Microsoft Word xosrov v? Sirin-nizami g?NC?VI. doc Nİzami GƏNCƏVİ

Başdan-başa tozdu sifəti, əli.

Ç’eşmo ətrafını gəzdi bir zaman,

On ağaclıqda da yoxdu bir insan. 

Atdan endi уегэ, atı bağladı,

Bildi görmoz onu insan övladı.

Nur çeşmosi  goldi.  suya yanaşdı. 

Uzaqdan göylorin gözü qamaşdı. 

ŞoKor paltarını  Süheyl çıxartdı, 

Göyün Şərası da foryad qopartdı45. 

Mavi rəngli fıto bağladı  Şirin,

Girdi suya, yandı bağrı göylorin. 

Foloyin 

ü İ K ə r i  

sürməyi geydi, 

Nilufərin oli  nəsrinə  doydi.

О mavi hasara çulğandığından,

Nil göydon göründü qomor sanasan. 

Sincab  üzorino qaqum düşontOK 

Gümüş bədən batdı suya giroroK4' .

127

Gülü çcşmo yuya, пэ qoşong olar!

128

Yox,  suda gül bitsə,  solıv etdim aşıcar.

Var olsun о çcşmo  - suyu dupduru,

Günəş çeşməsindən  safdır bülluru.

О gümüş əndamı  suya bozoı

Sulara nur səpən о  şux mələıcdi.

Saçlarıyla suya о bir tor atdı,

Balıq yox, ayı  da ıcəməndlə tutdu.

MüşKündən 

Kafura 

salmışdı naxış,

Kafur bodonindon dünya dad almış.

Şirinin qolbino dammışdı:  burdan 

Gəlib  KCCOCOK'dir bir tozo mehman.

Bu çcşmo  suyundan о xalis şoı

Şorbot düzoldirmiş qonaqçün məgər?!

ATASINDAN QORXUB  QAÇAN XOSROVUN 

ƏRMƏNƏ  GƏLMƏSİ

Qoca söz ustadı, homin parsixan 

Belə xəbər verdi fars  şahlanndan:

Xosrov yctişmoKÇiın о  şux canana 

Göndordi  Şapuru Ərmonistana.

Sonra gecə-gündüz iztirab çoKİr.

Ümidlə günbri  sayırdı bir-bir.

Ay vo Günoş 

K İ m i  

hey sohor. axşam 

Şahın xidmotindo olurdu tamam.

Xosrovun papağı taxtı bəzərıcən 

Şah:  "Ey tacım"  dedi sevindiyindən.

Xosrov şahın oziz bir övladıydı,

Bu mehribanlığa düşmənbr qıydı.

Toplaşıb bir уегэ ııcço hiy bg ər 

Porvizin  adına 

s

İ

k k o

 

Kosdilor.

Pulu göndordilor bir çox şohoro.

Əcəm şahı düşdü bundan xətərə.

SİKicəni, qılıncı gördüyü zaman 

О qoca qurd qorxdu cavan aslandan.

129

Şah о uydurmanı e b  düşüncəıc

130

Xosrov şətrəncini uduzdu 

b İŞ O K K . 

Şah istədi bir şey edib  bohano.

Tozo  şahı tutub salsın zindana.

О töкоn  zamanda bu todbirlori 

Qoza oyunundan yoxdu xobori. 

Bilmirdi Xosrovu bağlamaq olmaz, 

Tozo ayı tutub saxlamaq olmaz. 

Qolbiııdo doğruluq olan bir insan 

Cahan tutar, onu tutmaz bir cahan. 

Büzürgümid olub  işdoıı  xobordar. 

Xosrovu tez tapdı, anlatdı пэ var. 

Dedi:  "Boxtiıı dönüb, ey qafıl insan, 

Soııo coza vcrmoK  istoyir atan. 

Başını götürüb, yubanma,  birbaş 

Bir ııcço güıılüyo burdan uzaqlaş. 

