Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

TAFTAZONIY, Sa’diddin Mas’ud ibn Umar (1322-1390) - kalom ilmining taniqli 
namoyandasi. Niso sh. (hoz. Turkmaniston) yaqinidaga Taftazon qishlog‘ida tug‘ilgan. 
Al-Ijiy va Kutbiddin ar-Roziy kabi ulamolardan arab tili, ilohiyot, mantiq, nutq san’ati 
asoslarini o‘rgangan. 
30 yilga yaqin Movarounnahr va Xuroson shaharlarini kezib, madrasalarda islom 
falsafasi, kalom, mantiq ilmidan dars bergan, mazkur fanlar sohasida asarlari bilan 
mashhur bo‘lgan. Amir Temur taklifi bilan Samarqandga kelib, umrining oxirigacha 
saroyda yashagan. 
Eng mashhur asari - "Tahzib al-mantiq va-l-kalom", ("Mantiq va kalomdagi tuzatishlar") 
Jaloliddin Davoniy va Kurdistoniy sharxdari orqali, "Maqosid at-tolibin" ("Din asoslarini 
izlovchilarning maqsadlari") kitobi esa o‘zining sharxdari bilan bizgacha yetib kelgan. T. 
Qur’on tafsirining ham muallifidir. 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
286
T. o‘z asarlarida ilmi kalomning muhim mavzularidan biri - insonning iroda erkinligi 
masalasiga kengroq to‘xtaladi. Uning fikricha, olijanoblik xislati va xayrli ishlar aslida 
Allohning mohiyatidan kelib chiqadi va U insonlarni yomon xulq-atvordan tiyilib turishga 
buyuradi. Yomon xulq, gunohdar esa inson uchun xos bo‘lmay, shular vositasida 
sinovdan o‘tkazib turiladi. Binobarin, Alloh o‘z bandalariga ikki yo‘lni ko‘rsatadi, ya’ni 
inson xayrli, sharafli ishlar qilib, savob oladi yoki nomatlub ishlar bilan mashg‘ul bo‘lib, 
gunohga botadi va shunga yarasha jazosini oladi. T.ning ta’kidlashicha, Alloh tomonidan 
kishilarga ko‘proq xayrli ishlarigana buyurilgan, g‘ayri sha’riy ishlar esa, insonning o‘z 
irodasiga bog‘likdir. Shu boisdan ham Alloh yomon xulq-atvorli odamlarni qilmishiga 
ko‘ra jazolaydi. Shuningdek, T. islom falsafasi - kalomga mantiqiy xulosalarni tatbiq etib, 
ilohiyotning fan sifatida rivojlanishiga katta hissa qo‘shdi.