Mineralogiya



Yüklə 1,54 Mb.
səhifə17/78
tarix11.06.2022
ölçüsü1,54 Mb.
#61230
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   78
Mineralogiya

Oltingugurt - S. Ko`pincha toza holda bo`ladi, ammo ba`zan- gil, yoki organik moddalar, neft tomchilari, gaz va boshqalar bilan mexanik aralashma holda bo`ladi. Ayrimda oltingugurt tarkibida 5% selen bo`lishi mumkin. Rombik singoniyali, ayrimda rombodipiramidal shakllarda uchraydi. Oltingugurt yaxlit, tuproqsimon massalar holda topiladi. Buyraksimon, oqiq - tomma shakllarda bo`ladi. Rangi -to`q sariq, limon-sariq, asal-sariq, sariq, kulrang-sariq, qo`ng`ir va qora. Kristallari olmosdek, ba`zan yog`langandek yaltiraydi. Toza kristali nurni yaxshi o`tkazadi. Oltingugurtning qattiqligi - 1-2, ancha mo`rt, ulanish tekisligi mukammal, solishtirma og`irligi 2,05-2,08. U elektr va issiqlikni yomon o`tkazadi (yaxshi izolyator). Oltingugurtni boshqa o`ziga o`xshash minerallardan ajratish belgilari - rangi, kichik qattiqligi, mo`rtligi yaltirashi va boshqalar.
Sof tug`ma oltingugurt yer po`stining ustki qismida joylashgan. Oltingugurt turli yo`llar bilan yuzaga keladi: 1) vulqon harakatida qator gazlar bilan oltingugurt havoga uchadi, ba`zilari vulqon mo`rilari, jins yoriqlarida yopishib qotadi. Hozirgi vaqtda vulqonli mamlakatlarda Rossiya (Kamchatka, Kuril orollari), Yaponiya, Italiyaning vulqonlar uchraydigan joylarida solfator manbalarida erigan holda chiqadi va soylar va jarliklarda oqimlar ko`rinishida qotadi; 2) ma`dan konlari oksidlanish zonalarining ostki qismida sulfidlarning, ayniqsa, piritning parchalanishidan paydo bo`ladi; 3) cho`kindi gips qatlamlarining parchalanishidan ham hosil bo`ladi.
Oltingugurt sanoatning turli tarmoqlarida zarur element hisoblanadi. U turli kislotalar tayyorlashda rezina, bo`yoq, gugurt, mushaklar va ayniqsa qishloq xo`jaligi zarar kunandalariga qarshi kurashda ishlatiladi.

OLTINGUGURT VA SHUNGA O`XSHASH BIRIKMALAR

SULFID MINERALLARI
Xalkozin - Cu2S
Argentit - Ag2S
Kovelin - CuS
Shtromeyirit- (Ag,Cu)2S
Xalkopirit - CuFeS2
Gessit - Ag2 Te
Kubanit - CuFe2 S3
Diskrozit - Ag3Sb
Bornit - Cu5 FeS4
Domeykit - Cu3As
Prustit - Ag3AsS3
Pirargirit - Ag3SbS3
Stefanit - Ag5SbS4
Polibazit - (Ag,Cu)16Sb2S11
Kalaverit - AuTe2
Sfalerit - ZnS
Silvanit - AuAgTe4
Vursit - ZnS
Nagiagit - AuPb6(S,Te)14
Kinovar - HgS
Grinokit - CdS
Metasinabarit - HgS
Galenit - PbS
Stanin - SnCu2FeS4
Djemsanit - Pb2Sb2S5
Silindrit - Sn1Pb3Sb2S14
Bulanjerit - Pb5Sb4S11
Frankeit - Sn3Pb5Sb2S14
Burnonit - CuPbSbS3
Aykinit - PbCuBiS3
Vismutin - Bi2S3
Tetradimit - Bi2(Fe,S)3
Realgar - AsS
Molibdenit - MoS2
Auripigment - As2S3
Tungstenit - WS2
Antimonit - Sb2S3
Alabandin - MnS
Pirit - FeS2
Kobaltin - CoAsS
Markazit - FeS2
Ilmenit - FeTiO3
Lellingit - FeAs2
Sperrelit - PtAs2
Oltingugurtli va shunga o`xshash birikmalar Yer po`stida keng tarqalgan birikmalar hisoblanadi. Bu guruh minerallari ximiyaviy birikmalarning turlariga qarab - oltingugurtli, selenli, tellurli, margimushli va surmali turlarga bo`linadi. Ushbu guruh minerallari sanoatda juda katta ahamiyatga ega va turli xil konlar hosil qiladi. Oltingugurt bilan birikma hosil qiluvchi minerallar soni 40 ortiq va ularning aksariyati metall hisoblanadi.
Rentgenometrik ma`lumotlariga binoan sulfidlar va shunga o`xshash birikmalarni ion birikmalar qatoriga va ikkinchidan sof tug`ma elementlar qatoriga qo`shish mumkin. Qutblanish hodisasi kristall strukturalarda qarama-qarshi zaryadlangan qo`shni ionlar elektronlarini qisman birlashishga olib keladi.



Yüklə 1,54 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   78




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin