Microsoft Word Materiallar Full

ÖLÜLƏR"DƏN  XATİRƏ 

Zeynəb AŞURBƏYLI 

Qafqaz Universiteti 

[e-mail] 

 

Cəlil Məmmədquluzadə 22 fevral 1869-cu ildə,Naxçıvan  şəhərində anadan olub. 1873-1878-ci illərdə  təhsil  aldığı  

mollaxana  məktəbində  ərəb  və  fars dillərini  öyrənmişdir. Sonra, Naxçıvan  şəhər  üçsinifli  məktəbində  ibtidai  təhsil  

alır. 1887-ci  ildə  isə Qori  Müəllimlər  seminariyasını  bitirir. 

Cəlil,1887-1897-ci illər arasında  Naxçıvanda  pedaqoji  fəaliyyətlə  məşğul  olur.1889-cu  ildə  Baş  Noraşendə  ''Çay 

dəsgahı'' adl  alleqorik dramini yazmaqla  bədii yaradıcılığa  başlayır. 1897-1903 illər  arası  İrəvan  və  Naxçıvan  hüquq  

orqanlarında  qısamüddətli  fəaliyyət  dövrü  keçirir. 1903-cü  ildən  Tiblisdə    nəşr  edilən  ''Şərq-i  Rus''  qəzeti  

redaksiyasında  işləmişdir. İlk  mətbu  əsəri  olan  ''Poçt qutusu''  bu qəzetdə  dərc  edilmişdir. 

Azərbaycanda  onu  müxtəlif  adlarla  taniyirlar. Cəlil Məmmədquluzadə-Kiçik  hekayənin  böyökustadi, 

qüdrətlidramaturq, azərbaycançılıq ideoloqiyasinin  yaradıcılarından biri,''Molla Nəsrəddin''  ədəbi  məktəbinin,tənqidi  

realizmin  banisi  kimi geniş  şöhrət  almışdır. 

Molla Nəsrəddin-bu ad Mirzə  Cəlilin  ədəbi təxəllüsünə çevrilmişdir.  İlk  nömrəsi  1906-cı  il  aprelin 7-də  çıxan, 

təkçə  Azərbaycanda  deyil,bütün  Şərqdə  birinci  satirik  və  rəngli  karikaturalı  mətbuat  orqanı  olan  məşhur  ''Molla  

Nəsrəddin'' jurnalının  redaktoru  olmuşdur. Bu adda  həmçinin  Cəlil  Məmmədquluzadə  də  casarəti, müdrikliyi və  

hazırcavablıq  kimi  keyfiyyətləri  əks  etdirir. 

Mirzə    Cəlil- bu adı  ona  xalq  vermişdi. Yeni  ədəbi  məktəb  yaratması, mübariz  bir  jurnala  böyük  bacarıqla  

rəhbərlik  etməsi  yazıçımıza  Mirzə  Cəlil  adını  daşımaq  şərəfini  bəxş  etmişdir. 

Ədib,həm də  böyük demokrat  kimi tanınir.Onun  müstəqillik  və  demokrasiya  uğrunda  mübarizəsi  Azərbycanda  

demokratik  proseslərin  gedişatına  ciddi  təkan  vermişdi.Onun  yaradıcılığı  gələn  hər  yeni  nəsil  üçün  müstəqillik, 

azərbaycanciliq, millilik  və  vətəndaşlıq  tərbiyəsi  məktəbidir. 

Eyni  zamanda Mirzə  Cəlil  milli  ədəbiyyatın  inkişafında  misilsiz  xidmət  göstərmiş  dramaturq  idi. 1909-cu  ildə  

tamamlanan  ''Ölülər'', yetişib  kamala  çatmış  realist  bir  sənətkar  dühasının  yaratdığı  möcüzəyə  bərabər  əsərdir. Bu  

əsər  Azərbaycan  dramaturgiyasının  nadir  və  bənzərsiz  nümünəsidir. Cəhalət  və  mövhumat  əsarətindən  xilas  üçün  

yazılmış,son  dərəcə  dərin  təsir  gücünə  malik  bir  əsərdir. ''Ölülər'' bütövlükdə  türk-müsəlman  dünyasında, o  cümlədən  

Azərbaycanda  mənəvi  buxovları, əsarəti  və  fanatizmi  böyük  cəsarətlə  yıxıb   uçuran  dahiyanə  əsərdir. Əsərdəki  Kefli  

İsgəndər  obrazı  20-cı    əsrin  əvvələrində  Azərbaycan  cəmiyyətində    nəzərə  çarpan  milli  ziyalı    təbəqəsinin  

ümumiləşmiş  obrazıdır. Ali  təhsil  almış  İsgəndər  ətrafında  baş  verən  hadisələri  dərindən  dərk  edir  və  bütün  bunları  

həmvətənlərinə  çatdırmaq  üçün  var  qüvvəsi  ilə  ciddi  cəhd  göstərir. Lakin fanatizmin dərin girdabına düşmüş  ''şəhər  

əhli'' onu anlamaq səviyyəsində    deyil.  ''Diri  ölülər''  İsgəndərə    dəli kimi baxır, onun adamları  ''ölünü diriltmək''adı ilə  

---