22.Давлат молияси статистикаси кўрсаткичлари тизимини ёритиб беринг? Давлат молияси статистикаси иқтисодий статистика, молия
статистикасининг муҳим ва таркибий қисмидир. Маълумки, у ёки бу
мамлакатнинг молия тизимининг тузилишида умумийлик (халқаро андозалар) ва
миллий хусусиятлар мавжуд бўлади.
Давлат молияси статистикасининг методологияси, кўрсаткичлари ва
уларнинг сифати, ишончлилигини баҳолаш, тарқатиш, ташкил қилиш ишлари ҳам
молия, пул-кредит ва ҳамда иқтисодий статистикага оид халқаро стандартларга
асосланганлигининг аҳамияти каттадир. Бу стандартлар:
БМТ, ХВФ, Жаҳон банки, ОЭСР ва Европа иттифоқининг статистика
қўмитаси томонидан ҳамкорликда ишлаб чиқилган ва 1993 йилда БМТнинг
статистикаси комиссияси томонидан мақулланган миллий ҳисоблар тизими
(МҲТ-93);
ХВФнинг тўлов балансини тузиш бўйича қўлланмаси (5-нашри, 1993) ва унга
2000 йилда киритилган ўзгаришлар ва қўшимчалар;
ХВФнинг (1986) давлат молияси статистикаси бўйича қўлланмаси.
Маълумки, ушбу қўлланма 1996 йилдан бошлаб, ХВФ томонидан қайта
кўриб чиқилмоқда.
Бундан ташқари статистикани бошқа жабҳаларига тегишли бўлган ҳалқаро
стандартлар: халқаро иқтисодий тавсифномалар МСОК (ISIC), маҳсулот ва
хизматлар, баҳо ва бандлик, ташқи савдо ва бошқалар бўйича. Бу тавсияномалар
ва тавсифномалар БМТнинг ихтисослаштирилган комиссиялари (ILO ва бошқалар)
ва БМТнинг статистика коммисияси томонидан тайёрлангандир.
23.Пул агрегатлари тушунчасини ёритиб беринг? Pul massasi deganda bir mamlakat ichida jismoniy va yuridik
shaxslarning naqd pul va naqd pulsiz qilinadigan hisob-kitob
mablag‘lari yig‘indisi tushuniladi. Umumiy pul massasi (M) alohida
agregatlardan tashkil topadi. Pul agregati deganda to‘lov vositalarini
likvidlik darajasi bo'yicha maxsus tasnifi yokijamg‘arilayotgan
va xarid qobiliyatini saqlovchi barcha pul vositalari tushuniladi. Bunga
naqd pullar, korxonalaming hisob raqamidagi pullari, muddatli va
muddatsiz bankka qo‘yilgan pullar, sertifikatlar, zaxiralar va
boshqalar kiradi. Pul agregatlarining soni mamlakat iqtisodiyoti va
pul massasini boshqarish xususiyatlari inobatga olingan holda turlichadir.
Masalan, AQSH va Rossiyada pul massasi 4 agregatga,
Yaponiyada — 3, Angliyada — 5, Shveysariya va Germaniyada — 3,
Fransiyada — 10 agregatga bo‘lingan.
Umumiy ko'rinishda pul massasi quyidagi parametrdan tashkil
topadi:
Mo — agregat aylanmadagi barcha (aholi qoiidagi, korxona va
tashkilotlar kassasidagi) naqd pulni o‘z ichiga oladi.
M, — agregatga barcha naqd (M0) pul va foiz to‘planmaydigan
depozitlar qoldig‘i summasi kiradi.
M 2 — bu agregat o‘z ichiga M l agregatini va muddatli depozitlami
oladi. Muddatli depozitlar aholini muddatli (3 yilgacha) hisoblardagi
qo‘yilmalari hamda aholi va korxonalaming tijorat banklarida
ochilgan hisob raqamlaridagi qoldiq mablagiaridan tashkil topadi.
M3 — bu agregatni aniqlash uchun M2 agregati massasiga maqsadli
zayomlar, sug‘urta polislari, sertifikatlar, banklar zaxirasi, uch
yildan ko‘p muddatga qo‘yilgan aholi pullari, budjet, kasaba
uyushmasi, ijtimoiy va boshqa tashkilotlar hisobidagi mablag'lar
qo‘shiladi.
M4 — bu agregat M3 agregatiga aksiya, obligatsiya va veksellar
qiymatini qo'shish bilan aniqlanadi.
M5 — agregat o‘z ichiga M4 agregatdagi mablag‘lar va aholi,
korxona hamda tashkilotlaiga qarashli bo‘lgan chet el valutasini oladi.