B

o

I

ko

 

bu odundan tüstü çoKİlsiıı. 

Ulduzunun ııolısi  qoy ötüb Keçsin." 

Xosrov baxıb gördü pis zomaııodir. 

Нэг şey ölümüııo bir bolıanodir. 

Əııbor saçlıların yanına getdi,

О ayüzlüloro vosiyyot etdi: 

"Istoyirom  sabah bu qomli  ycrdoıı 

Bir-İKİ lıoftolİK ova çıxım moıı.

Özü tovuz,  atı altında qara,

Bir nar momoli  qız golorso bura, 

Saxlayın,  qonaqdır, т э п э ozizdir. 

Siz Aysınız, güııoş ona Konizdir. 

Könlünü bu yaşıl saray sıxarsa,

Xızr 

K İ m i  

geniş çölo çıxarsa,

Haraya üz tutsa, onunla gedin,

О behişt üzlüyo qosr inşa edin." 

Qolbinin  sözünü söyloyirdi o,

Ilhamı tanrıdan almışdı Xosrov. 

Sözlərini deyib, yel 

K İ m i 

getdi, 

Başında dostosi  evi tore etdi.

Mindi dağ lıcvKolli  atın bcliııo.

131

Üz dutdu Xosrov da 

Ə r m o n  

elinə. 

Qəlbi qorxu, 

K o d o r .  q o m l o r l o  

dolu, 

Bir edirdi 

İ k İ   m o n z i l l İ K  

yolu.

Şirin çimon ycrdo onlar nagəhan 

Gördülor 

k İ ,  

atlar yorulmuş yaman. 

Xosrov əmr elədi qullar dayansın. 

Köhbnbr yembnsin vo tumarlansın. 

Aynlıb qullardan Xosrov кэпага, 

Getdi yavaş-yavaş о çomonzara. 

Fırlandı firuzo rəngli bağçanı,

Bir çcşmo gördü 

k

İ, güldü hor yanı. 

Orda bir tovuztaK qartal oturmuş, 

Kövsor ıcənannda qırqovul durmuş. 

Göy otun üstündo yavaş gedirdi, 

Öz-özııno b e b  fiKİr edirdi:

"Əcəb olardı bu büt monim  olsa,

Ya da bu at monim Köhlənim olsa." 

Bilmirdi,  lıonı  о at, hom  о  şux т э Ь к  

Onun sarayina bir gün go loco к. 

Moşuqo qapıya golondo  sorxoş.

Aşiq onu görməz, vaxtı ıceçər boş.

Yol üstündo dövbt durar çox zaman, 

Azar yolu о gün bixobor insan. 

Xosrov baxdı, nurdan gözü qamaşdı, 

Birdon gözü orda Aya sataşdı 

Bir az baxdi ona, üşondi cam, 

Titromoyo düşdü, üyüşdü qanı,

Gördü о ycrdo var tozo bir qomor, 

Dedi:  "Ayın yeri olmalı ülıcər."

Ay deyil, cilvoli  bir ayna-gümüş47, 

Civodon bir Noxşob  ayı töıcülmüş. 

Gül 

Kİmi 

göy  rongli  suda oturmuş, 

Göboyino mavi bir fıto vurmuş,

Göy çcşmoyo girmiş о  şux gübndam. 

Badam gülü  içro  soyulmuş badam.

Su içindo necə dumalar üzor.

132

Şirin də eləydi - gözəl və dilbər. 

Bənövşəni 

t ö K ü b  

bir gül üstünə,

133

Tez-tez darayırdı saçını уепэ.

Şirin su tÖKiınco başına hor an 

Ay a şeh düşürdü mirvanlardan. 

Şirinin bədəni  qar 

K İ m i 

ağdı,

Şahın qəlbi dolu bir iştiyaqdı.

