Microsoft Word xosrov v? Sirin-nizami g?NC?VI. doc Nİzami GƏNCƏVİ

Könül  sevincindən yanan şarn olsun, 

Dodaqların gülsün, gözb rin  dolsun.

SohortOK parlayıb yananlar haman 

Gülüb  ağlamaqdan qurtarırlar can.

Göz yaşı  olmasa, gülmoK do olmaz,

Bu gülüşü üzdon 

s ilm o K  

do  olmaz.

Bir şey öyrədərəm,  dinləsən əgər,

Könlün heç ağlamaz, hor zaman gülər. 

XoşboxtlİKdon  üzün g ü b n  zaman, bir 

Y oxsula şey verib, onu  sevindir.

Günəş qızıl Kİmi уегэ tÖKİilür,

Dünyanı güldürür,  özü do gülür".

X O S R O V  V Ə   ŞİR İN  D A ST A N IN IN  

B A ŞL A N M A SI

Köhno  dastanların qoca ustadı 

Öz hcKayotino b e b  başladı:

Zaval golon  zaman  Kosra bəxtinə.

Hürmüz  sahib  oldu şahlıq təxtinə.

O, tez  moşhur oldu ədalətiylə,

Dolaşırdı adı hey dildən-dib.

Öz ata yolunu tuturdu motin.

Ə1 üsta  -  səxavət,  ayaq üsto  - din.

N əsli ta itməsin qoca dünyadan,

Bir övlad istadi 

b ö y ü K  

xudadan.

X eyli  nozir verdi, bir xeyli qurban,

Nohayot lütf etdi allah bir oğlan.

Övlad пэ övladdı,  - doniz incisi.

Nurlu çıraqların эп birincisi.

X oşbəxt doğulmuşdu, gözoldi  boxti.

Yaraşırdı ona tacı  vo  toxti.

75

Atası görondo  istedadını,

76

Xosrov Pərviz qoydu onun adını. 

Kimi görso  sarılırdı boynuna,

Bu 

sobobdon  Porviz 

dedibr ona. 

Sohordon 

gözəldi onun gülüşü, 

Günoşdon qoşongdi  hor 

görünüşü. 

Dayəsi 

müşKtOK  ipoı

saxlar, 

IncitOK 

olmuşdu yeri pambıqlar. 

Dodağında 

südo hovos 

duyaraq, 

B əsb d ib r 

şoKor vo 

südb ancaq.

Şah yanına hor gün gotirordilor. 

GültOK 

əld ən -əb ,  ötürərdibr.

B eşiyi tore edib yeriyən zaman 

Ona öz canında yer verdi  cahan.

E b  

k

İ, 

beş yaşa çatdı, пэ görsə 

Ibrət götürərdi, baxıb  hor 

k o s o

.

Boxti  artırdıqca hor il yaşını 

BİHkIə 

doldurdu о gone başını. 

Ayaq qoyan zaman yeddinci ib  

Güllərə 

müşK 

saçdı gözolliyilo.

E b   moşhur oldu gözollİKdo  o, 

Misirli Yusifdi  sanKİ bu Xosrov. 

Günbri boş, Ьекаг Kcçmosin  dcyo. 

Şah tapşırdı  onu bir mürobbiyo.

Bu söhbətdən Keçdi bir ııcço zaman, 

Xosrov hor hünordo  oldu qəhrəman. 

Sözünün şöhroti  düşdü cahana. 

Doniz Kİmi səpdi dürrü hor yana.

Su 

K İ m i  

söz deyən hor aqil, huşyar 

Ona ehtiyatla yanaşırdılar.

Нэг an 

tÜ K Ü   tÜ K d o n  

seçirdi gözü, 

Tük 

K İ m i 

zorifdi  onun hor sözü. 

Doqquzda tanc etdi oyun yolunu,

Şir üsto  sınadı güclü qolunu.

On yaşa gi rondo bu nadir cavan 

Otuz yaşlıları qoyurdu heyran.

Ş irb r poncosino рэпеэ  vcrordi.

77

Qılıncla sütunu уегэ  sorordi.

78

Oxuyla,  о, tıiKclon  düyün açardı, 

Nizoylo zirchdon  halqa alardı.

Ox 

atsa hodofo  sorrast doyordi.

Zöhro haləsini siİKOİoyordi.

On Kamanı  birdon  dartan bir insan 

A cizdi Xosrovun bir ıcamanmdan. 

Komondlo  on düşmon  birdon tutardı, 

Doqquz qarış boyda oxlan vardı.

A ğ  div olsa b eb ,  onun oxundan 

Söyüd yarpağıtOK əsərdi,  inan 

ŞimşoK nizəsini çalsa daşlara,

Daşın  üroyindo  açardı yara.

О  gündon 

k

İ , 

yaşı  on dördü aşdı, 

Biliyinin quşu qol-qanad açdı. 

Köıılüııdo lıor şcyo maraq oyandı, 

Dünyada yaxşını, yamanı qandı. 

Büzürgümid adlı bir alim vardı,

A ğlı,  istedadı 

g ü ııtO K  

parlardı.

Yeri qanş-qanş dolaşmışdı o, 

Fiıcriyb göylərə ucalmışdı o.

Göyün xozııolori  açıqdı ona,

"Sirbr evi"  dcsom. haqdır,  qoynuna. 

Şalızado  xolvotdo  ona yanaşdı,

Hindi  qılınc Kİmi dilini açdı.

BİIİk dəryasına 

ə l  

uzadaraq,

Cavahir istadi  vo aldı  qoçaq.

Onun tolimindon 

Könlü 

nurlandı, 

Ondan bir çox lıİKinot öyroııib  qandı. 

Zııhol  porgarıııdaıı yer məncəzinə 

No varsa öyrondi.  doymadı уепэ.

A z  müddotdo  dorya 

b i l İ K  

qazandı, 

Нэг fənni düşündü,  lıor elmi  qandı. 

Qafıl  üroyiııo 

b i l İ K  

yol açdı,

Şahlıq rütbosinə go lib yanaşdı. 

НэгЬпэп 

porgahın gizli işləri 

Xosrova aşİKar olandan bori

79

Şahına xidmotdi  işi hor zaman,

80

H eç 

o s k

İ

k

 

olmazdı  şah qulluğundan. 

Şah  sevərdi onu cahandan artıq, 

Cahan пэ,  öz  şirin canından artıq. 

Çox ömr etsin dcyo  oziz övladı, 

Zalımın qolunu tutub bağladı.

Dedi:  "Carçı,  çağır!  Eşitsin aləm, 

Нэг 

K İ m  

zülm eləsə görəcəıc sitam. 

Əgor bir at gedib girsə tarlaya,

Biri bağdan m eyvə, gül oğurlaya, 

Birisi  namohrom  qadına baxsa,

Bir gözol  cvino yadı buraxsa,

Ən ağır cəzama olacaq düçar!"

Şah and içdi,  dedi,  sınmaz bu ilqar. 

Ədalətdə  onun qüsuru yoxdu, 

Gözlər ıcədərsizdi,  Könülbr toxdu. 

Oldu odalotlo yer üzü abad,

Insanlar oldular zülmdən azad.

X O S R O V U N  ŞİK A R  Z A M A N I B İR  

K Ə N D L İN İN  E V İN Ə   G E TM Ə Sİ

Günbrin bir günü, bir sohor егкэп 

Xosrov çıxdı ç ö b , 

Könlü 

xeyli  şon.

Ovladı,  quşladı,  çox atdı  ıcəmənd,

Göründü uzaqdan sofalı  bir Koııd.

Kondin  hor torofı  çöldü,  çomondi.

Xosrov bu çomondo atından endi.

Göyün  san gülü gcdono  qədər 

K ef edib  qırmızı  şərab içdibr.

Lacivərd divardan günoş aşaraq,

Saralmış divara taxınca bayraq,

Gün do  qaçan 

şahtO K  

uda od vurdu,

Bayrağını cırdı,  çotrini  qurdu.

Döndorib başını atın gedirdi,

Qılınc 

vurub 

g ö y b  

dava edirdi.

81

LaKİn zəifləşdi,  sıxıldı canı,

82

Suya 

n i l u f o r t O K  

atdi qalxani.

Şahzado  о 

K o n d d o  

bir ev 

i s t o d i .

"Bir moclis di'izolsin. 

Kef 

cdor"  dedi. 

Əyləşib  işroto yoldaşlarib 

Açdılar səhəri əldə piyalə.

Ərqənun çaldırıb  qulaq asdılar, 

Ərqovan  mey içib  oldular xumar. 

Sürahi  içindo gülürdü şorab.

Olurdular şorab  içdİKCo  şadab32, 

Atlanndan biri gün çıxan zaman 

Girib  ot yem işdi göy bir tarladan.

Bir qurlu33  qulam da haman bu gcco 

Gedib qora dordi  bağdan gizlico. 

Günoş 

k

İ , 

ab m i parlatdı  егкэп, 

Gcconin  başını üzdü bodondon.

Qara qanad qarğa çinədanından 

Zor yumurta verdi tutiyo bu an34.

