Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

IBN ISHOQ Muhammad (704-767) - arab tarixchisi. Muhammad (sav) vafotidan keyin 
uning hayotiga oid barcha yozuvlar va rivoyatlarni umumlashtirish asosida "Siyratu 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
112
Rasululloh" ("Alloh elchisining hayot yo‘li" - islom an’anasida "Siyra" nomi bilan 
mashhur) tarixiy asarini yozgan. Lekin bu asar bizgacha yetib kelmagan, uning qayta 
ishlangani ma’lum.
 
IBN MOJA, to‘liq ismi Abu Abdulloh Muhammad ibn Yazid ibn Moja ar-Rab’i al-Qazviniy 
(824, Qazvin, Eron - 886) - yirik muhaddis. I.M. hofiz, to‘g‘riso‘z tanqidchi, keng fikrli 
olim bo‘lgan. U yoshligidan Payg‘ambar (sav)ning hadislari va b. diniy ilmlar bilan 
shugullana boshlagan. Hadis yig‘ish niyatida Iroq, Hijoz, Shom, Misr, Kufa, Basra va 
islom olamining boshqa shahar va davlatlariga sayohat qilib, ko‘plab shayx, 
muhaddislardan dars olgan, bahs va munozaralarda ishtirok etgan va hadis ilmining 
yetuk bilimdoni darajasiga yetishgan. 
I.M. ko‘plab shogirdlar yetishtirgan. I.M.ning eng yirik asarlari sirasiga "Kitob as-Sunan" 
("Payg‘ambar sunnati haqida"), "Tafsir al-Qur’on al-Karim" ("Qur’oni karimga tafsir"), 
"Kitob at-Tarix" ("Tarix kitobi"). I.M. ijodining bosh asari bo‘lmish "Sunan" asarini 
musulmon olimlarining ko‘pchiligi "Sihah as-sitta" ("Olti sahih hadislar to‘plami")ga 
oltinchi to‘plam sifatida kiritganlar. Uning ushbu asari 32 qism, 1500 bobdan iborat 
bo‘lib, 4341 ta hadis jam qilingan, ulardan 3002 tasi beshta "Sahih" to‘plamlariga 
berilgan hadislar bilan mos keladi. 1339 ta hadis ko‘shimcha hisoblanadi. I.M. "Sunan" 
asariga Al-Hofiz Jaloliddin as-Suyutiy (1505 y. v.e.) va Shayx as-Sindi al-Madiniy (1725 
y. v.e.) sharxdar yozishgan. 
 
IBN ar-RAVONDIY, Axmad ibn Yahyo Abul Husayn (9-a.) - ilohiyotchi; umri davomida 
o‘zining diniy-siyosiy qarashlarini bir necha marta o‘zgartirgan. Marvarrudda tug‘ilib, 
Bag‘dodda katta bo‘lgan. Bu yerda mu’taziliy Bishr ibn al-Mu’tamir (825 y. dan keyin 
v.e.)ning izdoshi bo‘lgan, uning ilohiyot maktabida ta’lim olgan. Dastlabki asarlari 
mu’taziliylar g‘oyasini targ‘ib etishga bagashlangan, keyinchalik u mu’taziliylardan 
yiroqlashgan va ko‘pgana muarrixlar fikricha, "xudosiz" (mulxid) bo‘lgan. Mu’taziliylar 
uni jazolashni xalifadan so‘rashgan. I. ar-R. qochishga majbur bo‘lib, Kufada bir 
yahudiyning uyiga yashiringan. Ayrim ma’lumotlarga ko‘ra, u 9-a. 60-y.da Bag‘dodda, 
taxm. 40 yoshda vafot etgan, boshqa ma’lumotlarga ko‘ra esa, 10-a. boshlarida taxm. 
80 yoshda vafot etgan. 
I. ar-R. 40 dan oshiq asar yozgan. Ularning aksariyati, ham mu’taziliylar, ham 
umummusulmon aqidalarini rad etishga bag‘ishlangan. Xususan, "Kitob az-zumurrud" 
asarida u payg‘ambarlikni, xususan, Muhammad (sav)ni tanqid qilgan, payg‘ambarlar 
ko‘rsatadigan mo’jizalar va Qur’onni rad etgan, ba’zi diniy aqidalar sog‘lom aqlga to‘g‘ri 
kelmaydi deb da’vo qilgan va b. Ibn al-Murtadoning ta’kidlashicha I. ar-R. asarlari 
ma’lum mukofot evaziga yahudiylar, nosarolar, duapistlar va b. uchun yozilgan bo‘lsa 
kerak. Xususan, imomiylar haqida rofiziylar uchun yozgan risolasi uchun u rofiziylardan 
30 dinor olgan.