psixoloji, tibbi və fəlsəfi həlli hələlik tədqiqat mərhələlərində araşdırılır. Elm və texnikanın inkişafının müasir vəziyyəti imkan verir ki, AAR-ın yaradılmasında və idarəolunmasında bioniki yanaşmanın müxtılif modifikasiyalarından istifadə edilsin. Belə həll yollarından biri kimi biotexniki (BT) yanaşmanı göstərmək olar. BT yanaşmada sensor sistemləri və icra alt sistemləri ilə təchiz olunmuş AAR insan- operatordan əhəmiyyətli uzaq məsafədəki işçi zonada fəaliyyət göstərir. Robotun ətraf mühütindəki vəziyyət haqqında informasiya müxtəlif tip kanallarla operatora ötürülür. Mövcud situasiyanı qiymətləndirən operator həmin kanalla robota idarəedici təsirlər göstərməklə onu məsafədən idarə edir. Müasir texniki vasitələr operatora onun robotun işçi zonasinda olması illyuzasını yaratmağa imkan verir. Bu halda robotla operatorun əlaqəsi diskret zaman momentlərində seanslarla həyata keçirilir. Göstərilən yanaşma ilə yaradılan robotlara nümunə kimi ilk kəsmik robotları göstərmək olar. Göründüyü kimi biotexniki yanaşmada əsas rolu insanın intellektinə əsaslanan qərar qəbul etmə proseduralarının yerinə yetirilməsidir. Bu isə heç də robotun süni intellektinin yaradılması probleminin həlli rolunu oynamır, sadəcə olaraq məsələnin ciddiliyini bir qədər yüngülləşdirir. Daha doğrusu AAR-ın idarəolunmasında təbii intelekt ilə sadələşdirilmiş süni intellektdən komprimis istifadəyə əsaslanan idarə üsullarının işlənməsi üçün əsas yaradır. Belə yanaşmalara misal kimi AAR-ın supervizor və dioloq idarə usullarını göstərmək olar. Supervizor idarəetməsinin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, operator AAR-la seans zamanı ona növbəti tapşırığı göndərir. AAR tapşırığı yerinə yetirmək üçün işçi zonasındakı situasiyanı araşdırmalı, operatorun köməyi olmadan konkret məqsədə nail olmaq üçün tələb olunan məsələləri həll etməlidir. Baxmayaraq ki, supervizor rejimində robotla əlaqədə operatorun işi əhəmiyyətli dərəcədə yüngülləşir, AAR-ın göstərilən halda intellektual səviyyəsi insan intellikti ilə müqayisədə əhəmiyyətli dərəcədə sadədir. Eyni zamanda bu halda AAR-ın idarəolummasında istifadə edilən çoxlu problemlər qarşıya çıxır. AAR-ın idarə edilməsində insanın təbii intellektinə nisbətən yaxın ola biləcək süni intellekt əsasında qurulan idarə sistemlərinin yaradılmasında bioniki yaxınlaşma üsulu son vaxtlar xüsusi aktuallıq kəsb edir. Bioniki yaxınlaşmanın mahiyyəti AAR-ın idarə olunmasında bioniki analoqların, yəni neyrifizioloji və neyrokibernetik ekspermentlərin nəticələrindən istifadə edilməsidir.Bu halda AAR-ın idarə olunmasında süni intellektin istifadəsində təbii intellektin bütün funksiyalarını modelləşdirən qurğuların yaradılmasına deyil, məhz konkret mühitdə adaptiv davranışı və məqsədəyönlü fəaliyyəti təmin edən qurğuların sintezinə baxılmalıdır. Başqa sözlə reflektor davranışlarının mürəkkəb psixoloji səviyyədə deyil, nisbətən sadə neyrofizioloji səviyyədə modelləşdirməkdən başlamaq lazımdır. Müxtəlif təyinatlı funksiyaları yerinı yetirən mövcud neyron şəbəkələri paket proqramları imkan verir ki, bioniki yanaşmadan istifadə etməklə AAR-ın idarəedilməsi üçün yeni metodlar işlənib IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
