Microsoft Word Materiallar Full

KAMAL ABDULLA’NIN “ADAŞLAR” HİKAYESİNDE  

GÖLGE ARKETİPİNİN GÖRÜNÜM VE İŞLEVLERİ 

 

Fatih KESKİN 

Gazi Üniversitesi 

[e-mail] 

TÜRKİYE 

 

Kamal Abdulla’nın  Adaşlar isimli hikâyesi arketipsel ve psikanalitik bir tahlille çözümlenebilecek psikolojik ve 

fenemoneolojik yönü ağır basan bir anlatıdır. Ayrıca hikâyede, metinlerarası göndergelerin de işlevsel bir rol oynadığı 

görülmektedir. 

Anlatının baş karakteri olan Kamal’ın çocukluk yıllarını düşlemesi ve daha sonra paralel dünyalarda yaşamaya devam 

eden bir öte yüz / gölgesiyle karşılaşması anlatının dramatik aksiyonunu sağlayan en önemli epizotlardır. Olay örgüsünü 

olağan üstü unsurlarla zenginleştiren bu epizotlar, ilkel insan düşüncesinin ürünü olan mitik anlatmaların sembolik dilini 

modern hikâyeye taşımaktadır. 

Carl Gustav Jung’un psikolojik araştırmalarla temellendirdiği arketip kavramı, gerek ilkel insan düşüncesinin ürünü 

olan mitlerin gerekse modern edebiyat mahsullerinin çözümlenmesinde önemli bir yere sahiptir. Jung’a göre arketipler, 

ortak bilinç dışını oluşturan ve zaman zaman çeşitli semboller yoluyla bilinç düzeyine aktarılarak tüm benlik / psikenin 

dengeli ve sağlıklı bir işleyişe kavuşmasını sağlayan yapı taşlarıdır. Bu yapı taşları toplumsal ve kültürel unsurlara göre 

daha kapsayıcı bir özellik gösterirler. Yöresel ve kültürel özelliklere bürünerek çeşitlemeler halinde karşımıza çıkan yerel 

motiflerin derininde ortak bir insan düşünüş ve davranışına işaret eden evrensel semboller yer alır.  Arketiplerin sembollere 

bürünerek kendilerini ortaya çıkardıkları alanlar ise hayaller, rüyalar, mitler, sanat ve edebiyat ürünleridir. 

Gölge arketipi, insan bilincinin yüzleşmek istemediği ve bastırarak yok ettiğini sandığı niteliklerdir. Bastırılan duygu 

ve düşüncelerin kendilerini bilince kabul ettirmek üzere ortaya çıkması bilinci rahatsız etse de bu unsurlarla yüzleşmek ve 

diğer yarı / öte yüzle barışmak benliğin sağlıklı  işleyişi için elzem bir durumdur. Bu bağlamda, gölge arketipinin çeşitli 

semboller yoluyla ortaya çıkmasına imkan tanıyan sanat ve edebiyat ürünleri, insan ruhunu sağaltıcı bir etki gösterirler. 

Adaşlar isimli hikâyenin baş karakteri olan Filolog Kamal, çocukluk yıllarında yaşadığı evi her gün rüyasında görür. 

Rüyada çocukluğa duyulan özlem, kendi zamanı içinde sıkışan bireyin maziye kaçış  iştiyakının bir ifadesidir. Şimdiki 

durumundan memnun olmayan birey, geçmişi düşleyerek bu geçmiş üzerine farklı bir hayat inşa edebileceğini duyumsar. 

Filolog Kamal’ın simetrik bir yansıması olan ve paralel bir dünyadan geldiği ifade edilen Doktor Kamal’ın olay 

örgüsüne dâhil olması, belki de Filolog Kamal’ın bir bilinç yarılması yaşadığının göstergesi olarak kabul edilebilecek bir 

durumdur. Ancak daha derin ve sembolik düzeyde Doktor Kamal’ın bir norm karakter, yani Filolog Kamal’ın bilin dışına 

itilmiş eksiklerini, yaşanmamış arzularını ve ulaşılamamış emellerini simgeleyen tamamlayıcı bir gölge arketipi olduğu 

anlaşılmaktadır. 

Gölgesiyle karşılaşan baş karakter değişim ve dönüşüme açık bir kişilik haline gelir. Romanda ikincil ve tamamlayıcı 

bir karakter olduğuna dair hakkında göndergeler bulunan Doktor Kamal’ın Filolog Kamal’ı değiştirme ve dönüştürme 

sürecinde sözün gücü çok etkili bir araç olarak ortaya çıkar. İkisi arasında geçen sohbet, değişim ve dönüşüm sürecinin en 

---