Минераллардаги сувлар. Коллоид, гигроскопик ва цеолит сувлар

Masalan, rentgenometrik tekshirishlar bilan NiSO4•6H2O birikmasi kristall strukturasidagi oltita dipol H2O molekulasi Ni2 kation bilan shu kationga nisbatan ma’lum yo‘nalishga ega bo‘lgan (ikkita H1+ protoni bilan kompleks iondan chetga qaragan) tarzda bevosita o‘rab olingan bo‘lishi aniqlangan. H2O molekulasi elektr neytral bo‘lganligi uchun gidratlangan [Ni(H2O)6]2+ kation Ni2+ zaryadini saqlab qoladi. Shuning uchun birikmalarning kimyoviy formulasini: [Ni(H2O)2] [SO4] shaklida yozish to‘g‘riroq bo‘lar edi.

Ionlarning gidratlanish zaruriyati kristallokimyoviy jihatdan juda muhimdir. [SO4]2- kabi yirik anionlardan barqaror kristall strukturalar, hosil bo‘lishi uchun eritmadagi Ni2+ kationlari juda kichiklik qiladi, shuning uchun ham o‘z zaryadini o‘zgartirmasdan turib hajmini ortishiga intilish paydo bo‘ladi. O‘z-o‘zidan ko‘rinib turibdiki, kristallogidratlarning hosil bo‘lishi faqat sersuv, past haroratli muhitdagina yuz berishi mumkin.

• Ionlarning gidratlanish zaruriyati kristallokimyoviy jihatdan juda muhimdir. [SO4]2- kabi yirik anionlardan barqaror kristall strukturalar, hosil bo‘lishi uchun eritmadagi Ni2+ kationlari juda kichiklik qiladi, shuning uchun ham o‘z zaryadini o‘zgartirmasdan turib hajmini ortishiga intilish paydo bo‘ladi. O‘z-o‘zidan ko‘rinib turibdiki, kristallogidratlarning hosil bo‘lishi faqat sersuv, past haroratli muhitdagina yuz berishi mumkin.

Kristallogidratlar qizdirilganda tarkibidagi suv molekulalarini birdan bo‘lmasa ham to‘xtab-to‘xtab doimiy ravishda yo‘qota borib, suvsizlanadi. Bunda strukturaning qayta qurilishi H2O molekulalari soni bilan asosiy birikma molekulalari soni orasidagi to‘g‘ri (ratsional) nisbat saqlangan holda yuz beradi. Masalan, xalkantit CuSO4•5H2O sun’iy yo‘l bilan suvsizlantirilganda avval CuSO4•3H2O keyin CuSO4•H2O va nihoyat CuSO4 hosil qiladi. Shu bilan birga uning sindirish ko‘rsatkichi, solishtirma og‘irligi kabi boshqa fizik xususiyatlari ham bir tekis emas, balki to‘xtab-to‘xtab o‘zgaradi.

• Kristallogidratlar qizdirilganda tarkibidagi suv molekulalarini birdan bo‘lmasa ham to‘xtab-to‘xtab doimiy ravishda yo‘qota borib, suvsizlanadi. Bunda strukturaning qayta qurilishi H2O molekulalari soni bilan asosiy birikma molekulalari soni orasidagi to‘g‘ri (ratsional) nisbat saqlangan holda yuz beradi. Masalan, xalkantit CuSO4•5H2O sun’iy yo‘l bilan suvsizlantirilganda avval CuSO4•3H2O keyin CuSO4•H2O va nihoyat CuSO4 hosil qiladi. Shu bilan birga uning sindirish ko‘rsatkichi, solishtirma og‘irligi kabi boshqa fizik xususiyatlari ham bir tekis emas, balki to‘xtab-to‘xtab o‘zgaradi.