329 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan hazırlansın. Bu istiqamətdə tədqiqat işlərinin nəticələri perspektivdə daha mürəkkəb strukturlu AAR- ın süni intellekt elementləri ilə təchiz olunmuş idarəetmə sistemlərinin yaradılmasını təmin etməlidir. AAR-ın dioloq rejimində fəaliyyət göstərən idarəetmə sistemində operatorla robot arasındakı əlaqə ancaq operator tərəfindən deyil, həm də lazım olduqda robotun süni intellekt elementinin təşəbbüsü ilə həyata keçirilir. Bu halda AAR onun süni intellekt elementləri ilə təchiz edilmiş idarəetmə sistemi, ya da operatorun tapşırıqları rəhbərliyi ilə, eyni zamanda təbii və süni intellektin qarşılıqlı əlaqəsi ilə fəaliyyət göstərə bilər. İdarəetmə sistemləri süni intellekt elementləri ilə təchiz edilmiş AAR-lar real dinamiki dəyişən xarici mühitdə fəaliyyət göstərmək və robot kollektivlərinin tərkibində mürəkkəb funksiyaları yerinə yetirmək imkanlarına malik olmalıdır. Analiz göstərir ki, AAR-ın sadalanan idarəetmə sistemlərinin realizasiyası ancaq əvvəldə qeyd olunan alqoritmik və proqram təminatlarını mürəkkəbliyi ilə deyil, eyni zamanda klassik struktura malik ardıcıl hesablayıcı qurğuların robotun real vaxt rejimində fəaliyyətini təmin edə bilməməsi ilə əlaqədardır. Bu məqsədlə real obyektlətdə paralel strukturlu hesablayıcı qurğuların, xüsusən də kompüterlərin istifadəsi elm və texnikanın müasir səviyyəsində iqtisadi nöqteyi- nəzərdən özünü doğrultmur. Odur ki, real, əvvəlcədən (aprioru) öyrənilməmiş xarici mühitdə AAR-ın idarəedilməsi üçün digər yanaşmaların istifadəsi aktuallaşır. Belə yanaşmalardan biri də robotların adaptiv idarəedilməsində bircinsli idarəedici strukturlardan istifadədir. Bu növ robotları süni intellekt elementləri ilə təchiz edilmiş adaptiv robotlar adlandırırlar. Göstərilən prinsiplə idarə olunan robotlar (robot kollektivi) müxtəlif situasiyalarda fəaliyyət gostərən və situasiyalarının yerinə yetirilməsi ardıcıllığı əvvəlcədən məlum olmayan proseslərin idarə edilməsində müvəffəqiyyətlə istifadə oluna bilər. Sumqayıt Dövlət universitetində çevik istehsal sisteminin bircinsli idarəedici strukturlardan istifadə edilməklə idarə olunması istiqamətində elmi-tədqiqat işləri yerinə yetirilir.
ALİ TƏHSİL MÜƏSSİSƏLƏRİNDƏ İNFORMATİKA FƏNNİ ÜZRƏ ELEKTRON TƏHSİL PORTALI ÜÇÜN İNFORMASİYA MODELİNİN İŞLƏNMƏSİ
Qafqaz Universiteti
AZƏRBAYCAN Aynurə ƏLƏKBƏROVA Qafqaz Universiteti aelekberova@qu.edu.az AZƏRBAYCAN
XXI əsrdə yaşadığımız mühitdə hər birimiz əşyaların, geyimlərin , texnologiyaların və.s dəbdən düşməsi və eyni zamanda artıq istifadəsi daha asan və bizə daha çox imkanlar verən əşyalardan və texnologiyalardan istifadə edilməsi problemi ilə üz-üzə qalırıq. Bunlardan ən vacibi texnologiyalardır. Texnologiyaların günü-gündən inkişaf etməsi təhsil sahəsinə də böyük təsir edir. Məsələn: İlk dəfə elektron təhsil məktub vasitəsilə həyata keçirilsə də artıq XXI əsrdə texnologiyalar vasitəsilə bu daha da asanlaşdırılmışdır. İstənilən bir şəxs öz evindən çıxmadan dünyanın ən nüfuzlu universitetlərində təhsil ala bilər. Bir sözlə keçmişdə insanlar nə qədər çox təhsil almaq istəsələr də bu çox zaman mümkün olmurdu. Buna səbəb yolun uzaq olması, xərcin çox olması, ən başlıcası isə fiziki əngəlli insanların təhsil ala bilməməsi idi. Amma XXI əsrdə bu artıq böyük problem deyil. Telekommunikasiya texnologiyaları və internet şəbəkəsinin resursları yeni tədris tipini “Elektron