Microsoft Word xosrov v? Sirin-nizami g?NC?VI. doc Nİzami GƏNCƏVİ

Kömok 

qapısını aç, ey yaradan!

Göstər Nizamiyo  düz yolu hor an!

Səni tanıyan bir 

Könül 

ver ona!

Tərifini deyən bir dil ver ona!

Y ol  vcrmo 

k

İ,  pislİK  

qəlbinə  dolsun,

Əlim yamanlıqdan qoy uzaq olsun.

Könlümün evini nurunla bozot!

Son in  torifino  dilimi öyrot!

DavudtƏK 

Könlümü 

tozolo  hor an,

Qalxsın Zoburumun  şöhroti  haman1.

Tobimin  baı 

Bu dünya üzüno golsin  üzü ağ.

Onu oxuyanda йгэк şadlansın,

M

üşk

 sopdiyi yer Xollux adlansın.

Camalı gözloro daim nur versin,

Avazı йгэуэ min  sürur versin.

Desinlər 

k

İ , 

şadlıq Kİtabı budur,

Bununla 

müşKiıllor 

tez asan olur.

Onunla monaya özün qüdrot ver!

Soadot 

müİKiıno 

gözol  zinot ver!

Şahın gözlorindo  onu et şirin,

Şirin haqqındadır özü osorin.

Lütfün otir saçan meh olsun ona,

Feyzinin qətrəsi  şeh olsun ona,

Kosmə 

Koromini. 

ey 

porvordigar.

Son.  ey gövhor каш, gotir noyin  var!

YARADANIN TƏKLİYİ HAQQINDA

Bu qara torpağa 

sıiKunot 

vcron.

О  sonsuz foloyo  horoK'ot vcron.

23

Dilimdo  hor şeydən uca bir ad var. 

Bu ada bağlıdır bütün varlıqlar. 

Yaranmışlar ona socdo cdoroi<

Нэг an varlığına şahiddir, 

gcrçoK. 

ToK'dir. 

misilsizdir,  - 

K İ m  

deyil  agah? 

Tanrilar da ona deyirbr allah. 

Göyləri  xolq  edib yaraşıq 

vcron. 

Saysiz ulduzlara nur,  işıq 

vcron. 

Insan şüuruna 

hİKmot 

öyrədən,

Inсо xəyallara soııot öyrodon.

Iııсо 

fİKİrlərə 

çıraq yandıran,

Zülmot gecələri işıqlandıran.

Bizo  qorxu, ümid,  şadlıq,  qom  vcroıı. 

Güııoşli  vo  aylı bir ab m   vcron.

Bu yeri, bu göyü odur saxlayan, 

Onun varlığına şahiddir cahan.

Istoso  a b m i pozar,  molıv  cdor.

Varlıq varlığına şolıadot vcror.

Göydo ulduzlara şamildir omri.

Soııot in cisiyb   bozor təbləri.

Iııсо bəbəyidir göron gözbrin,

ÜroK 

munisidir 

K İm so sizlo riıı. 

M övcud 

o sa s la r d a ıı 

ayrı  sayaqdır, 

Bütün ölçübrdən xaric,  iraqdır.

Onu folOKİordo  axtarıb, budur,

Игак başmağını yırtmışdır şüur.

Onu oql  axtardı huşyarlıqla, bax,

B u 

yolda 

özünü 

itirdi 

ancaq. 

Qalxınca 

ortadan 

varlıq 

pordosi. 

Canlanar nəzərdə 

onun 

cilvəsi. 

TczlİKdoıı.  gcclİKdoıı  höıonü uzaqdır, 

Zatı nə 

yüKsəıcdir, 

пэ  do alçaqdır. 

Kainatın 

bütün lıorfı  soııdodir. 

Varlığınsa 

onun  lövlıosiııdodir.

Y üz yarpağa aynl gül 

Kİmi 

son  do. 

Onun dağı olsun bəlıcə  siııoııdo.

24

Qasid 

Kİmi 

gəldin ordan bura son. 

Burdan 

Keç 

k

İ , 

уепэ  ora yetəsən.

Çox asan görünor dərıc 

ctmoK 

onu,

LaKİn hcyrot olar bu  işin  sonu.

BöyüK yaradanı duymağa meyar 

Dolildon.  qiyasdan başqa пэ olar?2 

Ağıl qiyas ilə çalışıb durar,

Onu dorı< etməKçün dəlil axtarar. 

