Microsoft Word musa qasimli doc
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AZƏRBAYCANIN
- Həsən Əlibəyli
- Kitabın içindəkilər
- Nəriman Nərimanov 23 Mirzədavud Hüseynov 31 Mahmud Əliyev 35
- Tofiq Qasımov 43 Həsən Həsənov 47 Tofiq Zülfüqarov 52
|
MUSA QASIMLI ELMİRA HÜSEYNOVA
XARİCİ İŞLƏR NAZİRLƏRİ
“ADİLOĞLU” nəşriyyatı BAKI‐2003
Elmi redaktor və rəyçilər ‐ Həsən Əlibəyli, tarix elmləri doktoru, professor ‐ Namik Axundov,
tarix elmləri doktoru, professor
əsasında 1918‐ci ildən sonrakı tarixi mərhələdə Azərbaycanın xarici işlər nazirlərinin bioqrafiyası verilmişdir. Kitab diplomatlar və Azərbaycan diplomatiya tarixi ilə maraqlanan şəxslər üçün əhəmiyyətlidir.
İSBN 9952-25-008-8
Q 4719121574
121‐2003 sifarişlə © M.QASIMLI
4 Məmmədhəsən Hacınski 5 Əlimərdan bəy Topçubaşov 9 Fətəli xan Xoyski 14 Məmmədyusif Cəfərov 20 Nəriman Nərimanov 23 Mirzədavud Hüseynov 31 Mahmud Əliyev 35 Tahirə Tahirova 37 Elmira Qafarova 39 Hüseynağa Sadıqov 42 Tofiq Qasımov 43 Həsən Həsənov 47 Tofiq Zülfüqarov 52 Vilayət Quliyev 55
ÖN SÖZ Əziz oxucu! Xalqımızın qədim və zəngin dövlətçilik tarixinin səhifələrindən biri diplomatiya tarixidir. Minilliklər boyu dünya siyasətində mühüm yer tutmuş diplomatiyamızın tarixində XX əsrdə ilk dəfə olaraq xalqımızın DÖVLƏT MİLLƏTİNƏ çevrildiyi 1918‐1920‐ci illər Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrü xüsusi önəm daşıyır. Bu illərdə qurulan Xarici İşlər Nazirliyi (XİN) dövlətimizin müstəqil xarici siyasətini həyata keçirərək tariximizə qızıl hərflərlə yazılmışdır. Cümhuriyyət dövründə Azərbaycan diplomatiya idarəsinin başçıları olmuş Məmmədhəsən Hacınski, Əlimərdan bəy Topçubaşov, Fətəli xan Xoyski, Məmmədyusif Cəfərov böyük dövlət xadimləri və diplomatlar kimi tarixdə özlərinə layiqli mövqe qazanmışlar. 1920‐ci ilin aprelində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bolşevik Rusiyasının təcavüzünə məruz qalması nəticəsində Vətənimiz işğal edildikdən və dövlət müstəqilliyimiz itirildikdən sonra Xarici İşlər Nazirliyi ləğv edilərək yerində Azərbaycan SSR Xalq Xarici İşlər Komissarlığı (XXİK) yaradıldı. Elə bir ciddi səlahiyyətlərinin olmamasına baxmayaraq, Xalq Xarici İşlər Komissarlığı 1920‐1922‐ci illərdə xarici ölkələrlə müəyyən səviyyəli ikitərəfli əlaqələri həyata keçirmişdir. Sovet hakimiyyətinin ilk illərində Azərbaycanın xalq xarici işlər komissarları Nəriman Nərimanov və Mirzədavud Hüseynov olmuşlar. Lakin tezliklə XKİK də ləğv edildi. SSRİ yaradıldıqdan sonra Azərbaycanın müstəqil xarici siyasəti tamamilə dayandırıldı. Yalnız ikinci dünya müharibəsinin sonlarına yaxın yaranmış beynəlxalq şəraitdə sovet hökuməti öz maraqlarına uyğun olaraq 1944‐cü ildə Azərbaycan SSR XKİK‐i bərpa etdi. 1946‐cı ildən XKİK Xarici İşlər Nazirliyinə çevrildi. Lakin XİN yenə də ciddi səlahiyyətləri olmayan qurum idi. Bu dövrdən başlayaraq Azərbaycanın xarici siyasət idarəsinə Mahmud Əliyev, Tahirə Tahirova, Elmira Qafarova, Hüseynağa Sadıqov (həm də dövlət müstəqilliyinin ilk yeddi ayında) başçılıq etmişlər. Bütün mürəkkəb və ziddiyyətli cəhətlərinə baxmayaraq, heç şübhəsiz, tariximizin maraqlı tərkib hissələrindən olan sovet dövründə də Azərbaycan mərkəzi hakimiyyət vasitəsi ilə ölkənin beynəlxalq əlaqələrində bu və ya başqa dərəcədə iştirak etmişdir. 50‐ci illərin ortalarından etibarən canlanmağa başlayan beynəlxalq əlaqələr əvvəlki illərlə müqayisədə 70‐80‐ci illərdə xeyli geniş olmuşdur. Uzun illər boyu müxtəlif formalarla sovet rejiminə qarşı apardığı mübarizə və 80‐ci illərin sonu ‐ 90‐cı illərin əvvəllərində beynəlxalq aləmdə yaranmış əlverişli şərait nəticəsində Azərbaycan xalqı XX əsrdə ikinci dəfə dövlət müstəqilliyini bərpa edərək ikitərəfli və çoxtərəfli beynəlxalq əlaqələr qurmağa başladı. Dövlət müstəqilliyimiz dünyanın əksər dövlətləri tərəfindən tanındı və diplomatik münasibətlər quruldu. Azərbaycan beynəlxalq və regional təşkilatların üzvü və ya yaradıcılarından biri oldu. Müstəqillik illərində Azərbaycan Respublikasının xarici işlər nazirləri Tofiq Qasımov, Həsən Həsənov, Tofiq Zülfüqarov və Vilayət Quliyev oldular. Azərbaycanın xarici işlər nazirləri işləmiş şəxslərin tərcümeyi‐halı və fəaliyyətini araşdırmaq həm tarixilik, həm müasirlik, həm də diplomatiyamızın gələcək inkişafı baxımından əhəmiyyətlidir. Ancaq indiyədək ölkəmizdə bu barədə ayrıca kitab yazılmamışdır. Ona görə də müəlliflər Azərbaycan və Böyük Britaniya arxivlərinin materialları, dövri mətbuat və rəsmi sənədlər əsasında xarici işlər nazirlərimizin bioqrafik kitabını yazmışlar və onun yararlı olacağı inancındadırlar. Kitabdakı şəkillər Azərbaycandakı arxiv, kitab, qəzet və jurnallardan götürülmüşdür. Heç şübhəsiz, yüz illər bundan sonra da dövlətimizin xeyli möhkəmlənməsində, region siyasətinə əsaslı təsir edəcək gücə çevrilməsində diplomatiyamız xüsusi rol oynayacaq və deməli, bu kitabın səhifələrinə yeni‐yeni xarici işlər nazirlərimizin tərcümeyi‐halı əlavə ediləcəkdir. Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|