Tuproq paydo bo‘lishida relefning roli Tuproq paydo qilish muxim omillardan biri
relef. Relef asosan quyosh radiatsiyasi va namlikni yer yuzasida qayta taqsimlab byeradi.
Relef tuzilishiga qarab 3 xil bo‘ladi makrorelef, mezorelef, mikrorelef.
Makrorelef - katta xududlar qiyofasini belgilaydigan tekislik, plato, tog‘ tizimlari kabi
relefning yirik shakllari tushiniladi. Bu relefning kelib chiqishi asosan tektonik xodisalar bilan
bog‘liq.
Mezorelef - tepalik, chuqurlik, vodiy tyerassa va ularning elementlari, yassi uchastkalar,
har xil tepalikdagi qiyaliklar kiradi. Bu relefning vujudga kelishida asosan
ekzogen geologik jarayonlar bilan bog‘liq.
Mikrorelef - unchalik katta bo‘lmagan va nisbiy balandligi 1 m atrofidagi relefning
mayda shakllariga aylanadi.
Tuproq paydo bo‘lish jarayonida, relefning shakli boshqa tuproq paydo qiluvchi omillarga
ham bevosita ta’sir etadi. M: issiqlik va namlikni qayta taqsimlaydi. O‘simliklar ham shunga
moslanadi.Xozirgi paytda relefning xolatiga va uning qayta taqsimlangan atmosfyera
yog‘inlari miqdori bo‘yicha tuproqlar guruxlarga ajraladi.
Avtomorf tuproqlar - tekis yer yuzasida, sizot suvlari 5 m dan chuqurda joylashgan
bo‘ladi.
YArimgidromorf tuproqlar - sizot suvlari 3-5 m chuqurlikda hosil bo‘lgan tuproqlar.
Gidromorf tuproqlar - yer yuzasiga 3 m dan yaqin bo‘lgan sharoitda vujudga keladi.
Tuproqning yoshi. Tuproqning paydo bulishi jarayoni ma’lum bir vakt ichida yuz byeradi.
Tuproq yoshi 2 xil bo‘ladi nisbiy va absolyut
Absolyut yosh - bu tuproq hosil bo‘lgandan to shu vaqtgacha bo‘lgan davr tushiniladi. U
bir necha yildan million yillargacha bo‘lishi mumkin.
Nisbiy yosh - tuproq paydo bo‘lishi jarayonining tezligini, tuproq rivojlanishi bir
bosqichning boshqasi bilan almashuv jadalligini belgilaydi. U tuproq paydo bo‘lishi
jarayonining yo‘nalishi va tezligiga jinslarning tarkibi va xossalari, relef sharoiti kabilarning
ta’siri bilan bog‘liq.
