Microsoft Word 2020-21 ijtimîiy majmua so'ngisi

Tayanch so’z va iboralar: 
ijtimoiy,profilaktika, yondoshuvlar, axborot, potologik, chegara, 
muhit, me’yor. 

---

113 
Soq’lom muhit doimo insonlar ongida o’z chegarasiga ega bo’lib, chegaradan tashqi 
bo’lganlar “nome’yoriy”, “potologik”jarayon deb belgilanadi. Amaliyotda inson anglagan yoki 
anglamagan holda o’zgalarni belgilariga muvofiq layoqatli yoki layoqatsiz deb baholaydi. 
Me’yor tushunchasi tibbiyotda, psixologiya, pedagogik, sotsiologiya va boshqa fanlarda 
keng qo’llanilib kelinadi. Bu tushunchaga aniq va yaxlit, yagona ta’rif berishga bo’lgan intilish 
muvaffaqiyatsizlik bilan yakunlangan. Masalan, faqatgina tibbiyotda olimlar 200 ga yaqin ta’rif 
berganlar. “Me’yor” tushunchasini ifodalab berishning murakkabligi shundaki, u nafaqat 
terminologik, balki mazmun, mohiyat jihatidan ham yagona ifodaga ega emas. Masalan, axloqiy 
me’yorlar doimo bir xil, hamma uchun deb belgilana olmaydi. Shu sababli ham ular birinchidan, 
milliy o’ziga xoslik, bundan tashqari vaqt o’tishi bilan qayta-qayta o’zgarib turadilar.Evropa 
mamlakatlarida shuningdek II jahon urushidan so’ng yillar mobaynida chekish odatiy 
“me’yoriy” hodisa hisoblangan bo’lib, unga jamiyatda bee’tibor bo’lganlar. Hozirda, jamiyat bu 
yomon, soq’liq uchun zararli odatga qarshi turgan bir vaqtda, chekishga axmoqona xulq belgisi 
sifatida munosabatda bo’ladilar. 
Ijtimoiy-pedagogning faoliyati vazifalari quyidagilardan iborat: 
1.
Ijtimoiy-pedagogik- ijtimoiy aloqalar va munosabatlarni yo’lga quyishda bolaga 
va oilaga yordam ko’rsatish, bolaning rivojlanishi uchun qulay ijtimoiy muhit yaratish. 
2.
Ijtimoiy-o’qitish vazifalari – bolaga ichkilikbozlik muammolari haqida bilimlarni 
egallab olishga yordam ko’rsatish hamda ichkilikbozlikka berilish jarayoniga qarshi 
turish ijtimoiy mahoratlari va ko’nikmalarini egallashiga yordam ko’rsatish. 
3.
Huquqiy-himoyalanish vazifalari, bu vazifa alkogolizmga berilgan bolaning 
huquqlarini himoya qilishni va rioya qilishni ko’zda tutadi. 
Ijtimoiy ishlar bo’yicha mutaxassis quyidagi vazifalarni bajaradi: 
1)
Ijtimoiy turmush – oila va bolaga turmush, tura rjoy sharoitlarini yaxshilashda yordam 
ko’rsatish va qullab-quvvatlash. 
2)
Ijtimoiy-iqtisodiy - s’irli ichimlik ichadigan bola yashaydigan oilaga moddiy yordam 
ko’rsatishda ishtirok etishini ko’zda tutadi. 
Valeolog ijtimoiy-tibbiy vazifalarni bajaradi, bu s’irtli ichimlik ichadigan bola sog’lig’ini 
saqlash bo’yicha ishlarni ko’zda tutadi. 
Psixolog ijtimoiy-psixologik vazifalarni amalga oshiradi, bu ishlar turli xildagi testlardan 
o’tkazishni, bola va ota-onalarga maslahatlar berishni ko’zda tutadi. Faoliyat sub’ekti ijtimoiy-
pedagog hisoblanadi, lekin undan tashqari maxsus ishlar bo’yicha mutaxassislar ham valeolog
23
, 
psixolog va ota-onalar ealb etilishi mumkin Faoliyat ob’ekt alkogolizm jarayoniga turli 
darajalarda berilgan bolalar hisoblanadilar.Yana bir tarkibiy qism – faoliyat vazifalari, bu 
vazifalarni faoliyat subhektlari bajaradilar: ijtimoiy-pedagog, ijtimoiy ishlar bo’yicha 
mutaxassis, valeolog, psixolog, ota-onalar. 
Bolaning ota-onalari bola shaxsi shakllanishi va rivojlanishi bo’yicha tarbiyaviy 
vazifalarni amalga oshirishlari kerak. Faoliyatning beshinchi tarkibiy qismi metodlar hisoblanib, 
ular uning turli subhektlari faoliyatlariga, bolaning yoshi xususiyatlariga, uning alkogolizm 
jarayoniga berilganliklari darajasiga bog’liq bo’ladi.Faoliyat tuzilishining oltinchi tarkibiy qismi 
- aniq metodlarga binoan belgilanadigan metodlarni amalga oshirish shakllari. 
1.Ijtimoiy-pedagogik faoliyatning ushbu texnologiyasi kom’leks hisoblanadi, chunki bir 
maqsadga erishishga harakat qiluvchi turli mutaxassislarni ishlarini birlashtiradi. 
Ijtimoiy-pedagogik reabilitatsiya – bu bola hayot faoliyati uchun ahamiyatli bo’lgan shaxsiy 
xususiyatlarini shakllanti;rishga yo’naltirilgan xarakterdagi tarbiyaviy chora-tadbirlar tizimi 
bo’lib, bolani jamiyatga muvofiqlashtiruvchi faol hayotiy holatga tortuvchi, o’z-o’ziga xizmat 
qilishda zarur bo’lgan ko’nikma va malakalarni egallashi, jamiyatda xulq-atvori bilan ijobiy 
ijtimoiy rollarni bajarish, zarur ta’limni olish kabilarni o’z tarkibiga oladi.
O’smirlarni ijtimoiy-pedagogik reabilitatsiya qilishda bu ishlarni reabilitatsion markaz deb 
Valeolog(lotincha Vale) bolalar sog’lom turmush tarziga o’rgatuvchi mutaxassis. 

