Microsoft Word Materiallar Full

AZƏRBAYCAN FOLKLORUNDA KEÇƏL OBRAZI 

 

Mətanət MUSTAFAYEVA  

Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu, Şəki filialı 

[e-mail]

 

 

Xalq  ədəbiyyatı nümunələrinin bədii obrazlı dili əsasən bir –birinə  bənzəməklə yanaşı, bəzən müxtəlif janrda olan 

nümunələrin bəzi motivlərində, hətta obrazlarda eynilik, paralellik müşahidə olunur.  

Dastan,  nağıl, qaravəlli və sair 

kimi janrlarda ortaq obraz kimi biz keçəli görə bilərik. Keçəl obrazı qaravəllilərin əsas obrazlarından biridir. Nəzərə alsaq 

ki, qaravəllilər üçün səciyyəvi cəhətlər bu janrda olan nümunələrin ictimai nöqsanları satirik, yumoristik dillə  tənqid 

edilməri və yekunda gözlənilməz nəticə ilə bitməsidir, o zaman kasıb, “cındırından cin hürkən” keçəllərin bu nümunələrə 

niyə əsas qəhrəman olduğu aydınlaşır.  

Keçəl kasıbları  təmsil edir, ac yatır, bir loğma quru çörəyə sevinir, geyimi çox fağırıdır, bəzən “qotur basmış” 

vəziyyətdə olur, ancaq iştirak etdiyi xalq ədəbiyyatı nümunələrinin süjeti irəlilədikcə onun sadə  təbiəti, çox bilmişliyi, 

inadkarlığı, fərasəti, hətta hiyləgərliyi belə ortaya çıxır. Çox vaxt keçəllər tərs, dediyindən dönməyən kimi göstərilir ki, bu 

da  bəzən hadisələrin gedişini əvvəldən görə bilməsi, bəzən bu, gedişatı öz xeyrinə dəyişə bilməsi ilə əlaqədar olur. Keçəl 

hazırcavabdır, hər vəziyyətdən çıxa bilir, çətin anlarda ağıllı mübarizə üsulu seçə bilir, heç vaxt razı olmaz ki, onun haqqı 

tapdalansın, ona çatacaq olan mal-dövlət başqasına qismət olsun. Bütün bu mübarizliyinə görə xalq öz keçəlini sevir, onu öz 

təffəkkür məhsulunun qəhrəmanı edir.  

“İsfahan keçəli”, “Cənnət satan molla”, “Keçəllə qazı”, “Keçəl, molla və ögey ana”, “Keçəl, darğa və axund”, “ Bala 

öküz ala öküzün nəyidi?”, “ Keçəl”, “Üçgül keçəl”,  “Tacirbaşı ilə keçəl”, “Keçəlin fəndi”, “Keçəllə dəyirmançı”, “Keçəlin 

nağılı” və sair kimi qaravəllilərin əsas mərkəzi obrazı keçəldir. Nəticə etibarı ilə hər birində keçəl qalib gəlir, məsədinə nail 

ola bilir.  

“Tacirbaşı ilə keçəl” qaravəllisində hadisələr zalım, acgöz kimi göstərilən tacir ilə keçəlin arasında cərəyan edir. 

Keçəlin atası iki gün tacirə işləsə də, tacir onu iki loğma quru çörəklə aldadır, əməyinin qarşılığını vermir. Bundan hiddət-

lənən keçəl tacirin oğlunun başını elə həmin çörəklə yarır. Ancaq keçəlin fəndi və fərasəti onu xilas edir, tacir kilimin ar-

asında döyülüb can verir. Sonda keçəl tacirin qızılları ilə başqa şəhərdə firavan həyat sürür.  

---