Mitokondrial yağ asiDİ oksidasyon bozukluğU

B. KARNİTİN PALMİTOİLTRANSFERAZ TİP I (CPT I) EKSİKLİĞİ
Karnitin palmitoiltransferaz tip I enzimi karnitin döngüsünde kilit rol üstlenen enzimlerden biridir. CPT I iki farklı izoformu, karaciğer izoformu (L-CPT I) ve kas izoformu (M-CPT I), olmasıyla diğer enzimlerden ayrılır. L-CPT I insan fibroblastlarında bulunan tek izoformdur, karaciğer ve böbrekte bulunan esas izoformdur. M-CPT I iskelet kası ve yağ dokusuda bulunur. Kalp kasında her iki izoform da bulunsa M-CPT I bu dokuda daha baskın bulunmaktadır²⁶. Enzim dış mitokondrial membranda bulunur, asil-KoA esterlerinden karnitine uzun zincirli asil rezidülerinin geçişini sağlar. CPT I eksikliğinde uzun zincirli asilkarnitin oluşumu gerçekleşmez; uzun zincirli asilkarnitinler renal tubuluslarda serbest karnitin taşınmasının güçlü inhibitörleridir. Bu durumda böbreklerde serbest karnitin taşınması için eşik değer artar²³. Sonuç olarak CPT I eksikliği olan hastalarda total plazma karnitin konsantrasyonu çok artmıştır. Plazma serbest karnitin düzeyi yüksek iken uzun zincirli asilkarnitin düzeyleri düşüktür. Bu durum plazma asilkarnitin profilinin incelenmesinde CPT I eksikliği için özel bir oranın hesaplanması gereğinin ortaya çıkmasına neden olur. Çünkü diğer çoğu FAO bozukluğunda plazma serbest karnitini düşük asilkarnitinleri ise yüksek saptanır²⁷.

İlk olarak Bougneres ve arkadaşları tarafından tanımlanan CPT I eksikliği nadir görülen bir bozukluktur. Bugüne kadar sadece karaciğer tipi CPT I eksikliği tanımlanmıştır²⁸. Karaciğerde CPT I eksikliği olan hastalar çoğunlukla süt çocukluğu döneminde uzamış açlık ya da araya giren hastalıklarla tetiklenen, tekrarlayan hipoketotik hipoglisemi ataklarıyla başvurur. Hipogliseminin nedenleri olarak artmış glukoz kullanımının yanı sıra glukoneogenez kapasitesi azalması da gösterilebilir. Yağ asidi oksidasyonu ürünlerinden olan asetil-KoA glukoneogenezin elzem aktivatörüdür. Metabolik asidoz, artmış transaminaz düzeyleri, hepatomegali sıklıkla eşlik eder. Asetil-KoA ayrıca karbamoil fosfat sentetazın aktivatörü olan N-asetil glutamatın da sentezinde kullanılır. Böylece FAO bozukluklarında karaciğerde amonyağın üreye dönüşümü de aksayacağından hiperamonyemi olur. Kalp kasında henüz çok miktarda L-CPT I bulunduğu yenidoğan döneminde kardiyak disfonksiyon da hastalığın bir bulgusu olabilir²⁸. Ayrıca hastalarda renal tubuler asidoz²⁹ ve geçici hiperlipidemi de bildirilmiştir⁹. Hastalar ağır ve yaşamı tehdit eden bir klinikle başvursalar da tanı konulduğunda, açlığın engellenmesi, yağdan enerjisi düşük ve orta zincirli trigliseridlerle desteklenen özel beslenme tedavisi ve ateşli hastalıklar gibi metabolik stres durumlarında uygun tedavi rejimlerinin, yeterli glukoz desteğinin sağlanmasıyla hastaların izlemi yapılabilir.