Qara pəncəsini  qaldırdı gcco.

Y er nura boyandı  zülmot gcdinco. 

Gözü götürmoyon  bir ııcço nəfər 

T ə I ə s İ k  

sultana apardı xəbər:

"Dünon 

gecə Xosrov 

omri 

pozaraq 

Unutmuşdur şahın buyruğunu, bax! 

Şah dedi:  "Bilmirəm günahı nədir?" 

Dedibr:  "Ey şahım, Xosrov zülm edir. 

Atı  ког qoymuşdur 

Kondin 

varını,

Qulu dormiş bağın qoralarını.

Gcco bir yoxsulun evini almış,

Ç’ongi  hor torofo gürultu salmış. 

Şahzado olmayıb,  olsa yad adam 

Şah onun varını alardı tamam.

Y üz daman 

K ə s ib  

çoxlu qan alan, 

Titror oli.  alsa öz damanndan?"

Şah buyurdu, хэпсэг 

çoKİb 

getdibr, 

Atın ayağını qolom  etdibr.

Qora sahibinə verildi qulam,

83

Şoran sulanıldı gülabla tamam.

84

Xosrov 

Kef 

çoKcliyi  ev  sahibino 

Edildi Xosrovun toxti  hodiyyo.

Qırdılar çonginin  dımaqlarını,

Qopardılar çongin tel qatanni.

D oğm a bir övlada ovvol  пэ  sayaq 

Ədalətlə  coza verilirdi, bax!

Наш о odalot.  о insaf hanı?!

Vero  öz oğluna b e b   cozani.

Indi yüz yoxsulun to 

K i l l  

so  qam 

Nahaq qan to ко no bir coza hani? 

Atosporostliivdo dünya eb yd i,

Bu  miısolmanlıqdan utan bir indi. 

Düşündürür bu gobr hor mil sol main.

Əgor bu gobr iso.  miisolman hani?

Qayit ofsanoyo. Nizam i, bosdir,

Nosihot quşunun  sosi  pis  sosdir!

H Ü R M Ü Z Ü N  X O SR O V U  

C Ə Z A L A N D IR M A SI

Başına golon bu qozam  görcoK 

Xosrov düşüncəyə,  fi кro  daldi Ьк.

Anladı tutduğu yaramaz işdir,

Atası  çox haqli  coza vermişdir.

Ə lib  başına vurdu,  çoivdi  ah,

Rahat qoymayırdı onu bu günah.

Bir ncco  qocadan xahiş  eyb d i,

"Hüzura apann  moni"  söyb di.

Вэ1кэ bu üzr şahın xoşuna golor.

Monim  günahımı Ьэ1кэ  ofv  ebr.

Ə b   qilinc aldi, geydi bir 

Kofon.

Dünyaya yayıldı yamqli  sivon.

Qocalar qabaqda üzr istoyirdi.

Xosrov dalda gedir, 

sanKİ 

osirdi.

Taxt oniindo durdu о ağlamağa,

85

M üqəssirlər 

K İ m i 

düşdü torpağa:

86

"Şahım, bundan artıq incitmə  moni. 

BöyüKsən əfV eylə 

k

İ

ç

İ

k

 

bəndəni, 

Yusifəm,  sanma 

k

İ , 

yeyib yalquzaq, 

Günahım böyÜKdiir, uşağam, uşaq.

Süd qoxusu golir lıolo  ağzımdan, 

Qanıma susama şir 

Kİmi, 

aman!

A zğın övladını  ozizlo уепэ.

Tabı yoxdur dözsün qəzəblərinə.

Bu boynum, buyur al, bu da 

k

İ , 

хэпсэг, 

Öldür, günahıcaram,  suçluyam ogor. 

Нэг dordo  razıyam boyun buraraq,

Son  narazı qalma oğlundan ancaq",

S af gövlıor sözünü deyib  son кэгэ, 

Ycııo 

KÖİgo 

Kİmi 

sorildi  уегэ.

Dözümlü cavanı göroıı  adamlar 

Ağladılar gəlib  riqqoto.  zar-zar. 

HönKürtü soslori  A yı haqladı,

Qoşulub onlara şah da ağladı.

O, nazla boslonmiş az yaşlı uşaq 

Bu qədər incədir öz işində, bax. 

Övladın iqbalı ona olsa yar,

Ata sevincindən boxtiyar olar.

No cyloso  soııo övladın, inan,

Onu 

görocoKdir 

öz övladından. 

Oğlunun yaxşı-pis işiyçün,  dayan, 

Coza vcrmo.  о da alar oğlundan.

