ETNOPSİXOLOGİYA 189
oğlu Fransanın baş nazir olması, yaxud yapon Fuximorinin Peru
prezidenti olması nə fransızları, nə də peruluları təəccübləndirmədi.
Amma, hətta ulu babası VII əsrdən Yaponiyaya gəlmiş olan
emiqrantın iticəsinin Yaponiyanın baş naziri olmasının təsəvvür
etmək qeyri mümkündür. ətraf aləmlə, başqa xalqlarla əlaqədə,
ünsiyyətdə olduqda yaponlar özlərinin bənzərsizliyi haqqında olan
fikirləri təkzib etməyə yox, əksinə onu təsdiq etməyə çalışmırlar.
Psixologiya hesab edir ki, insan biopsixososial varlıqdır.
Yəni, insan xarakterinin bəzi cəhətləri bioloji olaraq genetik
amillərlə şərtlənirsə, bəziləri həyatda qazanılır. Insanın düşdüyü
sosial və təbii mühit də insan xarakterinə öz təsirini göstərir , onda
müəyyən “naxışlar” (xarakter əlamətləri) vurur. Bu mənada müasir
yapon xarakterindəki bəzi əlamətləri coğrafi determinizm prinsipi
əsasında izah edilə bilər. Belə ki, Yaponiyanın yerləşdiyi coğrafi
ərazi, onun iqlimi, təbiəti və s. amillər yapon xarakterinin
formalaşmasında müəyyən rol oynamışdır. Yapon torpaqlarının
əksəriyyətinin qeyri məhsuldar olması, təbii sərvət qıtlığı, əlverişsiz
iqlim şəraiti, əhali sayının artımı, ölkənin ada dövləti olması,
materiklə quru əlaqəsinin olmaması, əcnəbi ölkələrə emiqrasiyanın
çox çətin olması və s.obyektiv amillər yaponları gərgin əməklə
məşğul olmağa, özünü dolandırmaq üçün vasitələr axtarmağa,
yalnız özlərinə ümid etməyə məcbur etmiş, çıxış yolunu
çalışmaqda, zəhmətdə görüblər. Bunu nəticəsində yapon milli
xarakterində
zəhmətkeşlik,
əməksevərlik, qənaətcillik,
məqsədyönlülük, məqsədə çatmaq üçün xırdaçılıq, daxili intizam
hissi, özünənəzarət, çətinliyə qarşı dözümlülük kimi keyfiyyətlər
formalaşmışdır.
Millətin, xalqın xarakteri, psixologiyası onun təfəkkür
tərzində özünü biruzə verir. Tədqiqatçıların böyük əksəriyyəti
yapon təfəkküründə bir-biri ilə birləşə bilməyən cəhətlərin
vəhdətdə olduğunu göstərirlər: mücərrəd düşüncəyə meyillilik,
yaradıcılıq, rasionalizm və eyni zamanda fikri əməliyyatlarda
lənglik, özünə inamsızlıq, təşəbbüskarlıqdan uzaq olmaq.
Yapon xarakteri üçün səciyyəvi olan əsas əlamətlərdən biri