DANIŞAQ
Aşıq, bağrına bas sədəfli sazı,
Min cavablı bir sualdan danışaq;
Meydan quraq, səhbət açaq, saz tutaq,
Gül yanaqlı qoşa xaldan danışaq.
Qoy söz alım bir günahsız dodaqdan,
Düşmən baxıb həsəd çəksin uzaqdan;
Yar bəzənib çıxan zaman otaqdan,
Başındakı güllü şaldan danışaq.
Vurğun deyər: bir dərd bilən yar olsun,
Zülfü bulud, ağ sinəsi qar olsun,
Yaxşı gündə, yaman gündə var olsun,
Qədir bilən əhli-haldan danışaq.
1937, avqusl
________________________Milli Kitabxana________________________
247
BÜLBÜL VƏ BAĞBAN
Gözəl bir bağçada bir bülbül vardı,
Budaqdan-budağa uçub qonardı.
Onun yuvasıydı gülün yarpağı,
Dilindən düşməzdi vətən torpağı.
Güllər boy atardı onun səsiylə
Çiçəklər yatardı xoş nəfəsilə.
Bülbül bu gülşəndən ilham alardı,
Gündə şadlığından qanad çalardı
Baxıb hər çiçəyə, hər qərənfilə
Şə
rqilər deyərdi o gülə-gülə.
Bu bağın, bağçanın sahili bağban
Bülbülü eşq ilə dinlərdi hər an.
Hər bir şərqısini duyub dərindən,
Zövq alardı onun nəğmələrindən.
O dünya görmüşdü, bilirdi əlbət,
Bir ölməz qüvvədir cahanda, sənət.
Bilirdi sənətin, şerin qədrini,
Dinləmək istərdi gündə birini.
Bilirdi noğməsiz keçən bir
Ömür Bir gülşən olsa da, viran görünür...
Gəlib söyləyirdi hər gün bülbülə:
"Səhərdir yenə coş, yenə gəl dilə,
Eşitsin səsini ellər, obalar,
Oxu, yurdumuzun ağ günləri var;
Bu torpaq, bu hava sənə tanışdır,
Qəlbinin simini tez-tez danışdır".
Bülbül bu rəftardan qüvvət alardı,
Qəlbini saz kimi tutub çalardı.
Baxaraq güllərin ilk qönçəsinə,
Söz verərdi konül kəmənçəsinə.
Bağban deyərdi ki: "El bəxtiyardır
Bizim də bağçanın bülbülü vardır".
________________________Milli Kitabxana________________________
248
Günlərin birində bağın yanından
Bir atlı oğrunca keçdiyi zaman
Bülbülün səsinə uyaraq durdu,
O gün şeyda bülbül xallar vururdu.
Atlı çox dinlədi quşun səsini,
Bir aydın səhərin nəşidəsini,
Ah, dedi, nə gözəl oxuyur bu quş
Könlüm ləhcəsinin əsiri olmuş...
Dayan bir fənd qurum indi bülbülə;
Onu bir dost kimi tutaraq dilə
Burdan öz bağıma uçuram gərək,
Yoxsa partlayacaq sinəmdə ürək.
Atlı bu niyyətlə keçib irəli,
Dedi: "Bülbül qardaş, illərdən bəri
Sənin sənətinə heyranam inan,
Könlüm ayrılmamış bir gün yanından.
Nə gözəl, nə şirin avazın vardır,
Bu bağın bağbanı nə bəxtiyardır.
Fəqət bilirsənmi başında nə var?
Sənə həsəd çokən ala qarğalar
Ş
ikayət eyləmiş sizin bağbana
Admı salmışdır qara böhtana.
Tez ol, öz başının çarəsini qıl,
Təbiət sənə də vermişdir ağıl.
Gəl, atıl çiynimə gedək uzağa,
Bu gündən bülbül ol sən bizim bağa.
Gedək, çox gözəldir söylədiyim bağ,
Sənin yuvan olsun hər yaşıl yarpaq.
Yoxsa günün burda qara keçəcək,
Bir tikan olacaq sənə hər çiçək"
Qabardı tükləri şeyda bülbülün,
Dedi: "Aşiqiyəm bu doğma gülün,
Bu bağlar, bağçalar, ellər mənimdir
Bunlar öz vətənim, öz vətənimdir.