təhsil”-i (e-learning) meydana çıxardı. Elektron Təhsil- internet, yaxud intranet şəbəkəsi vasitəsilə şəxsin müstəqil öyrənməsi ilə gerçəkləşən , biliyin əldə olunmasında zaman və məkan hüdudlarını tanımayan , ömür boyu öyrənməyə imkan verən bir təhsil sistemidir. Elektron təhsillə üz-üzə təhsilin hüquqi cəhətdən heç bir fərqi yoxdur. Elektron təhsil tələbələrə öz öyrənmə sürətində öyrənməyə, mövzunu dərk edənə qədər mövzu üzərində təkrar-təkrar işləməyə, IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
330 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan tələbənin istədiyi məkanda dərsi dinləməyə, müxtəlif təbəqədən olan tələbələrin rahat bir şəkildə təhsil ala bilmələrinə imkan verir. Elektron təhsil XVIII əsrin əvvəllərində yaranıb və günümüzə qədər sürətlə inkişaf edib. 1728-ci ildə Boston qəzetində stenoqrafiya dərsləri, 1833-cü ildə isə İsveç Universitetində xanımlara keçirilən “Məktubla Kompazisiya” dərsləri elektron təhsilin başlanğıcı hesab olunur. Artıq dünyanın bir çox ölkələrində ən nüfuzlu universitetlərdə elektron təhsil mövcuddur. Bunlara İngiltərədə University of Teesside, University of Sunderland, Amerikada Cooper Union , Deep Springs College, Türkiyədə Sakarya Üniversiteti, Çukurova Üniversiteti, Anadolu Üniversiteti və.s misal göstərmək olar. Azərbaycanda da elektron təhsil mözvusu gündəmdə olan mövzulardan biridir. Belə ki, Azərbaycanda Təhsil Nazirliyi nəzdində elektron təhsil resurslarının qiymətləndirilməsi üzrə Şura fəaliyyət göstərir. Elektron təhsil resurslarının beynəlxalq standartlara uyğun qiymətləndirilməsi, onların təhsil portalında yerləşdirilməsi və daha effektiv tətbiqi Şuranın əsəs məqsədlərindəndir. Qeyd etmək lazımdır ki, Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi, Milli Elmlər Akademiyasının İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu, Milli Elmlər Akademiyası Kibernetika İnstitutu, Təhsil Nazirliyinin tərəfdaşları: “Mədəd” dövlət təşkilatı, “Ultra Computers”, “Azedunet”, “Microsoft Azerbaijan” şirkəti həmçinin qeyri-hökumət təşkilatları və müəllimlər elektron təhsil resurslarının qiymətləndirilməsi üzrə Şuranın tərkibinə daxildirlər. Bu araşdırmanın əsas məqsədi elektron təhsilin elm sahəsinə təsirini vurğulamaq, müsbət və mənfi cəhətlərini meydana çıxarmaq və mənfi cəhətlərin aradan qaldırılması üçün tədbirlər planı hazırlamaqdır. Yuxarıda yazılanlardan belə nəticəyə gəlmək olur ki, elektron təhsil elm üçün çox vacib addımlardan biridir. Lakin elektron təhsilin çatışmayan cəhətləri də mövcuddur. Bu sahədə hal-hazırda çoxlu sayda işlər getsə də hələ də ideal bir sistem yaratmaq mümkün olmur. Təkliflər: Tədris işçilərini təsirli bir elektron təhsilin necə olacağı barədə maarifləndirmək Dərs materiallarının online mühitə asanlıqla köçürülməsini təmin etmək Tələbələrin suallarına tez bir zamanda cavab verilməsi üçün daha aktiv bir mühit yaratmaq Tələbə və müəllimləri bütün kommunikasiya vasitələri ilə təmin etmək Akademik mənada dürüstlüyü tam təmin etmək Tələbələrin sosiallaşmaları üçün müəyyən tədbirlər görmək Əgər elektron təhsilin mənfi cəhətlərini aradan qaldırmaq mümkün olsa XXI əsr üz-üzə təhsil üçün son əsr ola bilər. Bunun yaxın gələcəkdə baş verəcəyi gözlənilir. Çünki texnologiyalar durmadan inkişaf edir və bu təhsil sahəsinə də öz təsirini göstərir.