Е1э 

k

İ,  şah Hürmüz ruh dərmanını, 

Ü r o K  

mcyvosini. о  cavanını 

Gördü bclo müdrİK, belə zəıcalı,

Bildi  allahdandır onun bu halı.

Орэгэк,  başını  oxşadı onun,

Form an in a verdi bütün qoşunu.

Şahın hüzurundan Xosrov çıxancən,

01 ко başdan-başa уепэ  oldu son. 

Xosrovun üzündo  odalot vardı, 

Gözüııdo  şahlığın nuru parlardı.

87

X O S R O V U N  B A B A SIN I Y U X U D A  

G Ö R M Ə Sİ

Gcconin  saçlan  otir saçanda,

İşıq qaranlığı görüb qaçanda,

Şüşo oynadanın ycrino  birdon 

Şeş atan sehrbaz çıxdı pərdədən.

Xosrov bağlayaraq belini, getdi,

Əyləşdi,  allaha ibadot etdi.

Dünon gecə yaxşı yatmadığından 

Yuxuya gctmosi  çoKinodi  bir an.

Babasını gördü yuxuda Xosrov,

"Ey nurlu günoşim.  -  söyləyirdi  o,  - 

Çıxdısa dörd oziz şeyin əlindən,

Qoy dörd yeni  şeydən  mıibdo verim  mon. 

Qora acısını  daddığın zaman 

Turşumadı üzün qoratoı< bir an.

Sənə  elə gözəl  olacaq 

k

İ, 

yar,

Ondan şirinini görmomiş diyar.

Kəsdilər atının ayaqlarını.

Qolbin  görmoyocoK qom  qubannı.

Şobdiz adlı qara atın olacaq,

Yerişi  sorsortOK iti 

vo 

qıvraq35.

Kondliyo  vcrdiso taxtını atan,

Olmadı bu  işdon  halın pərişan.

Şahano taxt кссог əlinə, hamar,

Qızıl  ağac Kİmi  düyünsüz olar.

Çalğıçını  sazdan ayırdılarsa,

Son  sobr eyləyərəK batmadın yasa.

Soııo  Barbəd adlı çalan vcrorlor.

Dönor məclisində  şorboto  zohor.

Daşın ovozindo  qızıl taparsan,

Dörd muncuq ycrino  dörd gövhor.  inan!" 

Şahzado yuxudan durub уепэ  do 

BöyüK yaradana eylədi  socdo.

Gecə-gündüz əsla danışmayaraq,

Babası dcyoni  güdürdü ancaq.

Ağıllılarla hey gcco  sübhəcən 

Söhbot cyloyirdi  gördıiKİorindon.

ŞAPURUN ŞİRİNİ TƏRİFİ VƏ 

XOSROVUN ONA AŞİQ  OLMASI

Şapur adlı ona yaxın bir adam 

Moğribdon  Lahura gəzm işdi tamam.

Noqşindo  Maninin şöhroti  vardı,

Rosmindo  Iqlidis qüdroti  vardı.

Z i r o K .   ş ə k İ I   ç o K o n .   q o l o m i   i t i ,

Xəyalən çoKordi  min bir sııroti.

I n  

со.  zorif işdo xeyli pərgardı,

Sulann üstüııdo naxış  salardı.

Porviziıı  önıındo 

öpərəK 

yeri,

Söylədi dostuna bu xoş  sözləri:

-  Əgor şah om r ctso.  danışaram  moıı 

Yıızdo  biriııico  bildİKİorimdoıı.

Xosrov dedi:  - Tez ol,  de,  ay cavan mord, 

Moclisi  soyutma,  qızışsın  sölıbot.

Söz  söyloyon  Şapur dilini açdı,

Roııgaroııg  sözb ri min otir saçdı:

- A b m  qulun olsun,  dursa пэ  qodor!

X oş  Keçsin ömrüııdo  aylar vo  ilbr!

Soni  istomoyon  heç  şad olmasın!

"Xarab  ol"  dcyonlor abad olmasin!

H üsnünb  cavanliq homnofos olsun!

Нэг zaman istəyin,  arzun doğrulsun!

Altı tağ  cahanda man çox gozmişom.

Çox şey b r görmüşəm,  çox şey  sezmişəm. 

Dorboııd doniziniıı  bir sahmanında

Bir gözol 

ö

I

ko

 

var dağlar yanında.

Şalızado  qadındır orda höıcmüran,

Y ayılm ış qoşunu Isfahanacan.

Arrandan başlamış  Э гтэп э  qodor

89

Onun form an in a boyun oyirlor. 