Doğma oylağımdır bu daş, bu torpaq,
Anamdır, yuvamdır bu gül, bu yarpaq.
________________________Milli Kitabxana________________________
249
Mən burdan almışam şeri, ilhamı,
Andıma, əhdimə şahiddir hamı.
Azaddır ilhamım, azaddir səsim,
Mən burdan ayrılsam, donar nəfəsim.
Get alçaq! Dediyin böbtandır mana,
Doğma balasını atarmı ana".
Atlının ağzında kəsildi sözü,
Kinindən qızardı fitnəkar gözü.
Çəkdi qamçısını başı aşağa,
Bülbül qanad çalıb qalxdı budağa.
Atlı dayanmadı, qoşdu bağbana
Dedi: "Ağlayıram sənin halına
Budur, bax, tökülür yanağıma yaş.
Başına çarə qıl, a bağban qardaş.
Sənin bağındakı bu bülbül ki var,
Sinəmə çəkmişdir çal-çarpaz dağlar.
Bir zaman o bizim bağda yaşardı,
Səhərlər çox şirin ləhcəsi vardı.
Mən də sənin kimi sevərdim onu,
Bilməzdim bəduğur quş olduğunu.
Bir gün çiçəklərim, güllərim soldu,
Ömrümün sarayı pərişan oldu.
Qurudu bağdakı şitil tənəklər,
Kökündən ayrıldı taza çiçəklər.
Bu durdi mən kimə söyləyim deyə,
Diz çöküb yalvardım o dilsiz göyə.
Həkimlər, loğmanlar yığıldı dərhal
Bu dərdin sirrini mən etdim sual;
Axtarıb, düşünüb, fikirləşdilər,
Nəhayət, verdilər belə bir xəbər:
Görünür, bu bağda yaşayan bu quş
Anadan olan bəduğur olmuş.
Tez axtar, onu tap, uçur bu bağdan,
Qoy səsi, nəfəsi gəlsin uzaqdan.
ndi haman bülbül sizə dadanmış,
Özüylə hər yaza gətirir bir qış.
________________________Milli Kitabxana________________________
250
Özünü sevdirir xeyli zamandır,
Ayağı bəduğur, cinsi yamandır.
Qovun birdəfəlik bu bağdan onu,
Yoxsa qış olacaq bu yayın sonu".
Bağban dünya görmüş bir arif idi,
Atlnı aldadıb "yaxşı, get", - dedi.
Sonrasa bülbülün gəldi yanına
Bu gülünc nağılı danışdı ona.
O dedi: "Bülbülüm, inanıram mən,
Ş
irin nəğmələrin qopur ürəkdən.
Sən sudan durusan, aydan da arı,
Könüldən sevirsən bizim gülzarı.
Yüz yalan qussa da hər gəlib-gedən,
Yenə də çal-çağır öz yuvanda sən.
Bülbül qanad çalıb, sevindi yenə,
Söz verdi qəlbinin yumşaq telinə.
Körpə bir oğluyam şerin, sənətin,
Sinəm meydanıdır sözün, söhbətin.
Başımda tutmuşam bir günəş kimi
Böyük bayrağını əbədiyyatın.
Hər tətmz ürəyin ötən səsiyəm,
Bu bağın, bağçaınn ilk qönçəsiyəm.
Ellər bayramının, ellər toyunun
Ə
llə çalınmayan kəmənçəsiyəm.
Karvanım yol alıb gedir bir başa
Ömrümdə yelkənim döyməmiş daşa.
ş
ığa qardaşam, zülmətə düşmən,
Xəyalım günəşlə durur baş-başa.
Mən ilham almışam axar sulardan,
Könlüm ayrılmamış ilk arzulardan.
Kəsilməz ayağı şeyda bülbülün
Al geyib bəzənən güllü bahardan.
________________________Milli Kitabxana________________________
251
Könül hər çiçəyə istər yar olsun,
Bir bahar içində min bahar olsun.
Mən ki nəğmələrçin yaradılmışam,
Eşqim, səadətim, baqqını var olsun.