Bəzən də  saçlan bir səhv edərəıc, 

Deyirdi:  "Нэг telim yatır ilantOK." 

Qulağı yavaşca şaha deyirdi: 

"Qulunam, bu sırğa onun şahidi."

О qız bir xəznəydi, ilan  saçları 

О zəngin xəznənin bir xəznədan. 

Əfsunçu əlinə düşmomiş ilan 

Bütün əfsunçunu qırmış,  sanasan. 

Bostançı olindon  düşmüşdü açar, 

Qapıları açıb çıxmış bir cüt nar.

О şirin dillinin narını göron 

Hosrotdon  çatlamış nar olur homon. 

Aya məsıcən olan о gözəl bulaq 

Yolundan azdırmış günoşi. bir bax! 

Bülluru görən şah alovlandırdı, 

ÜroKdon günoştOK о  da yanırdı. 

Xosrovun göz yaşı olmuşdu bir çay, 

ÇünKİ  su bürcıındo gizlənmişdi ay, 

Şahdan xəbərsizdi о  sənubər gül. 

Norgizin yolunu Kosmişdi  sünbül. 

Qapqara buluddan Ay çıxan zaman 

Şirin şahzadoni gördü uzaqdan. 

Qırqovul  üstündo gördü hümanı, 

Qayın ağacında sorvi-rovanı.

Şahın baxışından utandı  Şirin, 

Titrodi  sulara düşmüş ay təıcin.

О  şoKor tapmadı başqa bir çaro. 

Bürüdü ay üzün qara saçlara. 

Ənborlo bəzəyib ayın üzünü, 

Gecoylo örtürdü öz gündüzünü. 

Gümüş bədəninə  qara xot vurdu,

134

Qara xətli gümüş gözəl olurdu.

135

О  mohtab üstündo Xosrovun qolbi 

Əsirdi qızıllı civələr 

K İ m i.

Aslan gördü, onun doyişdi  halı, 

Ürıanüş ovçu - şirdoıı  çomon maralı. 

Acizi tutmaqdan əl götürdü  şir,

Şirlər aciz ovu etm əzb r əsir.

Toplayıb ııofsiııi. iqtidarını,

Söndürdü qolbiııiıı alovlannı.

Hovosiııi boğub  mordaııolİKİo.

Artıq о tərəfə baxmadı beb.

Ayrılmırdı ordan yaralı 

Könül,

Xoş golmirdi  ona başqa 

ç

İ

çok

. gül.

О 

İ k İ  

güb bax, 

İ k İ  

bulaqdan,

Heç do gözlomodon gördübr ziyan. 

Şirin bu çcşmoyçüıı yolundan qaldı, 

Xosrovu bu çcşmo dorbodor saldı.

Нэг kos çcşmo  üsto dincələr, yatar, 

Quru çöroyiııi  suda isladar.

Onlar qom yüKİinü aldı bu ycrdo. 

NazİK 

üroKİori 

düşdü min 

dordo 

Нэг ürəyi dağlı golso çcşmoyo. 

Məcburdur palçığı basıb  ксстоуо.

Вах о qan çcşmosi. parlaq günoşo. 

Toşııoyo ozabı  etmişdir pcşo.

Şah imıcan yaratdı о aya bir az, 

Gəcavəsiz goliıı  aparmaq olmaz.

Pori  çıxıb  sudan quştOK siİKİndi, 

Paltarını geyib,  Şobdizi mindi.

Dedi öz-özııno:  "Bu 

goııc 

Kİmdir, Kİm? 

FolOKtOK  dövromdo  lıorloııir moııim. 

H eyrət!.. 

Əgor 

deyil sevgilim bu şəxs, 

Görüncə 

qolbim i  ııiyo 

verdim bəs?! 

Xosrovun geyimi b ld ir deyirbr,

Bos о nişan hanı dildarsa əgər?" 

Bilmirdi 

k İ ,  

səfər edəncən şahlar 

Ehtiyatdan geyir başqa cür paltar.

