Microsoft Word Avropa medeniyyeti metodiki vesait doc
Yüklə 234,68 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
1. Mədəniyyət
“Mədəniyyət” anlayışının tədqiqi, onun həm elmi, həm də həyati, praktiki mahiyyətinin dəqiqləşdirilməsi bir sıra elmlərin – antropologiya, arxeologiya, etnologiya, dilçilik, psixologiya, tarix, fəlsəfə, mədəniyyət fəlsəfəsi, mədəniyyətin sosiologiyası və digər sahələrin öyrənilməsi ilə də çox sıx bağlıdır. Bu elm sahələrinin tədqiqatçılarının fikirlərini eyni məxrəcə gətirən amillərdən birini, məhz “mədəniyyət” anlayışının təyinatının eyni məzmunda izahı təşkil edir. Beləliklə, “mədəniyyət” – latınca “kultura” (cultura) sözündən olub, işləmə, qulluqetmə, yaxşılaşdırma, həmçinin tərbiyə, inkişaf, tərəqqi deməkdir. Bu anlayışın mənşəyi isə “kolo”, “kolero” (kolo, kolere) sözlərindən gələrək torpaqşünaslıqla məşğul olma, torpaqla işləmək, burada çalışmaq, “kultus” – “təzədən işlənmiş” mənalarını ifadə edir. Qədim xalqlardan biri hesab edilən və Şərq sivilizasiyasının aparıcı dirəklərindən olan çinlilər və hindlilər də “mədəniyyət” anlayışını öz fəlsəfi nəzəriyyə və təlimlərinə müvafiq mənalandırmışlar. Belə ki, qədim çinlilərdə bu söz “jen”, Hindistanda “dharma” anlayışı ilə, türklərdə isə “kultür” formasında ifadə olunur. Çox qəribədir ki, mənşəcə soykökü türk olan bizim xalqın dilində “kultura” anlayışı “mədəniyyət” sözü ilə ifadə olunaraq ərəb dilindən gətirilib. Belə ki, ərəb dilində “mədoətun” anlayışı “şəhər” sözü ilə bağlıdır. Bu, xam vəziyyətində olanın insan əli ilə dəyişdirilməsi, təkmil formaya salınması mənasını verir. Bununla yanaşı, şəhər münasibətləri, şəhərin həyat tərzi səhra əhalisinin, bədəvilərin kobudluğuna, onların qaba həyat tərzinə qarşı istiqamətləndirilirdi. “Kultura”, “mədəniyyət” anlayışlarının “şəhər” sözü ilə əlaqələndirilməsi digər tərəfdən antik polislə bağlı idi. Belə ki, polis – qədim sivilizasiyada tərəqqinin sinonimi kimi işlənərək şəhərin azad vətəndaşları kimi qəbul olunurdu. Onların ə sas borcunu şəhərin qayda-qanunlarına tabe olmaq, onları qorumaq, xidməti işlərdə layiqincə qulluq etmək, xalq yığıncaqlarında yaxından iştirak edirdi. Belə şə hərlərdə mədəniyyət “tərbiyə”, “kult” (sitayiş, ayin), “becərmə” mənalarını ifadə edirdi. Digər tərəfdən “kultura” ifadəsinin başqa etimoloji mənalarından birini 5 şə rəf, sitayiş, kult təşkil etdiyindən onu həm də “dini sitayiş” anlamında qəbul etmək zəruridir. “Kultura” sözünün dinlə, dini sitayişlə bağlılığına istinad edən bir çox müəlliflər, xüsusilə, müasir dinşünas alim A.Men belə hesab edir ki, hər bir mədəniyyətin tamamlanması üçün “inam” hissi və əqidəsi başlıca yer tutmalıdır. Bir çox müəlliflər isə, belə hesab edirdi ki, dini əqidəsi, inamı olmayanı mədəni hesab etmək düzgün deyil. “Mədəniyyət” sözünün təhlilində bu fikirlərin hansının düzgün olub- olmamasından asılı olmayaraq bir fikir diqqətəlayiqdir ki, həmin anlayışın mahiyyətinin düzgün dərk edilməsində yuxarıda söylənənlərin hər birinin özünəməxsus obyektiv qiyməti vardır. “Mədəniyyət” anlayışının müasir anlamı ilk dəfə Almaniyada öz təsdiqini tapmışdır. Artıq XVIII əsrin axırlarında bu söz alman ədəbiyyatında iki mənada – birincisi, bilik və peşələrin köməkliyi ilə təbiət üzərində hökmranlıq, ikincisi isə şə xsiyyətin mənəvi zənginliyini bildirirdi. “Kultura” sözünün bu mənaları yavaş- yavaş bütün Avropa dillərinə daxil oldu. Mədəniyyət fenomeninin müxtəlif aspektlərindən tədqiqi
müasir kulturologiyada özünəməxsus yer tutan sahələrdən birinə çevrilmişdir. Bu tədqiqatları birləşdirən vahid amil onun tarixi proses kimi qəbul edilməsidir. Beləliklə, mədəniyyəti aksioloji mövqedən dərk etmək bəşəriyyət tərəfindən məqsədyönlü yaradılmış, qorunmuş və inkişaf etdirilmiş dəyər və sərvətlər toplusunun tanınması deməkdir. Yüklə 234,68 Kb. Dostları ilə paylaş:
|