ALİ TƏHSİL MÜƏSSİSƏLƏRİNDƏ TƏLƏBƏ MƏLUMAT SİSTEMLƏRİNİN ANALİZİ Nərgiz HÜSEYNOVA Qafqaz Universiteti nina_nargiz@mail.ru AZƏRBAYCAN Əli HƏSƏNOV Qafqaz Universiteti ahasanov@qu.edu.az AZƏRBAYCAN
Ali təhsil müəssisələrinin bakalavriat və magistratura səviyyələrində kredit sistemi ilə tədrisin təşkili qaydaları Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2013-cü il 24 dekabr tarixli 348 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir. Bu qərar Azərbaycandakı Ali təhsil müəssisələrinin Avropa ölkələrindəki təhsil sisteminə inteqrasiyasına əhəmiyyətli bir şəkildə təkan vermişdir. Bütün bunlarla yanaşı tələbələrin alacaqları dərslərlə əlaqəli ətraflı məlumata sahib olması, o cümlədən oxuduqları universitetlə virtual bağın yaranması, öz müvəffəqiyyət göstəricilərini rahatlıqla təqib edə bilməsi və s. cəhətlərdən hər bir universitet üçün “Tələbə Məlumat Sistemi”-nin mövcudluğu labüddür. Tezisdə “Tələbə Məlumat Sistemi”-nin əhəmiyyəti tədqiq olunmuş, Respublika xaricində və daxilindəki universitetlərdə mövcud vəziyyətə baxılmışdır. IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
331 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Ali təhsil müəssisələrində istifadə edilən elektron idarəetmə sistemlərinin məqsədi tələbələrə aid məlumatların (tədris edilən fənlər, tələbə davamiyyəti, tələbənin ümumi tədris ili müddətində nəticələri, təhsil haqqı, müvəffəq olduğu dərslərə görə qazandığı kredit sayları və s.) eyni bir platforma üzərində birləşdirilməsidir. Eyni zamanda belə sistemlər tələbə-valideyn-müəllim üçlüyünü birləşdirən virtual bir mühitdir. Tələbə məlumat sisteminin arxitekturasına verilənlər bazasının yadda saxlanılması üçün Database Server, bütün tətbiqetmələri icra edən Application Server, məlumat mübadiləsini təmin etmək üçün File Server, sistemə olan müraciətləri qarşılaya bilməsi üçün Web Server və sistemin istifadə edilməsi üçün fərdi kompüter yaxud bənzəri avadanlıqlar daxildir. Elektron idarəetmə sistemlərinə aşağıdakı kimi tələblər qoyulur: İstifadəsi asan olmalıdır. Məxfilik və təhlükəsizlik qorunmalıdır. Tələbələr üçün inteqrasiya edilmiş və dəstəklənən yeni texnologiyalar, öyrədici materiallar olmalıdır. Dərs qeydiyyatı əməliyyatlarını dəstəkləməlidir. Universitet nizam-intizam qaydaları olmalıdır. Sorğuların keçirilə bilməsi imkanı olmalıdır. Analizlər aparıla bilməsi üçün lazımi cədvəlləri emal edə bilməlidir. Hal-hazırda dünyanın bir çox universitetlərində bu tipli sistemlər tətbiq edilir. Belə sistemlərə misal olaraq Blackboard, Moodle, Sakai, MyEdu sistemlərini göstərə bilərik. Blackboard sistemi dünyanın bir çox universitetlərində (Boston University, Bucknell University, Princeton University, qonşu Türkiyədə Anadolu Universiteti, Bilgi Universiteti, İstanbul Universiteti, Kadir Has Universiteti) tətbiq olunur. Blackboard sistemi təhsil-təlim əlaqələrinin və qiymətləndirmələrin olduğu güclü və asan istifadə edilə bilən bir sistemdir. Sistem 1997-ci ildən etibarən fəaliyyət göstərir. Blackboard sistemi imkan verir ki, eyni bir platforma üzərindən istifadəçilər bir-biriləri ilə əlaqə qursunlar və məlumatlar paylaşsınlar. Sistemin əlaqələr (Communication) bölməsində bir neçə kateqoriyalar mövcuddur: Elanlar - universitetin professor və müəllim heyəti tələbələr üçün vacib elanları burada yer- ləşdirə bilirlər. Tələbələr