Microsoft Word Info-5 mv az (11-07-20). docx

: 
izahetmə, fərqləndirmə, şərhetmə.

---

39
I səviyyə 
II səviyyə
III səviyyə
IV səviyyə 
Obyektin informa-
siya modelini izah 
etməkdə çətinlik 
çəkir 
Obyektin informa-
siya modelini 
müəllimin köməyi 
ilə izah edir.
Obyektin informa-
siya modelini izah 
edərkən kiçik 
səhvlərə yol verir.
Obyektin informa-
siya modelini 
düzgün izah edir. 
İnformasiya modelinin 
növlərini fərqləndir-
məkdə çətinlik çəkir.
İnformasiya mode-
linin növlərini 
qismən fərqləndirir.
İnformasiya modeli-
nin növlərini əsasən 
fərqləndirir.
İnformasiya mode-
linin növlərini 
düzgün fərqləndirir. 
Obyektin informasi-
ya modelinin növlə-
rini nümunələrlə 
şərh etməkdə 
çətinlik çəkir. 
Obyektin informa-
siya modelinin 
növlərini müəllimin 
köməyi ilə nümunə-
lərlə şərh edir.
Obyektin informa-
siya modelinin bəzi 
növlərini nümunə-
lərlə şərh edir. 
Obyektin informa-
siya modelinin 
növlərini nümunə-
lərlə şərh edir. 
Dərs 4 / Mövzu 4:
 İNFORMASİYANI ÖLÇMƏK OLARMI?
İnformasiyanın ölçü vahidlərindən danışarkən əvvəlcə onun ölçülməsinin əhəmiyyətini 
izah etmək olar. İnformasiya xüsusilə kompüterdə saxlanarkən onun həcmi böyük əhə-
miyyət kəsb edir. 1.1.3 standartında “İnformasiyanın həcminin ölçülməsi” dedikdə onun 
ikilik kodlarla kompüterdə tutduğu yer başa düşülür və bu zaman informasiyanın 
məzmunu nəzərə alınmır. Başqa sözlə, informasiyanın həcmi dedikdə, verilənlərin 
kompüterdə tutduğu yer başa düşülür. İnformasiya mətndirsə, onun həcmi mətndə olan 
simvolların sayı ilə ölçülür. Təlim məqsədlərini reallaşdırarkən informasiyanın müxtəlif 
ölçü vahidləri haqqında məlumatlar verilə bilər. Şagirdlərdə müxtəlif informasiyaları 
həcminə görə müqayisə etmək, mətn informasiyalarının həcmini müəyyənləşdirmək və 
bir ölçü vahidindən digərinə keçmək bacarıqlarını reallaşdırmaq üçün praktik tapşırıq-
lardan daha geniş istifadə tövsiyə olunur.
Mövzuya başlamaq üçün dərslikdə verilmiş dialoq üzrə diskussiya təşkil etmək 
olar. Müzakirə zamanı müəllim şagirdlərdən bəzi kəmiyyətlərin ölçü vahidlərini 
soruşa bilər: məsafə, zaman, ağırlıq və s. 
 
Dərsliyin “Fəaliyyət” hissəsində verilmiş tapşırıqda məqsəd təqdim olunan
mətnin həcminin necə ölçüldüyünü müəyyənləşdirməkdir. Teleqram mətnindəki
simvolların sayını 1 qəpiyə vurmaqla onun ümumi dəyəri tapılır. Əgər simvolların 
sayını 1 bayta vursaq, mətnin tutduğu həcmi müəyyən etmiş olarıq. Yəni bu tapşırıq 

---

40
informasiyanın həcmi barədə şagirdlərdə müəyyən təsəvvürlər yaradır. Mətndə əsas 
fikri saxlamaqla sözləri ixtisar edib onun həcmini azaltmaq olar.
Tədqiqat işinin müzakirəsi dərslikdə yazılmış suallar əsasında qurula bilər. 
Şagirdlərin müzakirəyə daha fəal cəlb olunmaları üçün “Teleqram mətninin böyüklüyü 
onun qiymətinə necə təsir edir? Daha az ödəniş üçün nə etmək lazımdır? Mətndəki 
informasiyanın miqdarını necə azaltmaq olar?” və başqa suallar verilə bilər.
Dərsin şərhi zamanı dərslikdə olan mətn oxuna bilər. Şəkildə kompüterdə 
yazılmış “B” hərfinin ikilik kodu göstərilmişdir. Bu zaman izah etmək olar ki, 
kompüterdə hər bir simvol ikilik koda çevrilir. Nümunədə verilmiş misal əsasında 
müxtəlif mətnlərin həcmi hesablana bilər. İnformasiyanın bir ölçü vahidindən 
digərinə keçirilməsini daha yaxşı izah etmək üçün şagirdlərə hesablama xarakterli 
sadə misallar vermək olar.
Dərsliyin “Araşdıraq-öyrənək” hissəsində verilmiş tapşırıqda şagirdlər disketi əldə 
etməkdə çətinlik çəkə bilərlər. Bu zaman disket haqqında müəllimin məlumat verməsi 
məqsədəuyğundur. Müəllim şagirdlərə müxtəlif tapşırıqlar verə bilər: “Dərsliyin şəkilsiz 
və sxemsiz olan bir səhifəsinin hər hansı bir abzasındakı mətnin informasiya həcmini 
hesablayın”.
Şagirdlərin özlərini qiymətləndirmələri üçün mövzunun sonunda “Sual və 
tapşırıqlar” hissəsində verilmiş tapşırıqlar yerinə yetirilə bilər. 1-ci tapşırıq şagirdlə-
rin gündəlik həyatda rastlaşdıqları məsələlərlə bağlıdır. İndi, demək olar, hamı DVD 
disklərdən istifadə edir. Həcmi 4 Gbayt olan filmi 700 Mbaytlıq disklərə yazmaq 
üçün 6 disk lazımdır. 4-cü tapşırıqda isə bütün səhifədə 30 x 60 = 1800 simvol 
olduğunu bildikdən sonra onu bitlərlə belə hesablamaq olar: 1800 x 8 = 14 400 bit. 
 
Müəllim dərsin təlim məqsədlərinə nail olmaq dərəcəsini qiymətləndirmək üçün 
aşağıdakı meyarlar üzrə rubriklər hazırlaya bilər:
Qiym
ə
tl
ə
ndirm
ə
 meyarları
: şərhetmə, fərqləndirmə, müəyyənləşdirmə