Microsoft Word F?ls?f? az doc
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
49.Mütləq və nisbi həqiqət Həqiqətin müxtəlif formaları vardır. Onlar dərk olunan (inikas edilən) obyektin xarakterinə, predmetli reallığın növlərinə, obyektin mənimsənilmə dərəcəsinə və s. görə bir-birindən fərqləndirilirlər. İdrak nəzəriyyəsində həqiqətin nisbi və mütləq formaları mühüm yer tutur. Nisbi və mütləq həqiqətin qarşılıqlı nisbəti dünyagörüşü xarakterli bir
məsələ kimi bəşər mədəniyyətinin müəyyən inkişaf mərhələsində meydana gəlməli idi. İ nsanlar təbiətdə tükənməz özünütəşkil obyektlərinin olduğunu dərk edib, hər hansı bir nəzəriyyənin mütləq həqiqətə nail olmaq iddiasının əsassız olduğunu aşkar etmişdilər. Obyektiv reallığın özü kimi, həqiqi bilik də inkişaf etməkdədir. Orta əsrlərdə insanlar günəş və planetlərin Yer ətrafında fırlandığını düşünürdülər. Bu, həqiqət idimi yoxsa yanlış? İnsanlar planetləri yeganə “müşahidə” məntəqəsi olan Yerdən müşahidə etdikləri üçün Günəş və planetlərin onun ətrafında fırlandığını zənn edirdilər. Kopernikin təlimində deyilir ki, bizim planetlər sisteminin mərkəzi Günəşdir. Yer kürəsi və planetlər onun ətrafında çevrə üzrə fırlanır. Əvvəlki təsəvvürlərə nisbətən burada obyektiv məzmun daha çoxdur. Gətirilən misallardan aydın olur ki, həqiqət tarixən dəyişkəndir. Yeni kəşflər əldə olunduqca onun dolğunluğu artır. Həqiqətin konkret tarixi şəraitdən asılı olan, onun dəqiqlik, dolğunluq və səlislik dərəcəsini xarakterizə edən formasını nisbi həqiqət adlandırırlar. Beləliklə, insan idrakının, o cümlədən, elmin inkişafı bir nisbi həqiqətin digər, daha dolğun və dəqiq həqiqətlə daima əvəz edilməsindən ibarətdir. Hər hansı bir hadisə haqqında tam dolğun, dəqiq, hərtəfərli, bitmiş biliyə mütləq həqiqət deyilir. Beləliklə, nisbi və mütləq həqiqət həqiqətin sadəcə müxtəlif səviyyə və ya formalarıdır. Cəmiyyətin inkişaf səviyyəsindən, texnikadan, elmin və s. vəziyyətindən asılı olan biliklərimiz həmişə nisbi xarakterə malik olur. İdrak səviyyəmiz nə qədər yüksək olsa, mütləq həqiqətə də bir o qədər yaxın olmuş olarıq. Lakin bu proses sonsuz ola bilər, çünki tarixi inkişafın hər bir mərhələsində biz bizi əhatə edən aləmin yeni xassələrini və tərəflərini aşkar edib onun haqqında daha dolğun və dəqiq biliklər yaradırıq. Obyektiv həqiqətin bir nisbi formasından digərinə daima keçid prosesi idrak prosesinin inkişafda olmasını göstərir. Beləliklə, hər bir nisbi həqiqətdə mütləq həqiqət özünə yer almış olur və ə ksinə: mütləq həqiqət – nisbi həqiqətlərin sonsuz ardıcıllığının həddidir. Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|