blackboard sisteminə daxil olan zaman həmin elanı oxuya bilirlər. Söhbət - online olaraq tələbələr bir-birilə ünsiyyətdə olurlar. Elektron poçt - tələbələr fərdi vəya kütləvi olaraq elektron məktublarını göndərə bilirlər. Təqvim - imtahan vaxtlarının təyin edilməsi üçün istifadə edirlər. Sinif kitabı - tələbələr üçün müəllimlərin yerləşdirdiyi kitablar və dərsliklər saxlanılır. Kütləvi İnformasiya Vasitələri kitabxanası- burada əsasən video dərsliklər yerləşdirilir. Respublikamızda da demək olar ki, əksər universitetlərdə elektron idarəetmə sistemi mövcud- dur. Misal olaraq Qafqaz Universitetini, Azərbaycan Diplomatik Akademiyasını, Xəzər Universitetini və Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetini göstərə bilərik. Xəzər Universiteti TexnoParkında təkmilləşdirilən və Xəzər Universitetində istismara verilən sistem üç hissədən-Tələbə Şöbəsi, Akademik Məlumat Sistemi və Tələbə Məlumat Sistemindən ibarət informatik bir sistemdir. Sistemin üstün cəhətlərindən biri də çoxlu sayda dildə mövcud olması və yeni dil əlavə edilə bilmə xüsusiyyətidir. Sistem yeni tələbələrin qeydiyyatını keçirmək və avtomatik olaraq yeni tələbə nömrəsi vermək imkanına malikdir. Sistem üzərində eyni zamanda dərs yükünün daxil edilməsi, bütün akademik sənədlərin hazırlanması, akademikheyəthaqqında məlumatların daxil edilməsi, statistik göstəricilərin hazırlanması, layihələrin idarə olunması və s. əməliyyatları aparmaq mümkündür. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin də elektron idarəetmə sistemi mövcuddur. Tələbələr istifadəçi adı və şifrəni daxil etməklə universitetlə əlaqəli məlumatlarının olduğu səhifəyə daxil ola bilərlər. Burada dərs cədvəli, imtahan cədvəli, imtahan nəticələri, anket, fayllar kimi ayrı-ayrı kateqoriyalar mövcuddur. Qafqaz Universitetinin də bir-biri ilə əlaqəli iki sistemi - Tələbə Məlumat Sistemi və Personal Məlumat sistemi fəaliyyət göstərir. İstifadəçilər özlərinə məxsus istifadəçi adı və şifrə vasitəsi ilə sistemə giriş edirlər. Tələbə Məlumat Sistemində əsas səhifədə tələbəyə aid məlumatlar (tələbə nömrəsi, ad, soyad, ata adı, giriş balı , e-mail ünvanı və.s) yerləşdirilir. Bundan əlavə tələbələrə aşağıdakı imkanlar da verilməkdədir:
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
332 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan kafedralar haqqında məlumat əldə edə bilirlər. ders qeydiyyatını apara bilirlər. tədris ili müddətində aldıqları müvəffəqiyyət göstəricilərinə baxa bilirlər. mesajlar vasitəsi ilə rəhbərlik tərəfindən göndərilən məlumatları öyrənə bilirlər. elektron jurnalla tanış olurlar. anket sorğularında iştirak edə bilirlər. tənzimləmələr kimi kateqoriyalar mövcuddur. Aparılan tədqiqatın nəticəsinə əsaslanaraq deyə bilərik ki, ali məktəblərdə elektron idarəetmə sisteminin əhəmiyyəti çox yüksəkdir. Bu sistemlər hər bir universitet üçün müəyyən tələblərə cavab verir. Amma yaxşı olardı ki , bununla yanaşı bütün universitetlər üçün elektron idarəetmə sistemlərinə qoyulan standart tələblər olsun. Eyni zamanda mobilliyin təmin olunması üçün istifadə olunan elektron idarəetmə sistemlərinin telefon və planşetlər üçün də hazırlanması lazımdır. Bütün qeyd olunanlarla yanaşı sistemin daima inkişafda qala bilməsi üçün istifadəçilərin təkliflərini alacaq və qiymətləndirəcək ekspert qruplarına da ehtiyac vardır.
