Microsoft Word Materiallar Full

 

 

---

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

540 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

KATALİTİKKREKİNQPROSESİNDƏ NANOZƏRRƏCİKLƏRİNXAMMAL ÇIXIMINA TƏSİRİ 

 

İlahə BAYRAMOVA 

Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası, 

[e-mail] 

 

Son illərdə dünyada yüngül neftlərin ehtiyatlarının azalması, ağır neftlərin isə  çıxarılma miqdarının çoxalması 

müşahidə olunur.  

Mühərrik yanacaqlarına olan tələbatın yüksəlməsi tətqiqatların nəzərini agır neftlərə yönəltmişdir. Ağır neftlərin 

çıxarılması ilə onlardan maksimal miqdarda açıq rəngli neft fraksiyalarının çıxarılması üçün effektiv emalı tələb edilir.  

Ağır neftlərin komponentlərindən yüngül karbohidrogenləri almaq üçün hidrokrekinq, termiki və katalitik krekinq 

proseslərindən istifadə edilir. Tətqiqat işində nanozərrəciklər qismində Fe, Ti, Al ovuntularından istifadə edilmişdir.  

Hal-hazırda geniş sürətdə  metallardan ibarət nanoölçülü ovuntu şəklində hissəciklərin alınmasına böyük diqqət 

yetirilir. Metalların nanozərrəcikləri özünəməxsus fiziki-kimyəvi xassələrə malik olurlar. Nanozərrəciklərdə xüsusi, 

mexaniki, maqnit, optiki və digər xüsusiyyətlərə malikdirlər. Nanozərrəciklərin krekinq məhsullarına və qalıq maye 

məhsullarına təsirini tədqiq etmək üçün “Alüminium” istehsalı tullantısından istifadə edilmişdir. 

Katalitik krekinq prosesində məqsədli məhsul, yüksək oktanlı benzinlə yanaşı krekinq qaz, yüngül, orta, ağır qazoyl və 

koks da alınır. Proses 470-525

0

C temperaturunda seolit tərkibli  alümosilikat katalizatorlarından istifadəsi ilə aparılır.  

Katalitik krekinq prosesinə  təsir göstərən  əsas amillər katalizatorun xassələri, xammalın keyfiyyəti, prosesin 

temperaturu, xammalla katalizatorun kontakt müddəti və katalizatorun dövr ədədi hesab olunur. Prosesdə xammal kimi 

əsasən 350-500

0

 C temperatur hədlərində qaynayan  geniş vakuum distilatlarından istifadə edilir.  

Katalitik krekinq katalizatorlarına nanozərrəciklər əlavə etməkə onların prosesin məhsullarına xüsusilə neft qalıqlarının 

maye məhsullarına tətbiqi və tədqiqi çox aktualdır.  

Müəyyən edilmişdir ki, nanozərrəcik qismində alüminium və alüminium istehsalı tullantılarından istifadə edilməsi 

mümkündür və bunlar krekinq məhsullarının çıxımına və tərkibinə müsbət təsir edir.  

Nanozərrəciklər həm ağır neft fraksiyasının tərkibinə, həm də seolit tərkibli katalizatorun seolit fazasına daxil 

edlmişdir. Məlum olmuşdur ki, alüminium istehsalı tullantısını xammalın, alüminium nanozərrəciyini isə seolitin tərkibinə 

daxil etmək lazımdır. Ağır neft fraksiyasına inisiator kimi alüminium nanozərrəcikləri elavə etdikdə effekt verir.  Maye 

məhsulların - benzin və qazoylun çıxımını 15-20 % artırır.