Düşüncono daha yol  vcrmo artıq,

Qarşına dağ  çıxar, ya da qaranlıq. 

И гак т çatırsa vahid allaha,

"Nədir və necədir?"  -  soruşma daha.

Işıq axtardığın alovlu şamdan 

Onun 

tOKİiyino 

sübut taparsan.

Gah qara torpaqdan reyhan yaradır,

Gah sudan 

b i z i m t O K  

bir can yaradır.

Bizo  ağıl verdi tanıyaq onu,

Bosirot verdi 

k

İ, tutaq yolunu.

О, göylorin  doqquz hərfindən yerə 

Həndəsi rəqəmlər yazdı bir кэгэ.

Verdi ruh otuna suyu ciyordon.

A ğıl  şamına da yağı gözlərdən.

Altı yaxa açdı tərəflərə  o,

Dörd gövhor boxş etdi  qara yerə  o3.

Elo başlamışdır yaradılışa,

Heç 

kos 

bilib onu çıxmayıb başa.

Нэг işə  elə bir son verər dərhal,

Onu dorı< 

ctm oyo 

acizdir ıcamal.

Özündo axtarma allahlığı  son.

YıiKSOKdir 

o,  şahlıq 

v o   h a K İm lİK d o n . 

"Yox ol"  dcso. 

h o r  

şey 

b i r d o n   m o l ı v  

olar, 

Odur varlıqlara уепэ  səbəbıcar.

Soxavot boxş  cdoıı.  boxş elətdirən,

Odur 

İ1

k

 

т а у э у э  

d i r i l İ K  

vcron.

Нэг т а у э у э  verdi  ixlasdan nişan,

Bir işə yarasın hər bir yaranan4.

25

Buna səxa verdi  -  boxşiş paylasın,

Onu xəsis etdi  - daim pay alsın.

No  boxş  edənin var bundan xobori.

No  do  alan bilir bu qismotlori.

No  atoş bilir 

k

İ , 

yandırıcıdır,

N ə  də  su 

b i l i r  

k

İ ,  d i r i l İ K  

saçır.

Tanrı 

şorİK Sİzdir.  toı

uludur.

Bütün bu moxluqat onun quludur.

Onun qullarından 

Kİmdo 

hünor var 

Onun düzümünü etsin xəbldar?

Torpağı ölçon  vaxt bir Шк götürmoz.

Küloyo  əmr ctso.  otrin gotirmoz.

Əhson  bu qüdroto.  hor 

k o s o

 

bir-bir 

Ibrətli işləri açır, göstorir.

YARÄDILIŞI DƏRK ETMƏK 

HAQQINDA SÖZ

Göyün soyyahlan,  bilirson  neçin 

Daim dolanırlar başına yerin?

Bu mehrabda 

K İm o  

socdo  edirbr?

No üçün bu qodor gəlib-gedirlər?

Onların bu  işdon  nodir istayi?

Bu 

monzil  KOsmoK'don  nodir d ib y i?

N eçin yer sabitdir, ulduzlar səyyar?

Kim ona "get"  dedi, buna "tut qərar"? 

Ulduzlar don geyib rongo boyanmış.

Sanxi  ibadoto hazır dayanmış.

Heyrot moni  yüz yol  edirdi vadar,

B e b  bütxanodə bağlayım zünnar.

LaKİn 

heyrot coşub  daşdığı zaman 

Qeybdon  sos goldi:  - Nizam i,  dayan!

О  bütloro  moftun  olma,  düşün bir,

Onlar özlorino  porostiş etmir.

Hamisi 

porgartOK 

olub 

sorgordan.

26

Gəzirlər,  onlan 

K İm dir 

yaradan? 

Qüdrotli  olinlo.  qalxıb ycrindon. 

Bağla bütxanonin  qapısını  son. 

Bütü  Ibrahim to к oxşa,  ozizlo. 

Ancaq  bütxanoni  ondan tom izlo\ 

Büto nəzər salsan  surotporostson.

27

X ilas olmaq üçün bütü tapda son. 

Balıqdan Ayadoı< пэ varsa əyan 

Allah xəznəsinə tilsimdir,  inan. 

Zəhmətlə  sındınb bağlı tilsimi, 

Altında taparsan  xozno gün 

K İ m i. 

Görıınon varlığı  milo 

ç o k

 

özün, 

Zonginloşsin  ağlın,  açılsın gözün. 

Əbosdir axtarmaq sirrini çorxin.

B u 

müşKİilü 

açm aq çotindir.  çotin.

Y ol göstərmir 

çorxin  sirrino 

bir 

k o s

. 

Ancaq о 

noqşlor 

deyildir obos. 

Açılm alı olsa bu sirlər əgər,

Saysız varlıqlardan biri 

soslonor. 

Fırlanan işıqlı о günbəzlərdən 

HoroKOtdon başqa пэ görəcəıcsən? 

Boş-boşuna deyil bunca 

horoKot.

Bir məqsədi vardır onlann, olbot. 

Нэг bir hərəıcəti  törodon vardır, 

A ğıllı insana bu aşixardır.

Qarı cəhrəsinə bax,  qiyas apar,

F

o

I

ok

 çorxiııi 

do bir hərlədən var6. 

Başlanğıc hərəıcət olmasa əgər 

HoroKot 

edərmi bir 

colıro  mogor? 

HoroKot 

verərsə  ona bir insan,

О  da hərlənəcəK 

yoqiıı 

bir zaman. 

Kainat özü do b e b   dövr edir, 

Gövlıor 

tanıyana aydındır bu  sirr. 

Qüdrətdən dünyaya buyruq olmasa. 

Şüura 

lıİKinotin 

nuru dolmasa,

Bil, пэ  qolom  yeni bir motlob yazar, 

No  do  dımaq tiı 

Son  ondan diloson.  şovo nur salar, 

Onsuz yoqin bil 

k

İ, A y nursuz qalar. 

О  hor bir noqşoyo vermiş bir carnal, 

Ulduzlar onlardan götürmüşdür fal7. 

Biri on афаш  eb y ib  mehrab,

28

Biri 

İ

k

İ 

daşa deyir üstürlab.

29

Bu iti horlonon  çorx  do.  nuixtosor.

А ф а  vo  daş 

Kİmi 

noticolonor.

Son  demo  rÜKiıdon yaranmış  insan, 

Ulduzdan yaranmış 

çünKİ 

bu эгкап, 

"Нэг şcydon üstündür sobob"  deyirıcən 

О 

b ö y Ü K  

qüdroti  son  ıciçildirson. 

Varlığın 

o v v o

I

k

İ 

ogor sobobso.

Bos  sobob pünhandır neçin 

h o r  

k o s o

? 

Əgər od,  su, 1офад, bu əsən 

k ü

I

ə k

 

Bir yerə toplaşsa uyğun 

g o l o r o K .

О 

b ö y ü K  

tanndan olmasa 

f o r m  

an. 

Molumdur 

k

İ,  g o l m o z  

vücuda bir can. 

Sitayiş 

c d o r s o   ö z ü n o  

bir 

k o s

.

Ona yaradanm qulu dcyilmoz.

Нэг "inandım"  dcyon  inamr mogor9 

Xudposonddir "qibb т э п э т "   dcyonlor. 

Giındüzlo gcco heç  birgo  olarmi?

Onlari bir yerdo göron  heç varmi?

Elə bir abidi  sevir yaradan  - 

Keço allah üçün öz varlığından. 

N izam i,  özünü unudanda son.

Vüsal 

badosini 

başa 

çoKorson.

M İN A C A T

Xudaya!  Gilimiz mayoloniricon 

Bir vosiqo yazdın о gün bizo  son.

Sonin  xidmotindo buyurdun,  duraq, 

Muzdunu vermoyi  vod etdin ancaq. 

Sonin  xidmotindo  hor axşam-sohor 

Dururuq qüvvomiz çatdığı  qodor.

Ycro. göyo  sığmaz qüdrotinlo  son 

Z oif qullarmi  mohv  edormison?!

B izi cosarotli  etmişdir sonin 

Ümid etdiyimiz bol icoromlorin.

30

Yoxsa пэ torpağıq, cıırot 

cdoroK.

31

Sonin  divanndan rang poza biləıc? 

Bizo özümüzü unutmaq üçün 

К ото к et 

k

İ, olaq sonin  xidmotçin. 

Izzot sarayına layiq görünon 

Bir xidmoti ummaq olarmi bizdon9 

Adimiz bondodir. qulunuq,  olbot. 

Qullarm borcudur ayağa xidmot. 

Bizim adımızı son pozsan ogor.

Kim sonin omrini  rodd cdo bilor?

Bir ovuc torpaqdan son razi qalsan, 

San ziyan gormozson. qazanar insan. 

Aciz qalan zaman soııi  çağırsaq, 

Morhomot gözüylə qullarina bax! 

Vofanla ofv  eylə bizi  sən özün, 

К э г э т  et, qoy sonin üzün görünsün. 

Düşüncom  son  vcron bir dürdanodir. 

Könlüm çırağına bir porvanodir. 

Əvvolco torpaqdan yaratdin moni. 

Sonra fozilotlo ucaltdin moni.

Üzümü parlatdın, gözümo nur saç, 

Ncmoti  boxş etdin,  şüıcr dilimi aç! 

Sobr verson т э п э , pis günə dözüm, 

Qoyma xoş güııümdo unudum, özün. 

Öz hİKinotlorini göstor т э п э   sən, 

Qəflət pərdəsini qaldır öııümdoıı.

Нэг zaman fİKrimin sən ol  rolıbori. 

Verdiyini alma sonralar geri, 

Günahım hoddindoıı çoxdur,  bilirom. 

Xocalot çoKinoKİo onu silirom.

Bu söylodiyimdo пэ 

k

İ 

səhvim var, 

Üstünə qolom 

ç o k

. 

ey porvordigar! 

Yetmiş 

İ

k

İ 

iz var yolumda müşKİil, 

Yetmiş biri tiıcan, ancaq biri gül8. 

Inam cilovunu 

ç o k

 

doğru yola, 

Qoyma çıxsın yoldan sağa, ya sola. 

Нэг tanış naxışda gəzdiyim sənsən,

32

Нэг sözdo.  söhbətdə sezdiyim sonson.

33

Sonin  sərıcərdanm olmuşam b eb  

Ki,  əl  vcrrom  hor ohlo.  naohlo.

Xidmotin ozmiylo  atiram addim,

Y ol  azsam,  özün bir yol göstar, tannm! 

КэЬэуэ golmoK'dir monim  niyyotim. 

Əgor çöldo  ölsom  daha пэ  edim? 

Yaxşılıq, yamanlıq, üz versa  hor пэ, 

Kərəm  soninıcidir.  qalan  bohano. 

Ayağını qırıb,  sevdim birini,

Qanad verib  qovdun  son  digorini. 

Bilmirom  hansına yaxın insanam, 

Mohrumlardanam. ya məğbullardanam? 

Bütporost do  olsam,  dindar da olsam, 

Мэп  sonin  ofvino möhtacam müdam.

Öz fəzilətinlə т э п э   sən tut əl,

Işimə müvafiq coza vcrmo gol!

Monim  omolimdo hanı о qüdrot 

Son in  fəzlin i b  cdo roqabot?

Əmolimdon üstün fozilotin  var,

Moııi  ozizbson, ycrindo  olar. 

Xidmotindo  moni  sevindir,  ancaq 

Qoyma başqasından ıcəramət umaq. 

İstorom  ya vcrson. ya da 

k

İ , 

alsan.

E b   olum 

k

İ , 

son  razı qalasan.

Bu dünya işindon  fariq et moııi.

Öldüm,  eybyorson özün bibni.

Öz gücümo göro 

yÜK 

ver apanm.

О  qodor 

k

İ , 

dözsün bu ayaqlanm.

Nur ver çırağıma feyzindon,  ancaq 

Kandarından başım olmasın uzaq.

Bu  sorxoş Könlümü ayılt, huşyar et! 

Qoflot yuxusundan  moııi  bidar et! 

Golondo  son yuxu,  bitondo tabım, 

G ülbrim  tÖKİ'ılso.  qalsın gülabım. 

Dilimo  son  özün  boxş et şohadot,

İşimin  sonunda tapım  soadot.

34

Vücudum parlasın qonaot ilə,

35

M əcazım  sağalsın  itaot  ilo.

Bu dərdli başıma lütf et,  şofa ver!

Əhmod türbətindən т э п э  dəva ver!

PEYĞƏM BƏRİN TƏRİFİ

BöyÜK 

Məhəmmədə 

yü z 

min afərin!

Xilqət torpağıdır, buna ol о т  in.

Həqiqət görənlər gözüno  çıraq,

Varlığa bir zinot özüdür ancaq.

Vofa meydanının qabaqcılıdır,

Nobiloro  rohbor. başcıl  sayılır.

Günahıcar ümmoti  qoymaz  xocalot. 

Eyloyor onlara daim şofaot.

Sübhün bağçasına ətirlər saçar,

Odur hor ilahi xəznəyə  açar.

No  qodor yetim i  sevdi,  saxladı, 

"Dürri-yetim"  qaldı odur 

k

İ , 

adı.

Monada Adomin  can 

Kİmiyası,

Surotdo  aləmin göz tutiyası.

Şoriot cvino qoymuşdur dörd lıodd. 

Qurmuş dörd divarla bir obodiyyot. 

Nübüvvoto dini verdi yenilİK,

KöməKçisi  oldu  ağıl 

və 

bilİK.

Dini  dünyada son din olduğundan,

Başqa dinlor batil edildi haman.

Roh

m li  Kİşidir, 

qozobli 

b ir şir,

Dili gah açardır, gah da bir şomşir.

О bütün xaslardan xas bir Ayazdır, 

Mosuddaıı  Mahmuda çatmış bir xasdır.

Bir ııüsrot qılıncı haqq vermiş ona,

Domirlo  iz  salır daşın bağrına.

M öcüzlə xar etdi bodgümanlan,

Sıxdı daş  qolbilo yaşayanları.

Dostunu qarşılar 

gültOK güloroK.

36

Нэг qeyddən azaddır dünya sərvitəıc.

37

Yaşıllıq almışdır sorvindon  göylər, 

Əmmamosi  saçmış 

küIoyo 

ənbər.

Sultan ordusunda tutaraq qorar.

Beş  növboyo  durmuş dörd yoldaşı var. 

Göy taxtının tacı başmaqlandır,

Volıy ilə meracın sirri ondadır.

Mehdini  quyudan aparmış göyo.

D ivb ri döndormiş:  - Insan ol,- dcyo. 

Xolil  - qoşununun bir əsgəridir,

Mosih 

- Karvanının bir rəhbəridir. 

Dağda, mağarada yaşayan zaman 

Mohromlori 

oldu 

oqrob  vo 

ilan.

Gah hodof etmişdir dişini  daşa,

Gah dodağın etmiş daşla baş-başa. 

"Daşlardan çıxar b l  vo gövhor"  dcyo. 

Diş-dodağı  dözdü daşa,  zorboyo.

Dişini 

tÖKoni  zolil  cdoroK.

Onun qapısına gotirdi  foloK.

G özbri 

yuxuda, qolbi  saivitKon 

"Ü m m otim !K o lm osi  dıışmoz dilindən. 

Мэп bir toşno insan, о bir sorin  su,

O,  monim  suyumdur,  man onun tozu. 

Xidmətdə çox qüsur üz vermiş т э п э ,

Ey tanrı elçisi,  çarə nədir, пэ?

О рак m əzanndan bir dibyim  var: 

Haqdan т э п  yazığa sən ol  duaKar. 

Bilirəm xahişin qəbula кссог.

Monimçün  əl qaldır,  lütf et bir qədər.

De 

k

İ , 

Nizaminin,  son  капш aç,

Kafərin nəfsindən zünnannı  aç!

Rahatlıq cvindo  qəlbini  saxla,

Boxşişo  layiqdir,  onu bağışla!

Ağır dağlar qodor varsa günahı,

Rəhmət donizin  var, 

b ö y Ü K  

ilahi! 

Ruhunu bağışla,  son  boxş  cdonson. 

Günahı ofv  cdoıı  birtanrısan  son!

38

KİTABIN NƏZMİ HAQQINDA 

HÖKMDARIN İŞARƏSİ

Tale 

dövlət quşu uçuran zaman 

Dünya 

xoşbəxtlİKİə rastlaşdı haman. 

Sohor 

xəlifəsi 

- günoş 

doğaraq,

Nurilo  zülməti qovladı iraq.

Sultanla gözoldir fələyin çotri. 

Sultansız bu çotrin varmıdır qədri? 

Quşlar sohor-sohor golib hovoso. 

Verdilər beş növbə birdən səs-səsə. 

Xurşid adlı biri ayağa durdu,

Comşid camı  ib  taxta oturdu.

Sözün Tuğan şahı girib meydana, 

Qılınc verdi qolom  Qaraxanına9. 

HİKinot sarayından yeddi öİKonin 

S özb r tozolondi. yayıldı min-min. 

Dönüb bir qılınca bu qadir qolom.

A z işləyən əli ey b d i  qolom.