Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
ASH’ARIYLAR - kalomning asosiy yo‘nalishlaridan biri - Ash’ariy maktabi tarafdorlari. 
Boqiloniy (1013 y. v.e.), ibn Furq (1015 y. v.e.), Abu Ishoq Isfaro’iniy (1027 y v.e.), 
Abdul Qohir Bag‘dodiy (1037 y. v.e.), Juvayniy (1085 y. v.e.), Shahristoniy (1153 y. 
v.e.) va Faxriddin Roziy (1209 y. v.e.) taniqli vakillaridir. A.ning dunyoqarashida akd 
diniy an’ana - nakddan ustun qo‘yiladi. A. moturidiylik tarafdorlaridan o‘nlab aqidaviy 
masalalarda fark qiladilar. Mas., A. Alloh o‘z bandalariga toqatlaridan tashqari og‘ir 
ishlarni ham buyurishi mumkin desalar, moturidiylar mumkin emas deydilar. A. Allohni 
aql bilan tanish vojibligiga ham qarshi turadilar. Dalil keltira olmaydigan muqallid 
musulmonning imonini A. qabul emas deydilar. Imon ozayib-ko‘payib turishi, amal 
imonning tarkibiy qismi deb qarash va b. A.ning qarashlarini eng avval Eronda (10-a.da) 
keng tarqalgan shofi’iylik mazhabi tarafdorlari qabul qilganlar. Ash’ariyning o‘zi tayangan 
hanbaliylik tarafdorlari bu maktab dushmanlari bo‘lib qolgan. Taniqli ilohiyotchilarning 
ko‘pchiligi (mas., Andalusiyada Ibn Hazm) A. g‘oyasiga qarshi chiqqan. Birinchi saljuqiy 
sulton To‘g‘rulbek (1038-1063 y.larda hukmronlik qilgan) davrida A. ta’limoti bid’at deb 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
39
e’lon qilinib, uning tarafdorlari ta’qib etilgan. Biroq bu ta’limot Boqiloniy, G’azoliy va 
b.ning asarlari tufayli musulmon olamida katta ta’sirga ega bo‘lib, kalomning eng keng 
tarqalgan oqimiga aylangan.
 
A’LAM (arab. - bilag‘on, eng olim) - diniy-huquqiy masalalar yuzasidan fikr beruvchi 
diniy amaldor. Odatda, muftilar tuzgan fatvo A. muhr bosgach, kuchga kirgan va qozilar 
o‘sha hujjat asosida hukm chiqargan. Buxoro xonligi davrida har bir qozi yonida A. 
mansabi bo‘lgan.