BIRINCHI RUKN IBODAT
Bu rukn o‘n asldan iborat:
1. Musulmonchilik e’tiqodini durust qilmoq;
2. Ilm talab qilmoq;
3. Tahorat qilmoq;
4. Namoz o‘tamoq;
5. Zakot bermoq;
6. Ro‘za tutmoq;
7. Haj qilmoq;
Kimyoi saodat. Abu Homid G’azzoliy
www.ziyouz.com кутубхонаси
74
8. Qur’on tilovat qilmoq;
9. Zikrqilmoq;
10.Duolar tartibini bilmoq bayonidadur.
Vaqtiki, musulmonchilik unvonin tanimoqdan forig‘ bo‘lding, o‘z nafsingni, Haq
taoloning zoti, vojibul vujudini, dunyo va oxiratni taniding, keyin musulmonchilik
muomalasi ruknlariga mashg‘ul bo‘lg‘il. Shu jumladan, ma’lum bo‘ldiki, odamning
saodati Haq taoloni tanimoq va anga bandachilik qilmoqdadur. Bas,asli ma’rifat bu
to‘rt unvon, to‘rt rukn birla hosil bo‘lg‘usidur.
Avvalgi rukn: o‘zingni Haq taologa ibodat birla orasta tutg‘aysan. Bu ruknni Ibodat
atarlar.
Ikkinchi rukn: tirikchilik, xalqchilik, harakat va sukunat, balki hamma ahvolingni odob
va sunnatg‘a muvofiq tutg‘aysen. Bu ruknni Muomalot atarlar.
Uchinchi rukn: o‘zingni yomon xulkugardan pok qilg‘aysen. Bu ruknni Muxlikot (halok
etuvchi fe’llar) deb atarlar.
To‘rtinchi rukn: o‘zingni sifoti maxmuda (yaxshi,ma’qul sifat, fe’llar) birla orasta
qilg‘aysan. Bu ruknni munjiyot (najotga eltuvchi, go‘zal xislatlar) deb atarlar, bu rukn birla
dil imoratini ta’mir qilg‘aysan.
Avvalgi asl.
Ahli sunna val jamoa e’tiqodlari
Bilg‘ilki, har kishi musulmon bo‘libdur, eng avval kalimai tayyiba: «Lo iloha ilallohu
Muhammadu -r-rasululloh» kalimasin tilida aytgay va dilida ham ma’nosini fahmlab,
Haq taolodan o‘zga hech topinishga loyiq ma’bud yo‘q ekaniga va hazrati
Muhammad Mustafo s.a.v. Haq taoloning payg‘ambari ekaniga ko‘nglida tasdiq qilg‘ay.
Hech shak va shubhaga yo‘l bermag‘ay.Asli musulmonchilikda bu tariqa iqror va
tasdiq kifoyadir. Xudoi taoloning yagonaligini va hazrati Mustafo s.a.v.ning barhaq
payg‘ambarligini dalil va burxon birla bilmak hamma musulmonlarga farzi ayn
emasdur. Negaki on hazrat s.a.v. arab xalqini iymonga da’vat qildilar, (ularni) Haq
taoloning yagonaligini dalil, hujjat va daf’i shubhatga (shubhani dalil bilan yo‘qotishga)
farmon qilmadilar. Balki, iqrori bilisoni (til birla) va tasdiqi bil-qalbga kifoya qilur
edilar. Musulmonlar darajasi mundin ziyoda emasdur (ularga shuning o‘zi yetarlikdur).
Ammo lozimdurki, musulmonlar orasida toifai ulamolar bo‘lg‘ayki, ilmi aqoidani dalillari
birla bilg‘ay. Toki omiylar e’tiqodida shubha voqe’ bo‘lsa, shubhani dalil birla daf’
qilg‘aylar.Va buni ilmi kalom atarlar. Bu ilmi kalomni bilmak farzi kifoyadurkim, har
shaharda ilmi kalom biladurg‘on olimlardan ikki-uch kishi bo‘lg‘ay. Bas, ilmi kalom
ulamolari mazhab va millatning podshohi misllikdurki, musulmonlar vujudi shahristonidagi
aqida muxoliflarini badarg‘a qilib quvarlar.
Ammo ma’rifat haqiqati boshqacha yo‘ldurki,bu ikki maqomdan o‘zgadur va aning
muqaddimasi riyozat (mashaqqat chekish)dur. To kishi riyozat va mujohadani kamoliga
yetkazmaguncha, bu darajaga yetolmas. Va ma’rifat da’vosini qilmoqpigi bilan muslim
bo‘lmas.
Muning misoli ul kishining holiga o‘xsharkim, parhez tutmay doru ichgay. Bunday
kishi xavfu-halokdadur. Bu dorularning me’da xiltlariga aralashuvi birla (dori ham)
xiltlar sifatida bo‘lur. (Bunday dorudin) shifolik bo‘lmas, balki kasali ziyoda bo‘lur.
Bas, har (qanday) kishi ma’rifat haqiqatini talab qilolmas, magar ul kishikim,
dunyoning hech aloyiqi (bordi-keldisi) bo‘lmasa, Haq subhonahu va taoloning
talabi va amri farmoniga amal qilishdan o‘zga hech narsaga mashg‘ul bo‘lmasa
Kimyoi saodat. Abu Homid G’azzoliy
Dostları ilə paylaş: |