Microsoft Word kimyoi saodat ziyouz com doc

FASL 
Oxirat ishida mutahayyir ablahlar bayonida 
Ablahlardan bir guruhi borki, ularda na haqiqatni basirat birla tanimoqqa quvvat 
va tavfiqi ilohiy birla shariat hukmlarini qabul qilmoqqa qudrat bo‘lg‘ay. Oxirat 
ishida mutahayyirdurlar (hayronlikda qOltan). Shak (shubha) ularga g‘olibdur va nafs 
tug‘yonidan oxiratga munkirdurlar (ishonmaslar). Va shaytoni la’iyn ularni 
tarbiyat qilur. 
Bas, gumon qilurlarki, «do‘zax borasida nozil bo‘lgan oyatlar va hadislar xalqni 
qo‘rqitmoq uchun to‘qib chiqarilgan, behisht haqidagi oyat va hadislar hammasi 
havoyidur». Shu sababdan bu munkirlar oyi-havas birla mag‘rurdirlar. Va shariathukmini 
vojib deb bilmaslar. Bas, bu nav’ ahmoqlar oyat va hadislarning ma’nosini nechuk fahm 
qilg‘aylar? Ul ahmoqlarni zohir so‘zlari birla mulzam qilmoq kerak. Va anga aytg‘aysanki, 
agar oxirat ishiga munkir bo‘lsang, yuz yigirma to‘rt ming payg‘ambar alayhi salomlar, 
hamma hukamo, ulamo va avliyolar g‘alat (xato) qilurlarmi? Sen oxirat haqiqatini 
bilmassan va azobi ruhoniyni fahm qilmassan. Ruhoniy olamni mahsusot (sezgilar) 

---

Kimyoi saodat. Abu Homid G’azzoliy 
www.ziyouz.com кутубхонаси 
70
olamidan farqlay olmassan. Va agar ul ahmoqlar desalar: «Bilurmizki, ruhning haqiqati yo‘q 
va abadiy emas va o‘lgandan keyin ruhga ranju osoyish yetmas...» Bilgilki, ul ahmoqlar 
mazohibi taboh (mazhablari vayron) bo‘libdur. Va ul toifalardan Haq taolo xabar berur: 
«Vain tad’uhum ilalhuda, falan yahtadu». 
Oyatning tafsiri: «Agar undasang ularni rohi rostga (haq yo‘lga) hargiz hidoyat 
topmaslar». (Qahf, 57). 
Va agar ul ahmoqlar aytsalarki, «Oxirat haqiqatini bilish bizlarga zarur emas, va 
lekin mumkindir. Haqiqati ma’lum emas narsa uchun gumoni za’if bilan butun umr 
ichida o‘zini riyozat va taqvo kunjida tutmoq bu olamning naqdinoti va 
osoyishidan ko‘ngil sovutmoqning ma’nosi bo‘lmag‘ay». 
Bas, ul ahmoqlar javobida aytgaymizki, «Endi munchaga qoyil bo‘lding, bas hukmi 
aql senga vojibdurki, shariat yo‘lini mahkam tutg‘aysan. Vaqtiki, xabari ulug‘ bo‘lsa, gumoni 
zaif bilan undan ehtiyot bo‘lmoq lozimdur. 
Chunonchi, taom yemoqni xohlasang, birov aytsaki, bu taomga yilon zahrini sOltandir, 
albatta ul taomdan qo‘lingni yig‘arsan. Agarchi yilonning zahar solmog‘i gumoni za’ifdur, bu 
kishiniig yolg‘on aytmog‘i g‘olibroqdur va lekin rost bo‘lmagi mumkindur. Aytursanki bu 
taomni yemasam, ochlik ranji osonroq. Agar taomni yesam, ul kishining so‘zi rost bo‘lsa 
o‘lgumdur», deb bu taomni yemakdan o‘zingni tiyarsan. 
Bunga o‘xshash, agar bemor bo‘lsang, agar halokat xatariga yetsang, duoxon senga 
aytsaki, bir diram bergil, tumor yozib berurman, ul tumorni o‘zing birla tutsang sihhat 
bo‘lursan. Va yo munajjim aytsaki, «Oy falon burjga yetganda bu doruni ichgil». Bas, 
agarchi ta’viznavis va munajjimning so‘zi yolg‘onligi g‘olib bo‘lsa ham za’if gumon bilan 
achchig‘ doruni icharsan va naqsh (tumor)ni o‘zing bilan tutarsan. 
Bas, hech bir oqil nazarida bir yuz yigirma to‘rt ming payg‘ambar alayhissalomning 
so‘zlari, avliyo va ulamolarning ittifoqlari munajjim va ta’viznavis va tabibning so‘zidan 
hargiz kam emasdur. 
Vaqtiki, kimdir hisob aytsaki, bu dunyoda umring miqdori sahl - yengildur, ozdur va 
abadni mulohaza qilsa-ki, aning oxiri yo‘qdur, bas oxiratniig abadul - abad azob 
uqubatidan xalos bo‘lmoq uchun bu olamda ozmi - ko‘pmi ranj, mashaqqat chekmoq 
osondir, ishonmassan. 
Va abadning ma’nosi uldurki, agar hamma olamdagi tariq donalarini bir joyga yig‘salar, bir 
tovuqg‘a farmon bo‘lsaki, har ming yilda tariq dona.iridan birini yegay, ushbu tariqa birla 
olam yuzidagi tariq donalari tamom bo‘lsa, abaddan bir lahza o‘tar. Bu borada ablah 
munkirlar mutlaqo andisha qilmaslar va o‘zini ehtiyot qilmoqni vojib deb bilmaslar. 
Bas, har kishining o‘z nafsiga shafqati va marhamati bo‘lsa, shariat yo‘liii mahkam 
tutg‘ay. Amiral - mo‘miniyn Ali karamallohu vajhahu dini islomni harchand dalillari bilan 
sharh qildilar, mulhid (dinsiz, dahriy) ishonmadi. Oxiri hazrat Ali s.a.v. aytdilarki, «Agar 
so‘z sening deganingdek bo‘lsa, sen ham xalosdursan, men ham. Agar mening so‘zim haq 
bo‘lsa, men xalos bo‘lurman, sen azobi abadiyga giriftor bo‘lursan, dedi. Bas, hazrat 
Alining bu so‘zlari mulhidning e’tiqodi za’ifligi jihatdan emas. (Unda oxiratga, Alloh va 
farishtalarga, qiyomat kuniga ishonch, etiqod yo‘q). 
Bas, oxiratda mo‘‘minlar (iymonlilar)ning rohati va kofirlarning azob-uqubati hamma 
musulmonlarga aniq-ravshan ma’lumdir. Bilgilki, har kishi bu olamda oxirat uchun zodi 
roh (yo‘l ozig‘i, ma’rifiy, ruhiy oziq) topishdan o‘zga ishlar, hoyu-havas bilan 
shug‘ullansa bag‘oyat ahmoqdur. 
Buning sababi g‘aflatdurki, bu dunyoning lazzati va rohati oxiratni andisha qilgali 

---

Kimyoi saodat. Abu Homid G’azzoliy