Körpə bir oğluyam şerin, sənətin
Sinəm meydanıdır sözün, söhbətin.
Başımda tutmuşam bir günəş kimi,
Böyük bayrağını əbədiyyətin.
1937, 2 sentyabr
________________________Milli Kitabxana________________________
252
B R ARZU
Osman Sarıvəlliyə
Yenə şeirlərin qarşımdadır, bax,
Sənin kitabçanı varaqlayaraq.
O qara keçmişi xatirə saldım.
Hər sözün üstündə xəyala daldım...
Həqiqət! Anası budur sənətin.
Boğazdan yuxarı bir məhəbbətin
Soyuq saçmaları şeir yaratmaz...
Səninsə qəlbində ötən telli saz
Bizə dünyamızdan bir yadigardır,
Ş
erində çırpınan bir ürək vardır.
Bu bizə bəllidir!
Fəqət, qardaşım!
(Sən ey bu dünyada yalnız sirdaşım)
Düşünən alnının isti tərindən,
Ömrünün yuxusuz gecələrindən
Hər ayın başında bir dastan yarat,
Yazan əllərinlə bəzənsin həyat!
Özün bilirsən ki, yaradan ölməz...
Nə var bu dünyada qələmə gəlməz?!
Atıl dalğaların qucağına tək,
Bil ki, cəsarətlə vuran bir ürək
Ş
aşırmaz yolunu...
Bəllidir bizə!
Cəsarət yaraşır gənc nəslimizə.
stərəm yazdığın hər böyük əsər
Bizə yer üzündən versin min xəbər...
1937, 15 oktyabr
________________________Milli Kitabxana________________________
253
BAYRAM QABAĞI
Yenə baxır gülərüz ay pəncərəmdən xumar-xumar,
Yatma, - deyir bu gün mənə sinəmdəki bu duyğular.
Bayram gəlir: "Bəzən" deyə sevindirir könül məni;
Baş götürüb uçur yenə xəyalımın ağ yelkəni
Azad baxan gözlərimdən səadətlər aşıb daşır,
Bəxtiyardır mənim ömrüm - ağ günlərlə qucaqlaşır.
Hey baxıram yurdumuzun dastan olmuş cəlalına,
Dağlar, daşlar qanad verir bir şairin xəyalına...
Otuz illik gəncliyimin dəftərində yoxdur qara,
Könlüm quşu qanad çalıb qalxır o ağ buludlara.
Mən açmışam vicdanımın kitabını varaq-varaq,
Öz qəlbini duyacaqdır ellər onu oxuyaraq.
Bayram gəlir, bəzən deyə sevindirir könül məni,
Baş götürüb uçur yenə xəyalımın ağ yelkəni.
nsan uğlu bir ötmürlük sıxıntıdan qurtulalı,
Səhərlərə müjdə verir hər vicdanın istiqlalı.
Həyat dərin, nəşə dərin, könül dərin, duygu dərin,
Mən saz tutub şeir yazan aşiqiyəm bu günlərin.
Ey səhərin ətir saçan, layla deyən sabah yeli!
Sən mehriban ana kimi oxşadıqca bizim eli
Gözlərimdən qüvvət alır quş qonmayan dağlar başı,
Dostlar, gəlin bu dağlardan, bu düzlərdən bir də keçək,
Ə
srlərcə susuz çöllər açılmışdır çiçək-çiçək;
Nə zindan var, nə yumruq var, nə aclıq var, nə də zülüm,
Qapılardan duman kimi çəkilmişdir vaxtsız ölüm.
Al günəşin baxışından ərimişdir qara qışlar,
Min bahardan müjdə verir bizim körpə qaranquşlar,
Ömrü, günü yasda keçmiş ağ birçəkli yazıq qarı
Gəlin kimi sığal vurub seyrə çıxır bulaqları.
Ürəklərin məhəbbəti, səadəti gözdən aşır,
Bizim yerdə keçən həyat qocaldıqca cavanlaşır.
Yeddi oğul, ya qız doğan bizim sağlam analardır,
ndi bildim analığın nə müqəddəs haqqı vardır.