136

Qəlbi  deyirdi:  "Qalx, пэ gözləyirsən?

137

Qanşdır gülünü bu 

ş o k o

H

o

 

son.

О bir 

ş ə k İ I  

idi, bu parlaq candir,

О bağlı bir sözdü, busa oyandir."

Ağıl dedi:  Döndor üzünü,  bosdir.

I

k

İ yana nam az  qilm aq  obosdir.

Bir dövrandabir cüt bado  içilmoz.

Bir bəndəyə 

İ k İ  

ağa scçilmoz.

О  şah olsa beb bu gözəl cavan,

Bunu soruşmazlar bu ycrdo ondan. 

Qoy pordodo görsün moni. bu xoşdur, 

Pordosiz olana daim toz qonur.

Hələ  monim  sirrim deyil aşiıcar, 

Birdon  bu pordodon çıxsam пэ olar? 

Öz qara quşunu soyirtdi. getdi,

Nal səsi balıqla 

ö k ü z o

 

yetdi.

Saba yelindon  də yeyin qaçan at 

Qaçmaqda foloyi eybmişdi mat. 

Sürotdo çatmazdı о ata pori.

Izini görmozdi  divin gözbri.

Bir an sonra Xosrov baxdiqda geri 

Görmodi  о ycrdo heç bir nofori.

О yana, bu yana atını  sürdü,

No dili, пэ də 

k İ ,  

dilbori gördü48. 

Ç’cşmo otrafinda gozdi  bir qodor. 

Tapmadı gövhordon  orada osor. 

Hcyrot etdi песэ о Könül çalan 

Bu tczliivdo oldu gözündon pünhan. 

Baxırdı hcyrotlo donmuş ağaca - 

B

o

I

ko

 

bir quş olub qonmuş ağaca? 

Yuyurdu gözünü yaş ib  bozon, 

BalıqtaK axtardı ayı çeşmodon.

Bəzən кофй salır yaş dolu gözü, 

Bozon  sındırırdı кофйпй özü.

Gözbri qaralıb gicollonoroK 

Yıxıldı çcşmoyo  birdon  balıqtOK.

Bir nab çoivdi 

k

İ, titrodi  cahan.

138

F

ə

I

ək

 ö z  işindən  oldu peşim an.

139

Gəzirdi  Şobdizi. о can alanı,

Bir gözü qarğanı, biri tori am.

Tori an to к cumurdu doroyo,  dağa,

Sanxi  tori an ını  çalmışdı qarğa.

Qolbi  sıxılırdı qara qarğadan,

QarğatOK qaraydı gözündo cahan.

Qara qarğa oldu öz ağ torlanı,

TİKana çevrildi, gülü,  reyhanı.

Əsor söyüd 

K İ m i 

oyildi  başı,

Su ycrino içdi qanlı göz yaşı.

Günoşo oyildi  о  söyüd beli,

ÇövKan qayırarlar söyüddon. boli! 

"Alışıb yanaydı bu mordümgiyah4  " 

DeyoroK qolbindon  çoivdi  odlu ah. 

"Bahar tapdım, bir bar dərmədi əlim, 

Forat gördüm,  suya doymodi  dilim. 

Nadan oldum, gövhor çıxdı olimdon. 

GoroK m in daş vurum bu qolbimo  mon. 

Gördüyüm bir gülü dormodim  sohor. 

Əfsus, gcco aldı onu кй1эк1эг.

Açılmış norgizi gördüm  sularda, 

Donmuşdu hcyrotdon 

buztOK 

sular da. 

Deyirbr su dursa torpaq zor olar,

Bos  ııiyo civoyo döndü bu nigar?

Bir hüma başıma salmışdı  Kölgo. 

Toxtim  asimana qalxmışdı Ьэ1кэ? 