---

114 
ataluvchi ijtimoiylashtirilgan muassasalarda amalga oshiriladi. Bu muassasalarning vazifalariga:
o
qarovsiz qolgan, daydi, jamiyatga moslasha olmaydigan bolalar va o’smirlarda ‘rofilaktik 
oldini olish choralarini ko’rish. 
o
Ota-oanlarining ayblari bilan yoki kutilmagan vaziyatlar sababli (shuningdek, jismoniy, 
‘sixologik zo’ravonlik, xavfli yashash joylari va boshqalar) og’ir hayotiy vaziyatlarga tushgan 
bolalarga tibbiy-’sixologik yordam ko’rsatish 
o
Ijobiy ijtimoiy xulq-atvor tajribalarini, atrofdagi insonlar bilan muloqot ko’nikmalarini 
shakllantirish 
o
Ota-ona qaramog’i yoki vositalar, yashash joyidan ajrab qolganlarni o’z qaramog’iga 
olish funktsiyasining bajarilishi 
o
favqulodda vaziyatlarda ‘sixik va ‘edagogik qo’llab-qo’vvatlash 
o
oilaga qaytishga hamkorlik qilish 
o
ta’lim olish, me’yordagidek o’sishga imkoniyat bilan ta’minlash. 
o
Kelgusi kasbiy va maishiy faoliyatga g’amxo’rlik qilish. 
Bunday muassasalar asosiy faoliyat maqsadlari – yordamga muhtoj bolalarni ijtimoiy 
himoya qilish va qo’llab-qo’vvatlash, ularni reabilitatsiya qilish orqali hayotlarini to’g’ri yo’lga 
qo’yiladi. Rivojlanishning qaysi bosqichida bo’lishidan qat’iy nazar, qanday jamiyatda, u eng 
rivojlangan, farovon iqtisodiy rivojlangan mamlakat bo’ladimi, yoki rivojlanayotgan jamiyatmi, 
ularda o’zlariga alohida e’tibor talab etadigan insonlar bo’ladi. Bunday insonlar biror-bir 
jihatdan jismoniy, psixik yoki ijtimoiy rivojlanishida nuqsoni mavjud insonlardir. Bunday 
insonlar jamiyat va davlatda doimo alohida guruhga mansub bo’lib ajralib turadi. Ularga doimo 
maxsus alohida munosabatda bo’lib kelingan. Biroq bu toifadagi insonlarga jamiyatning tarixiy-
madaniy sharoitiga muvofiq turli davrlarda turlicha munosabatda bo’lib kelingan. Masalan, 
qadimgi Spartada alohida qattiq jismoniy kamsitish (xasta, jismoniy nosoq’lom bolalarni 
qadimgi spartachilar qoyalardan uloqtirganlar) bilan ajralib turgan. Boshqa jamiyatlarda esa
bunday toifadagi insonlarga mehribonlik va q’amxo’rlik ko’rsatilgan. 
Hozirgi davrda AQSH va qator Yevropa mamlakatlarida nosoq’lom insonlarga ham 
barcha qatori, odatiy teng huquqli munosabatda bo’ladilar. Ularga jamiyatning teng huquqli 
ahzosi sifatida qaralib, bu insonlarni muammoli yokti imkoniyati cheklangan shaxs sifatida 
alohida maxsus e’tibor beriladi.“Muammoli inson” tushunchasi AQSHda keng qo’llanilsa 
Yevropa mamlakatlarida “imkoniyati cheklangan insonlar” iborasi ko’p ishlatiladi. Bugungi 
kunda iimkoniyati cheklangan insonlarga munosabatda, eng avvalo soq’liq masalasi eng dolzarb 
masala 
hisoblanadi. 
Chunki, 
bunday 
insonlar 
soni 
dunyo 
miqyosida 
o’sib 
bormoqda.YUNESKOning istiqbol bo’yicha ma’lumotlarida yaqin vaqtda jahon hamjamiyati bu 
ko’rsatkichni o’zgartira olmaydi.