________________________Milli Kitabxana________________________
254
Al qumaşa bəzənmişdir bu dağların gözəlləri,
Sağ olsaydı, ağlamazdı Füzulinin qəzəlləri.
Azad nəğmə, azad könül yurdumuzun şöhrətidir,
Bunlar bizim qanunların insanlara hörmətidir.
Enin yerə, saf ulduzlar, halqa vurun dörd yanımda,
Al günəşin istisi var mənim təmiz vicdanımda.
Bizim şanlı dünyamızda nə ağa var, nə də ki, qul;
Qazaxıstan çöllərində şeir yazır qoca Cambul
Dağıstanlı Süleymanı - o ağ saçlı aşiqi biz
Gündə yeni nəğmə qoşan bülbül kimi dinləyiriz.
Azarbaycan dağlarından sular içmiş körpə Vurğun
Kiçik-kiçik şeir yazan bir oğludur ana yurdun.
Nədir bizim ömrümüzün şərbət kimi şirin dadı?
Nədir bizim çaldığımız havaların böyük adı? –
Bu ad dillər dastanıdır, ürəklərin bayrağıdır,
Gündüzlərin günəşidir,gecələrin çırağıdır.
1937, 28 oktyabr
________________________Milli Kitabxana________________________
255
ÖMRÜMÜN GÜNDƏL Y NDƏN
Bu gün qızcığazım Aybənizlə mən
Göz-gözə baxışıb güldük ürəkdən.
Yaxşi demişlərki, şirindir bala,
Bizə çəkdirsə də min dərd, min bəla.
Yenə bu varlıqda nə hikmət varsa,
Azacıq yel əsib rəngi saralsa,
Min sızıltı qopur ürəyimizdən.
Cəbhələr tanımış möhkəm bir bədən
Belə yarpaq kimi titrəyir, əsir,
Qəlbi şaxta vurur, üşütmə kəsir.
Gözümü zillədim gözünə bir az,
Özü də bilmədən güldü qızcığaz,
Sanki tanımışdır atasını, bax!
O, bir pişik kimi xumarlanaraq
Nazlanmaq isləyir qucağında tək,
Sanki dağa dönür sinəmdə ürək!
Ah, mehriban balam, günahsız quzum.
Çoxdan istədiyim mənim ilk qızım.
Sənin çocuqluğun bizdən bəxtiyar,
Nə çörək dərdi var, nə su dərdi var.
Azad yurdumuzun bir çiçəyisən,
Sən şaxta vurmamış güllər təkisən.
Anamın boynunu görüm boyunda,
Ə
l çalıb oynayın sənin toyunda.
1937, oktyabr
________________________Milli Kitabxana________________________
256
BÖHTAN
Mənmiyəm "vicdanı, məsləki satan"?
Yaxamdan əl çəksin bu qara böhtan.
Ellərin bağında ötən bir quşam,
Bir az da vaxtından tez doğulmuşam...
Könüldən demişəm, deyirəm bunu!
Töhmət almamışam ömrüm uzunu.
ndi bu böhtanlar mənə dar gəlir,
Saçlarım ağarır ömrüm gödəlir.
Qapımdan çəkilsin qara buludlar,
Mənim günəş adlı bir vicdanım var.
