www.ziyouz.com кутубхонаси
69
hayvonlar ham yer yuzasida yururlar. Va odamning olami ma’qulotda hamma
ash’yoning haqiqatini bilmoq bilan ravishi va tariqasi suv yuzasida yurganga
o‘xshashdurki, bunday ishlar mardlar qo‘lidan kelgusidir. Va odamning mavhumot
olamidagi ravishi kemada yurganga o‘xshashdur, aning darajasi obu xok (suv va
tuproq)ning orasidadur.
Bas, ma’qulot darajasi yuqori martabadurki, anbiyo va avliyo va ahli tasavvufning
maqomi va martabalaridur. Va bu maqomu martabaning misoli havouzrauchib
yurganga o‘xshashdur. Hazrati rasuli akram s.a.v.ga aytdilarki, Iso alayhissalom suv
uzasida mang‘ib yurar edi. Hazrat rasululloh aytdilar:
«Rost aytibdurlarki, «va lav azdadul - yaqinan lamisa fil - havoi». Yani agar
odamning (Haq taologa) tasdiqi va yaqinligi ziyoda bo‘lsa, (suv va havo) uzra
yurgusidur.
Bas, odamiyning (ruhiy olamga ) safari va manzillari idrokot olamidan maloika
(farishtalar) darajasiga yetgusi. Va odam xatardadurki, asfalasofiliynda qOltay va yo
a’loyi ulliying‘a yetgay. Chunonchi, hadisi qudsiyda kelibdurki:
«Inna arazno al - amonata alas - samovati val arzi val -jiboli fabayna an yahmilnaha va ashfaqna minho vahamalaho al - insonu. Ya’ni, biz haqiqatdan havola qildik bor omonatni - ishq muhabbatni osmon,
zamin va tog‘larga, bas (ular) ibo qildilar va toqat keltirolmadilar ul bor
omonatni . ko‘tarmoqqa. Va ko‘tardi ul bor omonatni inson.
Va har narsaki jamodotdir, tosh kabi bejondir, o‘z darajasidan bexabardir.
Maloika (farishtalar) a’loyi ulliyndadurki, ularning darajasidan yuqori martaba
yo‘qtur. Bahoyim (hayvonlar) asfalasofilindadurki, ma’rifatga yo‘l yo‘qdir. Va
odam bu ikkisining orasidadir, ma’rizi . xatardadir, (lekin) mumkindirki, maloika
darajasiga yetgay va aksincha tanazzul birla hayvonot darajasida qOltay.
Bor omonatni ko‘tarmakning ma’nosi - xatardan o‘zni saqlamoq insonlik yukini
gardanga olmoqdir. Bas, odamiydan o‘zga mavjudot bor omonatni ko‘tarmog‘i
mumkin emas. Va oxirat haqiqatini sharh qilmoqni munchalikka ixtisor (muxtasar)
qildim. Charoki, aksar xaloyiq bundin ziyodani fahm qilolmaslar. Vallohi a’lam.