Kölgodon  ay Kİmi qaçdım irağa,

Odur 

K ölgo 

K İ m i 

düşdüm ayağa.

Kimlər yohorimdon yuyar bu qanı?

Qan 

tÖKmoyo 

bundan 

sort 

qılınc hanı? 

Yuxu deyil, gördüm oyaqlıqda 

nıoıı  - 

Bir güldü, 

çıxarKon 

su 

çc şm o sin d o n . 

Boş, gülsüz 

görürom  

indi 

çc şm o n i. 

Odlar tİKan Kİmi yandırsın 

m oııi.

Kim buyurdu т э п э  aydan üz döndər? 

Kim dedi boxtini  qürboto göndər?

140

Hansı bir div 

m o ııi 

sövq etdi buna - 

Göz yumub baxmayim con not bağına? 

Нэг yerdo 

so b r  

etmoic yaxşıdır,  ancaq 

Burda saldı mani ovumdan uzaq. 

Canımı eləyib, 

şim şoK toK  

bir şam 

Yersiz 

sob ri 

özüm yandıracağam.

Su içmiş olsaydım о çcşmodon т э п , 

Alovlar çıxmazdı indi qolbimdon.

Nə gözəl söz demiş о hindu, bir bax: 

"Əlino mal ıceçdi, tez ye,  ey qoçaq!"

Bu bağda qırmızı, ya sarı güldon 

Mcyvo уеуэп peşman olmaz  Könüldon. 

Indi mənəm, bir do  qolbimin qanı, 

Qolbimdodir qomin iti реукаш. 

Qapazla başıma о qodor döyom.

Та 

k İ ,  

hor 

t ü K ü m b  

"Ya robbi!"  deyom. 

BoIkə bu dord bir az rnondon əl çoko. 

Bu йгэк yanğısı soyuya Ьэ1кэ.

Qanı çox bir bodon şişorso. olbot, 

Qanını almasan, olarmı  rahət?"

Bir xeyli ağladı, göynodi. yandı,

Ç’cşmo ətrafını gozdi.  dolandı.

Gah özündon gedir, gah ağlayırdı, 

Ç’cşmoni  gül 

K İ m i  

qucaqlayırdı.

Əldon  qaçırdığı sorvçün, doğrusu, 

Gülündon  roııg  qaçdı,  sorvindon do su. 

Quru ot Küloıcdə titroso песэ,

Əsdi  sorv qamoti уегэ  düşünco. 

Düşündü:  "O ayüz olsaydı insan,

Bu ycrdo qoyardı bir iz, bir nişan. 

B

ə

I

kə

 

bir məbıcmiş, Ьэ1кэ  də pəri? 

B eb  çeşmolordir onların yeri.

Heç açmaq olarmı bu sirri rnogor.

Ki, Xosrov sevmişdir bir pori. реукэг? 

Süleyman qoyum bir adımı lıolo.

Sonra porilori gotirim  ələ."

141

B e b  fiKİrbşir, b e b  deyirdi,

Ürəyini qüssə,  ко do r yeyirdi.

Şah kəsdi ümidi  о  şux dildardan,

Arran paytaxtına yollandi ordan

ŞİRİNİN XOSROVUN SARAYINA 

YETİŞMƏSİ

DüzoltmoK  istoso bir işi  foloK.

Əvvolco min oyun çıxartsın goroK.

Xozno vermiş olsa bir əıcinçiyə,

Соток о 

O K İ n ç i  

əvvəl inciyə.

Həyatın yolunda olmasa tiıcən,

Olarmı gülbrin qodrini bibn?

Bir neçə gün hicran dağıyla to к qal.

Ayrılıqdan sonra xoş olur vüsal.

Ayrılınca Şirin orda Xosrovdan,

Yaxınlıqdan ona üz verdi hicran.

Нэг gün soraqlayıb Xosrov Porvizi 

Mədain qəsrinə sürdü Şobdizi.