1937, 6 noyabr
________________________Milli Kitabxana________________________
257
MÜNDƏR CAT
Azərbaycan ədəbiyyatının Vurğun dövrü (Yaşar Qarayev)
.................................4
Cavanlara xitab………………………………………………………………..17
Maydan………………………………………………………………………...18
Göy göl………………………………………………………………………...20
Ş
ikəstəyə məktub……………………….……………………………………..22
Sızıltılarım……………………………………………………………………..23
Tərlanım……………………………………………………………………….24
Bir gün məni lap……………………………………………………………….25
Ş
uşa……………………………………………………………………………26
Zeynal………………………………………………………………………….27
Çiçək…………………………………………………………………………..28
Dan yıldızı……………………………………………………………………..29
Bir qətrə yaş…………………………………………………………………...30
Səyahət………………………………………………………………………...31
Sorma aqil kimsələrdən………………………………………………………..32
Dağlar………………………………………………………………………….33
Ana…………………………………………………………………………….34
Bizim dağların…………………………………………………………………35
Müəllimlik……………………………………………………………………..37
Şə
ki…………………………………………………………………………….38
Ondan da gözəldir……………………………………………………………..39
Orda……………………………………………………………………………40
Səlyan gözəli…………………………………………………………………..41
Bəlkə…………………………………………………………………………..42
Ona…………………………………………………………………………….43
Nə vaxt güləcəyəm?...........................................................................................44
Dağlara xitab…………………………………………………………………..45
Ellər gözəli…………………………………………………………………….46
Onu görürkən………………………………………………………………….46
Ş
ikayət…………………………………………………………………………47
llər, qərinələr keçirsə aləm……………………………………………………48
Sənət…………………………………………………………………………...49
Dilcan dərəsi…………………………………………………………………..50
Hazır olunuz!......................................................................................................51
________________________Milli Kitabxana________________________
258
Unut …………………………………………………………………………...52
Çəkil…………………………………………………………………………...52
Ə
yilmə!..............................................................................................................53
Adsız şeir………………………………………………………………………54
Qadın…………………………………………………………………………..54
Bir qəlb ki çalxanar……………………………………………………………55
Andım………………………………………………………………………….55
Bayram qabağı………………………………………………………………...56
Həyata doğru…………………………………………………………………..57
Qafqaz…………………………………………………………………………58
Ş
erim…………………………………………………………………………..59
Acı gülüşlər……………………………………………………………………59
Bir yaz sabahının ilk azanıydı…………………………………………………60
Çəkdiyim ağrılar bir yana dursun……………………………………………...61
ş
çi……………………………………………………………………………..62
Ey uzaq göylərin yaxın elçisi!............................................................................63
Ömrün pərişan günləri………………………………………………………...64
ngilis………………………………………………………………………….64
Uzaqlara doğru………………………………………………………………...65
Ş
eir…………………………………………………………………………….66
Bilməm nə xəyal ilə…………………………………………………………...67
Həyat dedikiəri şübhəli bir şey………………………………………………...68
Bahar şərqisi…………………………………………………………………...68
Matəm nəğməsi………………………………………………………………..69
ləri…………………………………………………………………………….70
ki körpə……………………………………………………………………….71
Sahildə…………………………………………………………………………72
Hərəkət………………………………………………………………………...73
Leylasız………………………………………………………………………..75
Səhərə yaxın…………………………………………………………………...76
Kür çayı………………………………………………………………………..77
Kapital…………………………………………………………………………78
Şə
rqin qapısı…………………………………………………………………...79
Dostlar xəbəri………………………………………………………………….82
Ölümün məhkəməsi…………………………………………………………...83
Çörək dostu……………………………………………………………………85
Vətən həsrəti…………………………………………………………………..86
________________________Milli Kitabxana________________________
259
Səfil qadın……………………………………………………………………..87
nqilab yurdu…………………………………………………………………..88
Konsert axşamı………………………………………………………………...90
Ə
mək və təbiət………………………………………………………………...93
Ellər dünyası ………………………………………………………………….94
Səriyyənin ölümü……………………………………………………………...95
Məktub………………………………………………………………………...97
Dinlə məni, gözəl bahar………………………………………………………99
Ş
airin səsi…………………………………………………………………….100
Dönüş………………………………………………………………………...101
Bir az gülmək üçün…………………………………………………………..102
Mən hazıram ………………………………………………………………...103
Mən də bir əsgər kimi………………………………………………………..104
Raport………………………………………………………………………...107
Ölən şeirlərim………………………………………………………………...114
Qızıl Şərq…………………………………………………………………….116
Pambıqçılar…………………………………………………………………..119
Tikanlı sözlər ………………………………………………………………...122
Ş
eir və xaltura………………………………………………………………..125
Keçdi günlər ki..……………………………………………………………...126
Sən o deyilsən ah!……………………………………………………………127
Rot front……………………………………………………………………...128
Salam…………………………………………………………………………130
Aşığın dərdi…………………………………………………………………..132
Yoldaş komandan…………………………………………………………….136
Xavər üçün…………………………………………………………………...137
Sevgilim Xavərə……………………………………………………………...138
Bahar…………………………………………………………………………139
Komsomol marşı……………………………………………………………..140
Cinayət……………………………………………………………………….141
Bizim bayram………………………………………………………………...142
Sevgi………………………………………………………………………….144
Sevirəm………………………………………………………………………145
Bəzək və zinət………………………………………………………………..146
Anamın dərdi…………………………………………………………………147
Sevgilimin qılığı……………………………………………………………..150
Dəniz gəzintisi……………………………………………………………….152
________________________Milli Kitabxana________________________
260
Çənə söhbəti.………………………………………………………………...153
Cəbhədə………………………………………………………………………157
Ş
airin sevgilisinə! ……………………………………………………………159
Qafqaz……………………………………………………………………......161
Üzərimdə qara-qara…………………………………………………………..163
Ə
lıli-qələm……………………………………………………………….......164
Həsrət………………………………………………………………...............168
Sabahın türküsü………………………………………………………………171
Vətən ordusu…………………………………………………………………172
Böyük revolyusiya…………………………………………………………...173
A köhlən atım! ………………………………………………………………174
Böyük ədib…………………………………………………………………...175
Azərbaycan…………………………………………………………………..176
Sərgüzəşt…………………………………………………………………......180
Zərdüştün xülyaları…………………………………………………………..182
Füzulinin dərdi……………………………………………………………….185
Döyür pəncərəmi qışın rüzgarı………………………………………………186
Ruhumda ruhunun parçası vardır…………………………………………….186
Ş
airin ölümü……………………………………………………………….....187
Sənət eşqi……………………………………………………………….........191
Ordenli qəhrəman……………………………………………………………192
Torpağın tələbi……………………………………………………………….199
Kislovodsk…………………………………………………………………...200
Alqış………………………………………………………………….............203
Təranə...……………………………………………………………................204
Natəvan………………………………………………………………............205
Leyla……………………………………………………………….................207
Təbriz gözəlinə……………………………………………………………….210
Anam gəlini………………………………………………………………......212
Sənət ustasına………………………………………………………………...213
Söz buketi……………………………………………………………….........214
Sünbül………………………………………………………………..............216
Yadıma düşdü………………………………………………………………..220
Azad ilham…………………………………………………………………...221
Səmimiyyət yolçusu………………………………………………………….226
Böyük şairin şərəfinə………………………………………………………...228
Çinarın şikayəti………………………………………………………………230
________________________Milli Kitabxana________________________
261
Sabirin şərəfinə………………………………………………………………232
Gözüm yollarda qalmışdır……………………………………………………234
Lənkəran şeirləri……………………………………………………………..235
Bahar və mən ………………………………………………………………...239
Ş
erimizin ağsaqqalı…………………………………………………………..240
Dargöz…………………………………………………………………..........242
Bülbül………………………………………………………………...............243
Bənövşə…………………………………………………………………........244
Səhər-səhər…………………………………………………………………...245
Danışaq……………………………………………………………….............246
Bülbül və bağban…………………………………………………………….247
Bir arzu………………………………………………………………............252
Bayram qabağı……………………………………………………………….253
Ömrümün gündəliyindən…………………………………………………….255
Böhtan…………………………………………………………………..........256
________________________Milli Kitabxana________________________
262
SƏMƏD VURĞUN
SEÇ LM Ş ƏSƏRLƏR
BEŞ C LDDƏ
I C LD
"ŞƏRQ-QƏRB"
BAKI-2005
________________________Milli Kitabxana________________________
263
Buraxılışa məsul: Əziz Güləliyev
Texniki redaktor: Rövşən Ağayev
Tərtibatçı-rəssam: Nərgiz Əliyeva
Kompyuter səhifələyicisi: Ələkbər Kərimov
Korrektor: Elmira Teymurova
________________________Milli Kitabxana________________________
264
Yığılmağa verilmişdir 02.09.2004. Çapa imzalanmışdır 22.02.2005.
Formatı 60x90
1
/
16.
Fiziki çap vərəqi 16,5. Ofset çap üsulu.
Tirajı 25000. Sifariş 35.
Kitab "PROMAT" mətbəəsində çap olunmuşdur.
Dostları ilə paylaş: |