Mir Möhsün NƏvvab

KAZAKLARLA ERMƏNİLƏRİN ƏLBİR OLMAĞI VƏ 

MÜSƏLMANLARA XƏYANƏTİ 

 

Yollar bağlı olduğundan altmış ədəd yüklü araba yığışıb Ağdamda qalmışdı. 

Bu  vəziyyətdən  təngə  gələn  kirəkeşlər  və  əşya  sahibləri  divana  şikayət  etdilər. 

Divan  məmurları  həmin  adamları  Şuşaya  qədər  müşayiət  etmək  və  sağ-salamat 

oraya  çatdırmaq  üçün  bir  dəstə  kazak  ayırdılar.  Camaat  pul  toplayaraq  iki  yüz 

manat kazakların böyüyünə verdilər ki, bunun yüzü sənindir, yüzünü isə kazaklara 

payla ki, bu arabaları  əmin-amanlıqla şəhərə çatdırsınlar. Ağdamın pristavı da bu 

arabaların  və  əşyaların  sağ-salamat  şəhərə  çatdırılacağına  söz  verdi.  Xülasə, 

kazaklar qabaqda, 40-50 araba isə bir-birinin ardınca düzülüb şəhərə yola düşdülər. 

Hər  iki  tərəfi  hündür  olan  dərəyə  bənzər  bir  yerə  çatarkən  gördülər  ki,  hündür 

yerdə  ermənilər  səngər  qurub  dayanıblar.  Kazakların  böyüyü  kazaklardan  birini 

çağırıb  ona  nəsə  deyib  ermənilərin  yanına  göndərdi.  Arabaçılar  və  əşya  sahibləri 

şübhələnib,  hərə  bir  gümana  düşdü.  Bir  azdan  kazak  qayıtdı.  Ermənilər  isə  hər 

tərəfdən qarışqa kimi qaynaşmağa başladılar. Onlar göyə və arabalara güllə ata-ata 

arabalara yaxınlaşırdılar. Vəziyyəti belə görən Qala əhlindən olan iki nəfər Məşədi 

---

57 

 

Dadaş  və  Ağa  İsmayıl  arabada  olan  tüfənglərini  çıxarıb  arabadan  düşdülər  və  bir 

daşın  dalına  girərək  ermənilərə  atəş  açmağa  başladılar.  Bu  atəşi  görən  ermənilər 

irəli  getməyə  cürət  etmədilər  və  geri  çəkildilər.  Arada  bir  az  fürsət  yaranan  kimi 

arabaçıların  bir  parası  geri,  Ağdama  tərəf  qaçdılar.  Kazakların  arasında  olan 

arabaçılar isə qaçmağa fürsət tapa bilmədilər. Amma bir para müsəlmanlar çeviklik 

edərək arabalara qoşulmuş atları açıb onlara minib qaçdılar. İçi dolu on dörd araba 

isə kazaklarla ermənilərin arasında qaldı. Ermənilər tökülüb həmin arabalarda olan 

şeyləri  qarət  etməyə  başladılar.  Onlar  arabalarda  olan  qəndi  və  başqa  əşyaları 

kazaklarla bölüşdürdülər. 

Qaçan  adamlar  araba  və  əşyalarla  gəlib  Ağdama  çıxdılar.  Müsəlmanlar 

əhvalatdan  xəbərdar  olan  kimi  xalq  dəstə-dəstə  yığışıb  danışırdılar  ki,  oranın 

pristavı  bazara  gəldi.  Həmin  saat  ermənilər  tərəfindən  yolda  qarət  edilmiş  14 

arabanın  və  əşyaların  sahibi  qalalı  Məşədi  Səlim  adlı  birisi  pristavın  yaxasından 

tutub dedi ki, qarət edilmiş 14 arabanın və əşyaların qiyməti qırx min manat eləyir. 

Mənim  pullarımı  verməlisən.  Pristav  gördü  ki,  ölüm  məqamıdır.  Dedi  məni 

öldürmə, bir kağız verərəm ki, mən sizə 40 min manat borcluyam. Cənab Cəfər bəy 

Vəzirzadə  qol  kağızı  almağa  razı  olmadı.  Çünki  sonra  divana  deyər  ki,  məni 

öldürürdülər, canımın qorxusundan verdim. 

Pristav  sözlə  birtəhər  onların  əlindən  çıxa  bildi.  İki  gündən  sonra  orada 

qalan  arabaları  geri  gətirdilər.  O  günün  sabahısı  Xankəndinin  yaxınlığında 

ermənilər tökülüşüb qalalı Məşədi Bəşir adlı bir oğlanın 200 qaramalını apardılar. 

Həmin günlərdə Qaladan olan Cəmşid adlı bir nəfər Xocalının ətrafında yol 

kənarında bir dükan açmışdı. Bağlardan satmaq üçün Qalaya gətirilən bəzi əşyaları 

o,  ucuz  qiymətə  alaraq  burada  açdığı  dükanda  başqa  yerlərdən  gələn  ermənilərə 

satırdı.  Cəmşid  kişinin  övrət-uşağı  da  özü  ilə  birlikdə  bu  dükanda  qalırdı. 

Müsəlmanlar  onu  məzəmmət  edərək  nəsihət  verirdilər  ki,  sən  müsəlmansan, 

tutduğun  iş  şəriətdən  uzaqdır,  bu  dava  vaxtı  gördüyün  işdən  əl  çək,  əks  halda 

peşman  olarsan.  Cəmşid  kişi  heç  kəsi  eşitmədi  və  öz  nəfsinə  qarşı  çıxa  bilmədi. 

Çox keçmədi ermənilər bir gün tökülüb Cəmşid kişini və övrət-uşağını öldürdülər, 

gözəl bir qızını əsir götürdülər, dükanında olan malları isə qarət edərək dağıtdılar.