Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

KO’XAKIY, Sulton Muhammad Hofiz Ko‘hakiy (Ko‘ykiy) Toshkandiy (1490, Toshkent 
viloyati, Parkent - 1572, Toshkent) - tarixchi, huquqshunos, Tarjimon, geograf, 
etnograf, matematik, faylasuf va mudarris. Ali Qushchining nabirasi, parkentlik ziyoli 
Mirzo Kamoliddinning o‘g‘li. Arab va fors tillarini, adabiyotni mukammal bilgan. Bir 
qancha mamlakatlarga, chunonchi Misr, Iroq, Suriya, Yaman, Saudiya Arabistoni, 
Afg‘oniston, Eron, Turkiya, Sharqiy Turkiston (Qashqar, Xo‘tan, Yorkent, Turfon, 
Rulja)ga sayohat qilgan. Kotib Chalabiy (Hoji Xalifa) ning yozishicha, u 1528 y. Bobur 
huzuriga elchi bo‘lib borgan, 1569 y. esa Boburning nabirasi Akbar uni qabul qilib, 
bobosini ko‘rish sharafiga muyassar bo‘lgan tabarruk kishi sifatida ko‘p e’zozlagan. K. 
Toshkentning Sag‘bon ko‘chasidagi o‘z hovlisiga kurdirgan madrasada mudarrislik qilish 
bilan birga o‘ndan ortiq asarlar yozgan, chunonchi "Risola fiy fann at-tafsir val-usul val-
furu’ val-mantiq val-kalom" ("Tafsir, usul, furu’, mantiq va kalom ilmlari xususida 
risola"), "Tarixi oli Chingaz" ("Chingazxon xonadoni tarixi"), "Sharhu odob al-munozara" 
("Munozara odobi kitobiga sharh"), "Favoid ziyoiyya" ("Munavvar foidalar") shular 
jumlasidandir. Shuningdek, u tarixchi Muhammad ibn In’om (10-a.) ning 2 jildli "Tarixi 
Turkiston" asarini forschadan o‘zbek tiliga tarjima qilgan. Ma’lumotlarga ko‘ra, uning 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
171
qabri Qaffol Shoshiy maqbarasiga kiraverishda, o‘ng tomonda. Hozir K. kurdirgan 
madrasa ta’mirlangan bo‘lib, u joylashgan mavze Hofiz Ko‘ykiy mahallasi deb ataladi. 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
172
- L -
LAVHUL MAHFUZ (arab. - muhofaza qilingan lavh) - Alloh insoniyatning taqdirlarini 
yozgan ulkan kitob; diniy manbalarga ko‘ra, oq durdan yasalgan, uzunligi yer bilan 
osmon oralig‘icha, eni Mashriq bilan Mag‘rib oralig‘icha, ikki sahifadan iborat. Uning 
yonida yozuv qalami bo‘lib, uning ham kattaligi Lavhga mos keladigan shaklda. U bir 
ulkan farishtaning ko‘kragiga o‘rnatilgan bo‘lib, ustki qismi Arshi a’loga bog‘lab qo‘yilgan. 
Alloh taolo hamma narsadan oldin mazkur Lavh bilan Qalamni yaratib, to qiyomatgacha 
yaratadigan narsalarini va bo‘lajak ishlarni, ilohiy kitoblarni, takdir va qazoni ham 
Lavhga bitib qo‘ygan. "Ra’d" surasining 39-oyatiga ko‘ra, Alloh taolo undagi yozuvlardan 
xohlaganicha o‘chirib, xohlaganicha o‘zgartirishlar kiritib turadi. L.M. to‘grisida Qur’oni 
karimning Buruj surasi 22-oyatida, Zuxruf surasi 4-oyatida ("Ummul Kitob" nomi bilan), 
Yosin surasi 12-oyatida (Imom nomi bilan) ham kelgan. Rasululloh (sav): "Albatta, Alloh 
lavhul mahfuzni oq durdan yaratgandir. Uning sahifalari yoqutdandir. Qizildir. Qalami 
nurdir. Kitobi nurdir. Unda har kuni Alloh uchun 360 lahza bor. Uning kengliga osmon 
bilan yerning orasicha. Har kuni unga 360 marta nazar soladi. Xalq qiladi. Rizq beradi. 
O’ldiradi. Tiriltiradi. Aziz qiladi. Xor qiladi. Xohlagan narsasini qiladi" -deganlar. 
(Tabaroniy "Mu’jamul kabir"da rivoyat qilgan). Qur’oni karim Alloh taolo huzuridaga 
L.Mda saqlangan. Bu esa, uni Alloh taolo naqadar zo‘r qadrlaganini ko‘rsatadi. Alloh 
taolo yetadigan har bir musibat -kasallik, ochlik, kambag‘allik, o‘lim va b., ular yuzaga 
chiqishidan avval ham L.M.da, Allohning ilmiga sobit bo‘lishini ta’kiddagan.