ALİ TƏHSİLİN İKT ƏSASLI İNNOVATİV İNKİŞAFINDA ALİ TƏHSİLİN İNFORMATLAŞMASI PEDAQOJİ İNNOVASİYALARIN NÜVƏSİDİR Sənan BƏBİŞOV Mingəçevir Dövlət Universiteti Sanan1991@box.az AZƏRBAYCAN Biliklər iqtisadiyyatına gedən yol təhsildən keçir. Biliklər iqtisadiyyatının formalaşmasında xüsusən ali təhsilin mühüm rolu var. Informasiya həcminin və texnologiyaların sürətli artımı ali təhsilin məzmun və texnoloji baxımdan daim təkmilləşməsini tələb edir. belə bir fakta diqqət edək: 2008-ci ildə dünyada 1.5 ekzebayt həcmində informasiya yaradılmışdır. Bu informasiya miqdarı özündən əvvəlki 5000 il ərzində yaranmış informasiya həcmindən çoxdur.Digər tərəfdən,texniki informasiyaların da həcmi sürətlə artır. Bu o deməkdir ki, bəzi ixtisaslar üzrə tələbələrin birinci kursda aldığı məlumatların bir hissəsi artıq o döndüncü kursa çatdıqda köhnəlir. Bu amillər ali təhsil sistemində qlobal problemlər yaradır. Bu problemləri müzakirə etmək üçün 2009-cu ildə YUNESKO Paris şəhərində “Ali təhsilə dair ümümdünya konfransı” təşkil edilmişdir. Bu konfransda iştirak edən YUNESKO-nun Baş direktoru cənab Kauşiro Matsuura belə bir ifadə təqdim etmişdir: “Bu gün ali təhsildə əsl inqilab baş verir. Ali təhsilin kütləviləşdirilməsi və cəmiyyətin qloballaşdırılması, İKT-nin təhsildə tətbiqi,biliklərin müxtəlif formalarda mübadilə imkanlarının artması bu inqilabi prosesləri daha da surətləndirir”. Konfransda İKT-nin tətbiqi ilə rəqəmsal uçurumun ləğvi,təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, əlyetərliyin təmin edilməsi kimi məsələlərə dair tövsiyyələr verilmişdir. Konfransda qeyd edildi ki, əgər universitetlər inkişaf etmək və qlobal rəqabətdə qalib gəlmək istəyirlərsə, təhsilin keyfiyyətini daha da yüksəltməlidirlər, çünki təhsilin keyfiyyəti universitetlərin qlobal səviyyədə rəqabətə davamlılığının əsas indikatorudur. İnformasiya cəmiyyətində İKT-nin verdiyi imkanlar əsasında təhsilin planlaşma və reallaşma dairəsi dəyişir. İKT-nin sürətli inkişafı təhsilin qloballaşmasına real imkanlar yaradır. Bu gün İKT vasitəsi ilə istənilən zamanda, istənilən məkanda, istənilən formada təhsil almaq mümkündür. Böyük həcmli rəqəmsal informasiya resursları və biliklərə sürətli əlyetərliyin mümkünlüyü tələbələrin təlim imkanlarını xeyli artırır. İKT bu prosesdə alət rolunu oynayır. Bu texnologiyaların tətbiqi nəticəsində müasir pedaqoji mühitə təhsil servisi, təhsil trayektoriyası kimi yeni anlayışlar daxil olur. Bu gün təhsilin müasir texnologiyalara olan tələbatı artıraq təhsildə istifadə edilə bilən yeni-yeni vasitələr yaranır. Bu gün MP pleyer, smart telefon və digər innovativ mobil qurğular vasitəsi ilə mobil təhsil |