ÖİK'olor göndərir ona xoraci.

Нэг şeyi var, yoxdur bir taxti, taci, 

Min bir 

d İ K  

qalası göy dağlardadır, 

Kim bilir xoznosi  пэ miqdardadir?! 

Tutub mal-qarası bütün dünyanı, 

Quşdan və balıqdan artıqdır sanı. 

Əri yoxdur,  mosud dolanır özü,

X o ş  Keçir g cco si.  lıonı  do gündüzü. 

Şomira adlanır о göyçoK  qadın, 

BöyüKdür monası  bu gözol  adın. 

Cürotdo  Kİşidon  heç geri  durmur, 

BöyÜK olduğundan  Mohin  Banudur. 

G ün Keçib golondo  yen i  bir fəsil 

О  qurur özi'ıno  tozo  bir m ənzil.

Gül  fəsli yamyaşıl Muğan - yatağı, 

Y ay zamanı yeri 

Ərmon 

torpağı. 

ƏKİndon 

o k

İ

i i o

. 

çiçoKdon  gülə 

Gozir.  scyro 

çıxır hey 

gülo-gülo. 

Y ay ötüb 

Kcçondo. 

payız 

golondo 

Abxazda ovları  salır 

Komondo. 

Bordonin 

havası  çox mötədildir,

Нэг il  qış  zamanı о bura gəlir.

Нэг fəsil bir ycrdo  monzil  salaraq, 

Dörd fəsli çatdırır başa bu sayaq. 

Keçirməz dünyada vaxtını obos. 

Oyuna,  şadlığa göstoror hovos.

Bu zindana bənzər dünyada ancaq 

Qardaşı qızıdır gözüno  çıraq.

SanKİ bir poridir.  pori yox, bir Ay! 

Qəhrəman bir qızdır, başda ıcəlağay. 

DirilİK suyudur gözü - qapqara, 

Gcconi  qorq  edir А у to к nurlara. 

Hündür boyu - gümüş xurma ağacı, 

Xurm a dərən bir cüt zəncidir saçı. 

ŞoKor omib onun dodaqlarını,

90

Xurm a ondan almış şirin bannı. 

Dişləri incidən daha parlaqdır, 

Dişindon nur alan sədəf do  ağdır. 

Cilalı oqiqtOK dodaqları var, 

Burulmuş Kəmənddir cüt qara saçlar. 

Saçının qıvrımı hor an can alır, 

Burub  birçoyini gül üzo  salır.

91

Gözəl 

saçlannın ilıq  

nofosi 

İsindirm iş  sanKİ  xumar 

norgisi.

Gözləri özünün ofsıınçusudur.

Odur bodnozori  belə  susdurur.

Sehriyb yaxılsın dcyo  hor йгэк 

Lobindo yüz duz var,  şirin, 

şəkəi

I

ək

.

Bu duzlu b b b rin  gülüşü şirin,

Duzu,  lıonı  şim isi var bu bbb rin . 

Gümüş bir qılıncdır bumu,  sanasan 

Bölmüş bir almanı düz ortasından.

Yüz 

ipoK 

örtünü yırtmış ay üzü,

Ayda olan 

I

əkə

 

yoxudur,  düzü.

Şomi  otrafında çox pərvanə var,

Odunda yanmaqdan heç qorxmaz onlar. 

Üzündon.  saçından səbalar öpor. 

Qaquma,  qunduza bonzor о telbr.

Нэг bir qəmzəsinə bir nazdır 

v o k İ I .  

Buxaq bir nanncdır,  çoııo  alma, bil. 

Ulduzlar da olmaz hüsnünün tayı, 

Ötmüş gözollİKdo günoşi.  ayı.

Bir cüt momosi  var, payızın narı,

Gülün ləçəyidir al yanaqları.

Qarşısında burub boynunu ceyran 

Токог göz yaşını  olaraq heyran.

Ahu gözlorindo  e b  çcşmo var, 

DovşantƏK uyuyur aslan olanlar.

Can çeşm əsi olan ceyran gözb ri 

Aldadır şir yıxan min qoçaq ori. 

Loblorindon  cavab  almaz öpüşo.

Qorxur b lin  açsa dürrbr düşo.

О  most gözlərinə həsrət qalanlar,

Irəm bazannda reyhan satanlar,

TİKan doldurmuşlar qucağa уепэ, 

Toxuna bilməmiş bir 

kəs

 

gülüno.

Onu yuxusunda görso  do yüz 

kos

.

LaKİn o, günoştOK gcco görünmoz.

92

О bayram  bəzəyi hilal qaşını

93