Microsoft Word kimyoi saodat ziyouz com doc



Yüklə 1,55 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə162/239
tarix26.03.2023
ölçüsü1,55 Mb.
#90079
1   ...   158   159   160   161   162   163   164   165   ...   239
Imom G\'azzoliy. Kimyoi saodat

www.ziyouz.com кутубхонаси 
158
daraxt va nabotot suratini olmoq va sotmoq durustdur. Jondor suratini solib to‘qilg‘on 
matoning bay’i durust. Ammo kiymagi makruhdur. 
Uchinchi shart ulki, mol sotg‘uvchining o‘z mulki bo‘lg‘ayki, birovning molini 
sotmoq fosiddur. 
To‘rtinchi sharti ulki, andoq nimarsani sotg‘ayki, olg‘uchig‘a topshurmoqg‘a qodir 
bo‘lg‘ay. Chunonchi qochgan qul va suvdagi baliqva havodagi qush va hayvon va kanizakni 
qornidagi bolasini sotmoq nodurustdur, olishga qodir emas va hayvonning yungini 
ujasida (ustida) turg‘uzib va sutni emchagida turg‘uzib sotmoq nodurustdur. Va garovga 
qo‘yilgan narsani to garovdan olmaguncha sotmoq nodurustdur va kanizakning bolasi kichik 
bo‘lsa, onasini bolasidan ayirib sotmoq nodurustdur. Birini-biridan ayirmoq nodurustdur va 
haromdur. 
Beshinchi shart ulki, oladurg‘on molning mikdori va sifati ma’lum bo‘lg‘ay. Chunonchi bir to‘da 
qo‘ylar orasidan bir qo‘yni va yo bir boylam matoning orasidan ta’yin qilmay bir matoni 
olmoq va sotmoq nodurustdur. Balki sotuvchi ishorat qilib ushbu xomni va yo ushbu qo‘yni 
munchag‘a sottim degay. Yong‘oqni, pistani, bodomni va lo‘viyani po‘sti birla sotmog‘i durust. 
Uchinchi rukn - ijob va qabuldurki, to oldim va sotdim demaguncha bay’ mun’aqid 
(qat’iy, mahkam) bo‘lmas. Bo‘lg‘ayki, sotuvchi «sotdim» va olg‘uvchi «oldim» va yo 
«qabul qildim» degay va yo ushbu ma’nog‘a dalolat qiladurg‘on bir lafzni degay. Bas, 
kam baho va og‘ir bahoda bay’i ta’otiy durust debdurlar. Bay’i ta’otiy uldurki, pulni 
mol egasiga berib, molni xaridor olmog‘i, oldim va sotdim demasa ham joyizdur. 
Masalan: bir pulni bir nong‘a berib, nonvoy ul kishiga non bersa, oldim va sotdim 
demagiga hojat yo‘q. 
Ikkinchi aqd - aqdi rizodir. Bir nimarsakim, kayliy (maxsus g‘alla o‘lchaydigan idish) 
va yo vazniy bo‘lsa, o‘z jinsig‘a bir nimarsani ziyodasig‘a sotmoq va olmoq haromdur. 
Kayliy deb paymonlab (bir idishda o‘lchab) sotadurg‘on narsani, vazniy deb, tarozuda 
tortib sotadurg‘en nimarsani ayturlar. Nimarsaki, hazrati rasul alayhissalom kayliy 
debgurlar, chunonchi bug‘doy va arpa va tuz, xurmo va mosh bu nimarsalar kayliydur. 
Agarchi, urf-odatda qop, idish, chelaklab sotmoqni tark qilib, tarozuda tortib sotmoq 
joriy bo‘lsa ham vazniy deb bo‘lmas, va ul nimarsaki hazrati rasul alayhissaloi 
vazniy debdurlar, chunonchi oltin va kumush hamisha vazniydur. Agarchi tortib 
sotmoqni tark qilib, qoplab sotmoq joriy bo‘lsa ham, kayliy deyilmas. Bu mazkurdan 
o‘zgasini urf-odatg‘a qaramoq kerak. 
Agar xalq orasida kayliy bo‘lsa kayliy, vazniy bo‘lsa vazniylikig‘a hukm qilinur. Bas, 
kayliyni kayliyga, vazniyni vazniyga, xoh naqd bo‘lsun, xoh nasya bo‘lsun, barobar 
sotmoq haloldur. Agar bir nimarsasi kam bo‘lsa hammasi haromdur. 
Bas, bir hayvonni go‘shtini yana bir qismi (boshqa) hayvonning go‘shtiga barobar 
va ziyoda sotmoq joizdur. Charbi yog‘ini va quyruq (dumba) yog‘ini ziyodasig‘a 
sotmoq joizdur va yog‘ni go‘shtg‘a sotmoq va nonni bug‘doyg‘a va ung‘a sotmoq 
durustdur. Agarchi, biri nasya bo‘lsa ham ribo bo‘lmas. Xo‘jasining va qulining 
orasida va musulmon dorul-harbda pulini puli juzonaga, ya’ni foydag‘a bersa ribo 
bo‘lmas. 
Uchinchi aqd - bay’i salam (oldindan pul berib turish) deb, bug‘doy va arpaga pul 
berib, to‘rt-besh oy, aqalli bir oydan keyin bug‘doy va arpani Oltonga ayturlar. Bay’i 
musallam fihi derlar va salamni, ya’ni pulni ra’silmol derlar va sotuvchini musallimi 
ilayhi atarlar va olg‘uvchini rubbus-salam (mol egasi) atarlar.
Bilgilki, bay’i salam yetti shart birlan durust bo‘lur. Avvalg‘i shart - jinsi ma’lum 
bo‘lg‘ay. Chunonchi, bug‘doy, arpa deb ta’yin qilg‘ay. Ikkinchi shart - nav’i 
ma’lum bo‘lg‘ay, chunonchi obiy va yo boroniy degay. Uchinchi shart - sifati ma’lum 
bo‘lg‘ay, chunonchi sara yo miyona (o‘rtacha). To‘rtinchi shart - miqdori ma’lum 


Kimyoi saodat. Abu Homid G’azzoliy 

Yüklə 1,55 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   158   159   160   161   162   163   164   165   ...   239




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin