Microsoft Word xosrov v? Sirin-nizami g?NC?VI. doc Nİzami GƏNCƏVİ

Həsəd çoKon  qızlar görüb bu işi 

Bənnaya xəlvətdə dedibr:  "Kişi,

Var burda bir afət, gözəl, füsumcar, 

Babil dağlanndan golib son vaxtlar. 

Ycro bir "qalx"  dcso.  qum olub axar, 

Sonra da toz olub göyloro  qalxar.

Göyo bir əmr etsə:  "Hərbnmə,  dayan!" 

Qiyamoto 

Kİmi 

torponmoz. inan.

Bir saray  istomiş  bizdon о  afət,

Y ox onda biz qədər istiyo taqət.

E yb yer 

k İ ,  

insan az getsin ora,

M

ə

I

ək

 do  gəlm əsin   rast insanlara.

Bu caduya "yaxşı bir yer"  seç, bəyən, 

Havası pis olsun, yolu nal tÖKon.

Orda bir qəsr 

tİK 

biz dcyon 

Kİmi, 

Bizdon haqq tabb et, al zori. 

sim i."

Bu sözbri deyib aşıb-daşdılar,

144

Ona pul, xəz,  ipoK. daş-qaş  saçdılar. 

Вэппа xozinoni gördü,  sevindi,

Dedi:  "Başa yctor arzunuz indi."

Нэг yanda dağlıqda insandan кэпаг 

Bir yer axtanrdi usta sənətıcar.

Bir yer tapdı, isti, həm ürəıcsıxan, 

Orda qocalardı beş g I'm do cavan. 

Kirmanşahdan кэпаг on ağac qodor. 

No Kirmanşah, uzaq, эп ucqar bir yer!

145

Orda bir 

tİKİnti 

başladı  bonna.

Cəhənnəmdə etdi bu qəsri bina.

Kim ora bir golso. anlayırdı tez:

Cəhənnəmlə huri sazişo golmoz.

Qara 

ö r t ü K  

saldı gcco oraya,

Şirin 

Köçüb getdi yeni saraya.

Şəhvətin məıcrini görmomiş cavan 

Bir ııcço qız ilə olub mehriban,

Gəldilər bir уегэ,  - zindan 

K İ m i 

dar,

Gövhor 

K İ m i  

daşda tutdular qorar.

Xosrovun qomini  yoldaş cdoroK.

Нэг 

İ k İ  

aləmə  qapandı йгэк.

XOSROVUN  ƏRMƏNƏ ÇATMASI

Xosrov görondo 

k İ ,  

dalda qaldı  su,

Ağlar gözbrinin qaçdı yuxusu.

Nə qodor о ycrdon uzaq olurdu,

Qəlbinə məyusluq,  Kodor dolurdu.

Tosolli  verirdi özüno bəzən,

Deyirdi:  "Qalxmayıb günəş üfüqdon.

B

o

I

ko

 burdan gctsom  düz gündoğana,

Çataram günoşo. yctorom  ona."

О güldodaq golib çatcaq о уегэ,

Nəsim xəbər verdi  sərhədçibrə.

Məmurlar qabağa yüyürüşdübr,

Yoluna döşondi  xalı,  ipoı<. zor.

Orda gördü rəna,  şux pərilər var,

Onu görməıc üçün çox can atırlar.

Gözəlbri görməıc ona xoş gəldi,

Bir ııcço gün qalıb orda dincəldi.

Ordan birbaş gedib çıxdı Muğana,

Muğandan da ıceçdi düz  Baxorzana.

Mohin  Banu bundan tutunca xəbər 

Əmr etdi pişvaza tadbir görsünbr,

146

Azuqo topladı,  qoşun düzoltdi.

147

Şahı pişvaz üçün hərəıcət etdi.

Ədob gözləyərəK,  şaha yaraşan 

Hodiyyo göndərdi  ona saraydan.

О qodordi  qulam,  ipoı< vo gövhor.

Yazmaqdan 

Katiblor 

yorğun düşdübr. 

Banu özü gəldi şah dorgahına.

Şah da çox ehtiram göstərdi  ona. 

Toxtin  bir yanında Banu oturdu, 

Qalan, əl-əl  üsto hüzurda durdu.

Şahlar şahı Xosrov dedi:  "Necəsən? 

Homişo  xürrom  ol, qolbin olsun şon. 

Əziyyot versa do  soııo bu qonaq, 

Istomoz heç başın ağnsın ancaq."

Banu görüb belə mehribanlığı,

BöyÜK foxr bildi bu mehmanlığı. 

Danışdı, nəfəsi bir səhər yeli,

Min bir torif ib   açıldı dili.

Xosrov sarayına arxalanaraq 

Şah idi Banunun istəyi ancaq,

Xosrova hörmətlə bir hofto tamam 

Töhfəbr göndərdi hey sohor. axşam. 

Bir hoftodon  sonra, gözol  bir gündə, 

Bir gün 

k

İ, görməmiş günəş,  ömründo. 

Şah sultanlar Kİmi taxta əyləşdi.

Tale ona quldu,  sevinc bir oşdi.

Yenicə tərbmiş  qara bığlan,

Gözəllər qolbini  etmişdi yan.

Yoğma qulamlan olmuşdu munis, 

Gözol  sorvistana dönmüşdü moclis. 

Sözbr qaynaşırdı, qızğındı nofos. 

"Sonin qulamınam"  deyirdi hor ко s. 

Əngol  törotmirdi  işroto dövran,

Dostlar dilbibndi, 

Könül 

anlayan. 

Banu öpüb yeri qalxdı  ayağa, 

Xosrovla başladı о danışmağa.

Dedi:  "Gəl, bizim b Bərdəyə gedəıc.

148

Qışı qalaq orda, 

g o z o K .  

Kef 

c d o K .

149

Bizim bu Bərdənin yeri arandir,

Suyu çox, otu çox, bir gülüstandır."

Xosrov qobul  etdi, dedi 

K İ: 

"Son get,

Ardinca durmayib golorom olbot."

Sübh açıldı, Xosrov qalxdı ayağa,

Oradan yollandı birbaş Ağ bağa50.

Нэг yan abadlıqdı, hor yan günoşdi.

Şahın taxtü tacı burda yerloşdi.

Çadırlar quruldu hor tərəfdə tez,

Burda bir yer tutdu 

özüno  hor 

kəs

.

Banu əzizlədi о  cahangiri,

Qulluğa söz yoxdu, rahatdı yeri.

Şahın günü 

Kcfdo-damaqda 

Keçdi,

Şirinin qomiylo  acı mey içdi.

XOSROVUN KEYF MƏCLİSİ VƏ 

ŞAPURUN GƏLMƏSİ

Bir gecə, novruzdan daha şon geco.

Bayram gündüzütOK xoş,  rövşon geco.

Şahın çadırında saray noğmosi.

In 

со  sözlülorin mehriban sosi...

Nodim lor hİKmotdon  açm ışdı  söhbot.

Bir yanda mozhoKO. bir yanda ülfot.

Кэуап çadırının dörd yanı bu gün 

Alan 

Kcçosiylo  olvandı 

bütün.

Qapıda sıyrılmış polad qılınclar 

Yadların başını  dibdon  qoparar.

Çadırlarda yanan udun, onborin 

Qoxusu 

çÖKmüşdü 

hor yana dorin.

Şorablar edirdi  içoni  xumar,

Ortada od dolu qızıl manqallar.

Ərmon  KÖmüründon 

alınan 

atoş 

Bir 

Kefli 

zoncidir. 

sevincli 

hoboş.

GöboK miişKÜ Kİmi 

neço 

roııg  alır,

150

Əvvol  al rang olur,  sonra qaralir.

151

Neçin ud qoxulu bu qara 

Kömür 

Qara rəngdən  sonra al  rongo dönür? 

Qara, rang götiırmoz deyirbr, ancaq 

Od песэ qızartdı qarani, bir bax!..

Bu hiybni ona öyrətdi zaman:

О 

silir qarani  saçlanm ızdan. 

Barmaqlar KoııdlitOK  о  bağa girdi, 

Bonövşoııi  biçib,  la b   bitirdi.

О, 

dağ  qarğasıtaK geyin m iş  qara, 

B oyanıb  dim diyi  qızıl  qanlara.

Odur yaralanmış qanlı qaraquş 

Qara ilan 

K İ m i  

muncuğa uymuş. 

Kömür - Hindistanlı bir atoşporost.

О da Zordüşt Kİmi oxuyur "Avəst.51" 

Bir lıoboş mirzosi  getmiş Bulqara, 

Qırmızı qolomlo yazırdı qara.

Qışı bir reyhana döndoron odur, 

Qışın da reyhanı istidir, oddur. 

Sürahibr banlar xoruz Kİmidir, 

Lazım goloıı  zaman onlar sos verir. 

Xoruzun başında görüb odlu tac, 

Bozoıı  kokIİk yanır,  bozon  do turac. 

Kabab vo oyirdoK axırdı çaytOK. 

Bozon  kokIİk golir.  bozon  do ördəıc. 

Alma, narınc vermiş dolaq-dodağa, 

A1 şorab töKülmüş qızıl bardağa.

О qədərdi nannc, о qodordi nar - 

Bir hoqqabaz olub oynayır ruzgar. 

Dünyaya toptozo bir ruh verdibr, 

Içib 

Kef 

çoKdilor solıoro qodor.

1рок tel çoııglordo dəstgah çalanlar 

Açdılar üroKdo.  Köııüldo пэ var. 

Pəhləvi nəğməsi axıb  lıor yana 

Bir yanğın salmışdı daşın bağrına. 

Kaman Musa 

K İ m i  

yanır, inbyir, 

Çalan xanondoııi  durub dinbyir.

152

Oxuyan bir gözəl qəzəl başladı,

153

Bu  Kcfı.  işroti  çox alqışladı:

"Xozan  KÜİOKİori  vcrsoydi  aman, 

Hoyatın  bağçası  olardi  xondan.

Zomano eyvanı пэ xoş olardi,

Əbodi  olsaydı bu dünya, ban!

Dövrana göz qoyub  diqqətlə baxsan, 

Yerin qizan zaman  "qalx"  deyir zaman. 

Bu qəsrin əsası boşdursa beb.

Şərab iç, tezliıcb onu ver yeb. 

Dünondon.  sabahdan 

K İ m  

veror xəbər? 

Sabah lıolo yoxdur, Keçib dünənbr. 

Əldo  ııoqdi  ancaq bir günümüz var, 

Ona da şamadoK yoxdur etibar.

Gol. ağız dolusu deyoK. gülüşəıc,

Mey 

İ

ç o k

. 

qoy dünya bəzənsin 

g ö y ç o K .  

Bir gcco yuxusuz qalsaq пэ olar? 

Torpağm altında çox yuxumuz var." 

Şah sorxoş.  saqinin oliııdo bir cam, 

Ç’oııg  səsi tutmuşdu lıor yanı tamam. 

Xosrovun sərvtəıc gözəlbrindən 

Biri gəldi ora,  sevincəıc və şən.

Dedi:  "Şapur golib.  rüsxot istoyir. 

Golsin. ya golmosiıı.  şahım пэ deyir?" 

Xosrov sevincindən sıçrayacaqdı, 

Т эф эп п ^ 1, oqliıı  sözüııo baxdı. 

"Şapuru hüzura buraxın"  dedi,

Qəlbi həyəcanla yaman titrodi.

Təlaşlı üroyi  ümid,  qorxudan 

Şüblıo qılıncıyla bölündü bu an.

Göz yolda qalanda bölüııor йгэк,

Ağır bir bəladır aynlıq 

çəıcməK. 

Işgoııcosiz olmaz heç qom. doğrudur, 

Gözü yolda qalmaq lap yaman olur. 

Yollarda qalmasın heç 

k o s

İ

ii

 

gözü, 

Həsrət ömrü qırır,  saraldır üzü.

О Maniyə bənzər noqqaş 

goloroK.

154

Naxış saldı уегэ  - öpüşdon bəzəıc.

155

Yeri öpdü, уепэ  qaldı yerində,

Bu qul 

K İ m i 

durdu şah qənşərində. 

Oturtdu onu şah, etdi mərhəmət, 

Məclisi yadlardan eylədi xəlvət. 

Ondan xəbər aldı  sorgüzoştini.

Bu yerin, dağ-daşın voziyyotini. 

Şaha dua etdi о müdrİK Kİşi,

Dedi:  "Rovac olsun şahımın işi! 

Qoşunu düşmono qolobo çalsın,

Bu dövlət papağı başında qalsın. 

Olsun soadotlo yoldaş  istoyi.

Нэг gün başa çatsın bir xoş dibyi. 

Işin təfsilatı,  dcsom.  çox соког. 

Başıma golmişdir пэ macəralər. 

Ancaq şah 

k İ ,  

deyir, danışım goroK. 

Borcumdur şahıma itaot ctmoı
Əvvoldon  axıra пэ bilirdisə,

Söybdi Xosrova о hisso-hisso. 

Qızların gözündon gizlondiyindon. 

Dağda bulaq Kİmi  səsbndiyindən, 

Sohorlor çcşmoyo песэ gcdordi.

Ayı 

M ü q o n n o tO K  

песэ 

g ö s t o r d i.  

Ncco 

ş o k

I İ 

asıb ebdi 

o f s u n .

Bir fitnəni etdi şahına moftıın.

Onu hindulartOK çıxartdı yoldan, 

Etdi şah qosrino birbaşa rovan.

E b 

k İ ,  

söz təzə bahara gəldi, 

Xosrovdan bir nab göyo yüıcsəldi. 

Şah yalvanb dedi:  "Şirini т эп э 

Necə  ram eybdin, danış, de уепэ." 

Mühəndis  söybdi:  "Oldum huşiyar, 

Burda şah bəxtinin Köməyi do var. 

Kaməngərxanəyə gi rondo özüm 

Ox qayıran Kİmi itiydi gözüm.

О gümüş bədənli, daş ürəKİini. 

Aldım эЬ, т э п э   açdı dilini.

156

No gördüm, zəıcası xoş surətiylə

157

Bir Məsih bağlamış о hər bir telə.

Üzü tozo açmış gül Kİmi tordi.

Bədəni bir badam, cüt ləpələrdi.

Bir in со bel gördüm;  dərdlər mollıomi. 

Bir 

tÜKİo 

bağlamış 

İ k İ  

aləmi.

Qarışqa gözüııdo bir Xuzistanı 

Xatırladır nazİK, 

k

İ

ç

İ

k

 

dolıaııı.

Dodağı doymomiş heç bir mövcuda,

Bir aynanı öpmüş,  sərxoşıcən о  da. 

Kimsoyo doymomiş о  əl, о barmaq,

Birco  saçlannı oynatmış ancaq.

Beli 

tÜKdoıı  nazİK 

bir 

ııazoııiııd ir.

Ağzı adından da onun şirindir.

Abm in fitııosi  olsa da, foqot.

A b m  

K İ m i  

şaha vuruldu afot.

О ayın qəlbini coşdurdum beb,

Sonra da Şobdizi  gotirdim  əb .

Qaraquş  bcliııdo ayı bu sayaq 

Yüz foııd ib   saldım yola, çaparaq. 

Xostoydim.  ııcço vaxt moıı burda qaldım, 

Odur 

k

İ,  Şirini to к yola saldım.

Bilirom.  çoKinişdir о  ç o x  moşoqqot.

Şah qosriııo indi çatmışdır əlbət." 

Ixtiyarsız onu şah qucaqladı,

Gövlıoro  qorq  etdi,  oziz  saxladı 

Ç ox toşoKKiır etdi,  aforiıı  dedi:

"Aydın oldu т э п э  hünərin",  dedi.

Ç’cşnıo əhvalatı, о ay, о  hosrot 

Şapurun  sözüııo verirdi qüvvot.

Şah da gördüyünü danışdı bir-bir,

Ay üzlüyo necə oldu bir osir.

Yoqiıı  etdibr 

k İ ,   о  

sevimli quş 

Burdan düz  Modaiıı  şolırino uçmuş.

Qot etdibr:  Şapur durmasın уепэ 

Düşsün porvaııotOK nurun izino.

Zümrüdü qaytarsın doğma тэкапа,

158

Reyhanı qaytarsın yenə bostana.

XOSROVUN ŞİRİN ƏHVALATINI MƏHİN 

BANUYA XƏBƏR VERMƏSİ

Hoyat alomidir hor şcydon üstün,

Cavanlıq günüdür эп qiymotli  gün.

Həyatdan yaxşı  şey dünyada nədir?

Gəncliıcdən gözol  şey bir əfsanədir.

Dünya böyüyüydü dünyada Xosrov,

Könlü son. qolbi son bir gone idi о.

Noğmosiz bir udum bado  içmozdi.

Çalğısız, 

ro q ssiz 

günü 

Kcçmozdi.

No qodor az versa bir oxuyana,

Xozino vcrordi  hor bir dastana.

Bir gün Xosrov oldo  bado içincən 

Mohin  Banu goldi  mod iso birdon.

Şah ona xüsusi hörmot gostordi.

Нэг zamandan artiq izzot gostordi.

YcmoK vaxti Xosrov möbido dedi52.

"Bacuborsom"  rosmin  icra eybdi.

Нэг у е т э у э  Xosrov uzatsaydı əl,

"Bacuborsom"o o, edirdi этэ1.

"Bacuborsom"  rosmi miitbq goroicdir,

Bu, möbid xöroyi  dadmaq demoicdir.

Möbiddon  icazo  olarsa ogor.

HöKmdar 

xöroyi 

arxayin уеуэг.

Banunun yanında Ьоуйк momurlar 

Oturub  içmoyo verdibr qorar.

Xosrov Banu ib  mey  iço-iço 

Çox söhbot eybdi burda gizlico.

Aci meydon  sorxoş olduğu zaman 

Söz saldı  Şirindon. о mohliqadan.

Onun qaçmasından danışdı nadinc,

Dilindo toossüf. qolbindo  sevinc.

159

Dedi:  "Qardaşınız qızı,  deyirbr,

Bir uca sorvdir. bir nazlı dilbor. 

Eşitdim 

k

İ,  atı yeltəıc qaçırmış,

Ənqa quşu Kİmi onu qaçırmış.

Bir qasid gəlmişdir bizim ölıcədən. 

Ondan xeyir xəbər cşitmişom  mon. 

Burda qalsam ogor bir-İKİ hofto. 

Bilərəm gizbnib hansı torofdo.

Adam göndərərəm çağırsın geri 

Yuvasından qaçmış о  şux dilbəri."

Bu sözü eşitdi  Banu, qəflətən 

Huşu getdi başdan sevindiyindən. 

Torpaq Kİmi düşdü,  şaha yalvardı, 

Qolbdon golon  hozin nabsi vardı: 

"Hardadır? Yuxuma girsoydi  о dürr! 

Görsəm 

k

İ, dəryanın  içindo üzür, 

Gözümb çıxanb onu dənizdən,

С an to к sevib,  ona can  vcrorom man". 

Şah taxtını öpüb toşoKKiır etdi:

"Ay və Zöhro 

öpsün 

bu taxti,  - dedi. 

Yerbr, göybr olsun 

porostisKarin. 

Şorqi.  qorbi 

tutsun 

sonin 

qullarm! 

Dedim bu yerlərə ayaq 

bassa şah 

Iqbalin da üzü giibr о 

sabah.

Birbşib iqbalin bizimb,  olbot.

Bir çox beb  ovlar edocoic ovdot.

Şah qasid göııdorso  Şirinçün ogor.

О qasiddon goroi< man tutam хэЬэг, 

Gülgünü vcrorom  ona gedincən, 

Şobdizlo bir döldür dediyim Köhlən. 

BüdüroK olsa da,  Şobdizo ancaq 

Yerişdo,  qaçışda Gülgün çatacaq. 

Ayın yanındasa о  Şobdiz bu gün, 

YüyürmoKdo  ona tay golor Gülgün. 

Şobdiz ogor orda yoxdursa artıq, 

Ancaq Gülgün olar Şiriııo layiq."

160

Xosrov buyruq verdi:  "Gotirilsin  at, 

Verilsin Şapura indi, bu  saat." 

Şapur atı mindi çox tolosoroK.

Bir an yubanmadan yola düşdü to к. 

Mədain müİKiındo  salmadan haray,

161

О  sevimli ayı axtardı bir ay.

Gördü о  ayüzlü sarayda yoxdur,

Onun öz qəsrinə yollandı  Şapur.

Qosrin qapısını  döydü bir qədər, 

Açdılar, dedi:  "Var Xosrovdan xəbər." 

Şapura göstorib  layiqli  roftar.

Şirinin yanına yola saldılar.

Şapur tozo qosro girəncən ancaq 

Qomli bir yer gördü, dünyadan uzaq. 

Bir daş yumurtaya girmişdi gövhor. 

Cohonnomdo idi о тэЬкреукэг.

Şapur 1э1э döndü gövhori görcoK.

Üz sürtdü torpağa tozim cdoroK.

Onun ay  üzüno təriflər dedi:

"Yolu песэ gəldin,  ay dilbər?  - dedi.- 

Söylə, песэ oldun zülmdon azad?

Bu Könlüm olmurdu heç qayğıdan şad. 

Ümidim var, bu son çətinliıc olsun, 

Bundan  sonra qolbin  şadlıqla dolsun. 

Bu пэ yerdir, qəlbə gətirir xiffot.

Kim so no bu yeri gördü məsləhət?

Bu zülmətdə  söııor molıobbot nuri,

B eb   cohonnomdo qalarmı huri?

Bir üzrü var, о da nöqsandır, nöqsan, 

Guya daşda olur ləl lıor zaman."

О  Çin noqqaşını  Şirin göroncon 

Şirin arzusuna yetişdi birdoıı.

Utanıb oliylo tutdu üzünü,

ToşoKKiır e b y ib   dedi  sözünü:

"Yediyim qomlori  soııo  söylosom.

О  aci  domlori  so 11 о  söylosom ...

Yox, yox, пэ dil dcyor. пэ  söz anladar... 

Gəlməsin bir daha gcriyo  onlar.

Son песэ  demişdin:  gəldim saraya,

Orda beş-üç molun  düşdü araya.

Ncço 

k o i i İ z   v a r d ı  

orda 

f ı t n o K a r .

162

Hərə  öz