www.ziyouz.com кутубхонаси
41
niyatining amalida qat’iy bo‘lsa,
o‘tmish xatosi ham o‘nglanadi. Tavbani qasd etgan kishi
doimo Allohning itoatida bo‘ladi, gunohini tark etish ham
hayotining so‘ngigacha, davom etadi.
Qilgan tavbasi sahih bo‘lishini xohlagan inson fikrini balog‘atga yetgan ilk davriga qaratmog‘i,
umrini yilma-yil, oyma-oy, kunba-kun, boringki, har nafasigacha taftish etmog‘i, toatlarda yo‘l qo‘yilgan
nuqsonlarni, tavbadan uzoqlashtiruvchi gunohlarii bir-bir eslab, ibratlanmog‘n zarur. O‘tmishga
bog‘liqligi jihatidan tavbaning sahih bo‘lish shartlari mana shulardir.
Deylik, o‘tmishda bir namozni tark etgan yoki namozni najas kiyimda ado qilgan yoxud niyat
shartini bilmagani uchun namozni noto‘g‘ri niyat bilan o‘qiganu, lekin haligacha xatolarini tuzatmagan.
Ya’ni bu namozlarni qaytadan o‘qimagan. Demak, tavbasi sahih bo‘lishi uchun u kishi bu
namozlarning qazosini o‘qishi shart. Agar qaytadan o‘qilishi lozim bo‘lgan qazo namozlarining sonida
adashsa, balog‘atga yetgan davridan boshlab, to xatosini aniq bilgan davrgacha bo‘lgan
namozlarning qazosini o‘qiydi. Hisobda gumon qaysi tarafga ko‘proq bo‘lsa, taxmin va ijtihod yo‘li
bilan shu olinadi.
Agar safarda ro‘zani qoldirgan yoki ro‘zasini atayin ochgan yo saharda niyat qilishni unutganu,
haligacha bu ro‘zalarning qazosini ado qilmagan bo‘lsa, barchasini hisob-kitob qilib, taxmin va ijtihod
yo‘li bilan qazo ro‘zalarini tutib beradi.
Zakot va haj ibodatlari ham shunday e’tibor bilan tekshiriladi.
Gunohlarga kelsak, tavbasi sahih bo‘lishini xohlagan inson balog‘at davrining ilk kunlaridan to
hozirgacha barcha a’zolari sodir etgan gunohlarini taftish bilmog‘i, so‘ngra o‘tgan barcha kunlari,
soatlarini ko‘ngildan o‘tkazib, gunohlar daftarini ko‘zdan kechirmog‘i, sodir etgan katta-kichik
gunohlarni bir-bir eslamog‘i, keyin bandalar haqqiga bog‘liq bo‘lmagan, Alloh va o‘zi o‘rtasidagi
gunohlarga diqqat qilmog‘i vojib. Nomahramga qarash, junub holida masjidda o‘tirish, mushafni
betahorat ushlash, bid’atlarga e’tiqod qilish, mast qiluvchi ichkilik ichish, musiqa tinglash va shu kabi
boshqa ishlar bandalarning haqqiga bog‘lanmagan gunohlardir. Ulardan tavba qilishi nadomat va
hasrat bilan, har bir gunohga muvofiq keladigan yaxshilikni yuzaga chiqarish bilan amalga oshadi.
Lekin qilinadigan savob ishlar qilingan gunohlar miqdoridan kam bo‘lib qolmasin!
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar: "Qaerda bo‘lsang qam, Allohdan qo‘rq!
Gunohning izidan uni ketkazadigan yaxshilik qil" (Termiziy rivoyati).
Alloh taolo deydi: