Microsoft Word etno kitab son srift 12
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ETNOPSİXOLOGİYA
96 maraqlarının bir-birinə zidd olması, bir araya sığışmaması nəti- cəsində baş verir. Tərəflər arasında rəqabət, bir tərəfin qələbəsi digər tərəfin məğlubiyyəti ilə sona çatır, onda maraqlar toqquşur. Bu da konfliktə səbəb olur. Qruplararsı düşmənçilik qarşıya qoyulan məqsədlə bağlı rəqabət hissindən yaranır. Sosial psixolo- giyada bu istiqamət türk əsilli amerikan psixoloqu Müzəffər Şərifin adı ilə bağlıdır. O, hesab edir ki, iki qrupun rəqabət, yarış formasında funksional cəhətdən qarşılıqlı asılılığı bilavasitə düşmənçiliyə səbəb olur. Bu da neqativ stereotiplərin, əvvəlcədən müəyyən qənaətin əmələ gəlməsində və həmçinin qrup daxilində həmrəylik hissinin güclənməsində özünü göstərir. Heç şübhəsiz, qrup qütbləşməsi “konflikt ocağına benzin tökmək” effektini verir. M.Şərifin boyskautların yay düşərgəsində iki oğlan qruları arasında apardığı çöl eksperimenti sosial-psixoloji effektlə, qruplararası konfliktlə asossasiya olunur. M.Şərifin eksperimentləri sübut edir ki, qrup şəraitində olduqda yarış iştirakçıları özlərini daha çox rəqib kimi hiss edirlər və mükafat uğurunda mübarizə, maraqların toqquşması tez bir zamanda aqressiv düşmənçiliyə çevrilir. Fərdi qayda da yarışdıqda isə rəqiblik hissi o qədər də güclənmir. Həm də müəyyyən olundu ki, neqativ qiymətləndirilən “yad” qrupla qarşılıqlı təsir, qrupdaxili birlik hissinin güclənməsinə səbəb olur. M.Şərifin tədqiqatları qruplararası münasibətin öyrənilməsində yeni bir sosial-psixoloji istiqamətin əsasını qoydu. Sosail-psixoloji yanaşmaya görə qruplarası konflikt, düşmənçilik ayrı-ayrı fərdlərin aqressivliyindən deyil, qruplararası qarşılıqlı təsirin özünün təbiətindən irəli gələn xüsusiyyətdir. 4. Sosial identiklik nəzəriyyəsi. XX əsrin 60-70-ci illərində ingilis sosial psixoloqu A.Teşfelin rəhbərliyi ilə aparılan tədqi- qatlarda maraqlı nəticələr əldə olundu. Belə ki, qruplar arasında olan maraq müxtəlifliyi heç də qruplararası rəqabətə, konfliktə və düşmənçiliyə səbəb olmur. Əhali arasında sosail kateqoriyalaş- dırmanın aparılması kifayət edir ki, qruplaraarası diskriminasiya baş versin və başqa qrup üzvlərinə pis münasibət yaransın. Böyük Britaniyada aparılan tədqiqatlar göstərdi ki, dominant qrupun |