Microsoft Word Materiallar Full

NÂBÎ’NİN ŞİİRLERİNDE SOSYAL KONULAR 

 

Lale ŞABANOVA 

Qafqaz Üniversitesi 

[e-mail] 

 

Yusuf Nâbî’nin yaşadığı dönem olan XVII. yüzyıl, Osmanlı Devleti’nin gerileme dönemine rastlar. Bu yüzyılda 

ekonomide, ilimde, askerî teşkilatta, yönetici sınıfta, kısacası bütün devlet mekanizmasında artık kendisini iyice hissettiren 

bir ‘‘çözülme’’ görülmüştür. Bu sosyal ve siyasî çözülmenin aksine edebiyatta başarılı gelişmeler olmuştur. Bu yüzyılda, 

şairlerimiz İran şairleriyle kendilerini mukayese ederek üstünlüklerini ifade etmişlerdir. Bu şairler arasında Nâbî’de vardır. 

Nâbî, fikri bir takım söz sanatlarıyla süslemeden yalnız fikir olarak söylemek yolunu seçmiş ve bunda dikkate değer 

başarı göstermiştir. Onun bu tutumu, şiirde hemen hemen bir inkılâp sayılmış ve bu şairin yolunda yürüyen daha başka 

şairler yetişmiştir. Edebiyatımızda Nâbî Mektebi denilen bu tarzın hususiyeti, görgü, bilgi ve düşünce unsurlarını didaktik 

bir zihniyetle ifade ediştir. Böyle bir ifadeyi yer yer güzel gösteren sır da iki asırdan beri klasikleşmiş umumiyetle büyük 

hassasiyetlerin ifadesine vasıta olmuş Türk şiir lisanının her şeye rağmen söze bir takım duyurucu unsurlar katan büyük 

söyleyiş ananesidir. 

Nâbî’nin bu çığırı açısında, kendini kabul ettirişinde evvela geniş kültürünün, sonra da hayat tecrübelerinin te’siri 

görülür. Nâbî’ye kadar bütün büyük şairlerin  İstanbul, Bursa ve Edirne gibi birinci sınıf şehirlerimizden yetişmiş olması, 

başka  şehirlerimizden  şair yetişmez kanaatini yaygınlaştırmıştı. Nâbî, kendini kabul ettirmekle bu kanaati değiştirmiştir. 

Osmanlı-Türk vatanının her köşesinde kültür ve medeniyetin mevcudiyetini ispatlıyordu. 

Nâbî’nin şiirinin üslûp bakımından da kendine has özelikleri taşıdığını da söyleyebiliriz. Nâbî, mizacının da tesiriyle 

gözlemlerini, alışılmışın dışında bir yorumla yansıtır. O tabiatı ma’nalaştırmada ustadır. Nâbî, 17. yüzyılda ortaya çıkan 

“kültürel soğuma” ve “sosyal değişim” i yorumlayarak sosyal konularla ilgili imajları şiirlerinde kullanmıştır. Böylece, şair 

kendisinden önce pek görülmeyen yeni bir malzemeyi de keşfetmiştir. Nâbî’nin “hikemî” şiir tarzı olarak temsil ettiği bu 

yeni ifade biçimi “Nâbî ekolü” olarak adlandırmıştır. Bu ekolün gelişmesinde, bilhassa İran şairlerinden Sa’ib’in de etkisi 

inkâr edilmez. Bu bakımdan Nâbî’nin şiirlerinde, hikemiyata karışmış olan Sebk-i Hindi’ye has üslup özelliklerine de 

rastlanır. 

Şair toplumu ilgilendiren bir çok sosyal konuları şiirlerinde dile getirmiş ve gençlere nasihat vermiştir. Bunlardan biri 

de ilme verdiyi değerdir. Ömrünü kitaba, kâğıt ve kaleme bağlı olarak geçiren, dış dünyaya kapalı, içe dönük, durgun, 

ölçülü, akılcı bir kişiliğin sahibi olan Nâbî`nin dünya görüşü ve sanat anlayışında kitabın ve bilginin yeri büyüktür. Nâbî`nin 

---