Тэгк edib gəlinliıc adətbrini,

Go 1 into к gəzirdi samci orini.

Verdi  Kənizlərə özünü nişan,

Boxş eybdi bağa bir sərvi-rəvan.

Şirinin üzünü görən ıcənizbr 

Dodaq dişbdibr həsədlə yeıcsər.

Gəlmiş 

K İ m i 

hamı şah hüzuruna 

Hörmot eybdibr Xosrovtəıc ona.

Dedibr:  "Xosrovun düzdür imanı,

Tapmışdır beb bir 

Könül 

yaxanı.

Bir işıq gətirdi sübho bərabər,

Onun ataşiyb yandı ürəıcbr."

Hal-ohval  tutdular  sonra  qonaqdan,

Dedibr 

k İ :  

"Göstar,  bizə  ver  nişan:

Kimsən, haralısan, de adın nədir?

142

Son hansı yuvanın quşusan, de bir?"

Pori üzlü Şirin utandı bir az,

B eb ycrdo əlbət yalansız olmaz.

Dedi:  "Macəramı dcsom  çox соког.

Qoy qalsın ta Xosrov golono qodor.

Qayıdıb golinco Xosrov səfərdən 

Agah cdor özü sizi xəbərdən.

Yaxşı baxın ancaq bu qara ata,

Doyor bir xozino cavahirata."

Elo 

k

İ,  sözünü dedi о gövhor.

Yüz nazla oturtdu onu 

K o n iz lo r .

Ay üstüno gülab  sopdi  hor 

K o n i z .

Şahlıq axuruna bağlandı  Şobdiz.

IpoK 

paltarına inci düzərəıc,

Verdibr Şirinə başqa bir bəzəıc.

Açdı vüsal gülü vodo bağında,

Şirin şirin yatdı öz yatağında.

О qosrdo  olan bir çox rəq ib b r 

Sandılar Konizdir bu dili şəıcər.

Bütün 

Kənizbrb 

о 

nazlı nigar 

Konizlor 

sayağı edirdi 

roftar.

XOSROVUN ATASINDAN QAÇMASINDAN 

ŞİRİNİN XƏBƏR TUTMASI

Modaindo  Şirin gözbyir vüsal.

Şirin dodağından axıdırdı bal.

Bir ay sobr ebdi, çoıcdi intizar,

Sonra da Xosrovdan oldu xobordar.

Bildi,  qorxub  şahdan, ova getmişdir,

Ərmonlor torofo sofor etmişdir.

Çarosiz üroyi  dordlondi yaman,

Yoxdu bu dordino. olbotto. dorman.

Bir ııcço gün osla cvdon  çıxmadı,

E b bil sınmışdı  qolu, qanadı.

Bir acı hoqiqot açıldı ona -

143

Bildi Xosrov imiş çıxan yoluna.

О imiş 

yoldaKi 

- qolbini yaxan,

Günoş 

K İ m i 

durub hey aya baxan. 

Vurdu öz başına 

İ k İ  

oliylo.

Peşman oldu artıq, gəlmədi dilə.

Belə bir ııcço gün səbr etdi,  durdu, 

Sonra ıcənizbrə  işaro vurdu,

Dedi:  "Dağ ətəyi səfalı, tomiz.

Bir ycrdo tiivdiron т э п э  qəsr siz.

Gül  içro böyümüş bir dağlıyam т эп , 

A1 gülüm saralmış beb istidən." 

Mehriban bir gözəl dedi gülərəıc:

"Ey gözəlbr şamı,  ərimə  şamtəıc, 

Başçımız soninçin  sorin havalı 

Yer düzəldin, deyib, gözəl,  səfalı.

Əmr etsən deyəriıc usta sənətıcar 

Dağlıqda səninçün bir qəsr hazırlar." 

Dedi:  "Şahlar şahı buyuran sayaq 

Bir qəsr tİKdirin, tez olsun ancaq."