Microsoft Word Yaxin ve orta serq olkeleri doc

2. Ölkənin qısa tarixi, idarəolunma sistemi  
və Azərbaycan Respublikası ilə münasibətləri 
 
Müasir BƏƏ-nin  ərazisi çox qədimdən məskunlaşmışdır. 
 
52
Qazıntılar zamanı tapılan insan və heyvan heykəlləri, həm də başqa 
tikililərin qalıqları, vahələrin  əkinçiliklə  məşğul olan əhalisinin 
yüksək mədəniyyətə malik olduqlarını sübut edir. 
XVI  əsrin başlanğıcında  İran körfəzi sahilində yerləşən 
ölkələrin tarixində  əsaslı dönüş baş vermişdir. Bu dövrdən körfəzin 
sahillərində ilk Avropa müstəmləkəçiləri görünməyə başlamışdır. 
1507-ci ildə Hörmüz boğazına daxil olan Portuqaliya hərbi 
donanması bu yerləri zəbt edərək  İran körfəzinin  Ərəbistan 
sahillərində Portuqaliya ağalığını  bərqərar etdi. Lakin Osmanlı 
imperiyası bu regionda öz mövqeyini əldən verməmək üçün, XVI 
əsrin axırlarına qədər Portuqaliya ilə mübarizə aparmışdır. Sonradan 
İran körfəzi regionuna sahib olmaq üçün yeni iddiaçılar: İngiltərə və 
Niderland meydana çıxır. 
İran ilə Portuqaliya arasındakı ziddiyyətlərdən bacarıqla 
istifadə edən  İngiltərə portuqaliyalıları bu regiondan sıxışdırmış  və 
1623-cü ildə sonradan özlərinin  İran körfəzində başlıca dayaq 
məntəqəsi olan Hörmüzü tuta bilmişdir.  İngiltərə  və Portuqaliya 
arasında gedən rəqabət 100 ildən artıq davam etmiş  və  İngiltərənin 
qələbəsi ilə bitmişdir. Bu dövrdə İngiltərə İran körfəzində Niderlandı 
da sıxışdırıb aradan çıxara bilmişdir. 
 XVIII  əsrin axırları  və XIX əsrin  əvvəllərində Osmanlı 
imperiyasının zəifləməsi ilə  əlaqədar  İngiltərənin  İran körfəzi 
bölgəsini zəbt etmək cəhdləri daha da güclənir. Yerli tayfalar 
İngiltərəyə  kəskin müqavimət göstərirdilər. Regionun dənizçi və 
təcrübəli döyüşçülər olan sakinləri dəniz ticarəti üzərindəki 
mübarizəsiz heç kəsə vermək fikrində olmadığından daima ingilis 
gəmilərinə hücum edirdilər. Beləliklə, İngiltərə «dəniz quldurlarına» 
qarşı mübarizə etmək bəhanəsi ilə  əslində müstəmləkəçiliyə qarşı 
çıxan yerli əhalinin müqavimətini qıra bilmiş  və  İran körfəzi 
bölgəsinin ticarət yolları üzərində  nəzarəti öz əlinə ala bilmişdir. 
XVIII-XIX əsrlərdə Avropa müstəmləkəçiləri İran körfəzi bölgəsində 
ərəb tayfalarının ciddi müqaviməti ilə qarşılaşdıqlarından buranı 
«Quldur sahili» adlandırmışlar. 1853-cü ildə  İngiltərə hökuməti bu 
xoşagəlməz adı «Müqaviləli sahil» adı ilə  əvəz etmişdir. Bir qədər 
sonra isə onu «Müqaviləli Oman» adlandırmışlar. 
İran körfəzi perspektivli neftli bölgələrinə  nəzarət uğrunda 
mübarizənin kəskinləşdiyi ötən  əsrin 30-cu illərində, London 
protektorata daha çox fikir verməyə başlayır. 

---

 
53 
İkinci dünya müharibəsi zamanı  əmirliklərin bir sıra hərbi 
obyektlərində ingilis nizamlı silahlı qüvvələrinin yerləşdirilməsi, həm 
də ABŞ qoşunlarının Bəhreynə çıxarılması həyata keçirilir. 
1968-ci ilin 18 fevralında Abu-Dabi hakimi Şeyx Zahid ilə 
Dubay hakimi şeyx Rəşidin görüşü, Birləşmiş  Ərəb  Əmirlikləri 
dövlətinin yaradılmasında ilk addım oldu. İki  əmirliyin federasi-
yasının yaradılması barədə razılığa gələn  şeyxlər regionun gələcək 
tarixinin müdafiəsi işində birgə fəaliyyətin işlənib hazırlanması üçün 
Müqaviləli Omanın digər  əmirliklərinin və  həmçinin Bəhreyn və 
Qətərin də bu işə cəlb edilməsini məsləhət bildilər. 
Abu-Dabi və Dubay hakimlərinin görüşündən bir həftə sonra 
Müqaviləli Omanın 7 əmirliyinin, Qətər və  Bəhreyn hakimlərinin 
müşavirəsi keçirildi. iştirakçılar Ərəb Ölkələri Federasiyasının (ƏÖF) 
yaradılması barədə müqavilə imzaladılar.  İran körfəzinin 
mühafizəkar üsul-idarəsi tərəfindən  ƏÖF-in yaradılması müsbət 
qiymətləndirilirdi. Federasiyanın monarxiya xarakteri daşıması isə 
bir sıra ictimai təşkilatların etirazına səbəb oldu. 
1971-ci ildə  Bəhreyn və  Qətər özlərini müstəqil dövlət elan 
etdilər. 1971-ci ilin dekabr ayının 2-də 7 əmirliyin hakimlərinin 
Dubayda keçirilən qapalı müşavirəsində Birləşmiş  Ərəb  Əmirlikləri 
(BƏƏ) yeni federativ dövlətin yaranması elan olundu. Əslində yeni 
dövlət 6 əmirlikdən ibarət idi. Çünki, Rəs-əl-Heymə  əmirliyi 
federasiyanın tərkibinə 1972-ci ilin fevralın 10-da daxil oldu. 
Əmirliklərə siyasi müstəqillik verən Böyük Britaniya BƏƏ-də 
güclü mövqeyini saxlamışdır.  İngilislər hüquq sistemində, dövlət 
aparatı  və orduda müşavir və mütəxəssis kimi qalmışlar. Böyük 
Britaniya  əvvəllər olduğu kimi Şərca  əmirliyində yerləşən hərbi 
bazalardan istifadə edir, dövlətinin silahlı qüvvəllərinə hərbi texnika, 
silah göndərən başlıca ölkədir.  İngilis  şirkətləri ilə  BƏƏ arasında 
iqtisadi  əlaqələr getdikcə daha da artır. Federasiyanın idxalatının, 
infrastruktur sahələrinin yaradılması üzrə sifarişlərin böyük hissəsi 
Böyük Britaniya tərəfindən təmin olunur.