Moliya” fanidan O’quv-uslubiy majmua bilim sohalari

Foiz stavkasini aniqlash. Siz meros sifatida 34 946 dollar mablag’ oldingiz va uni 30 yidan so’ng foydalanish uchun pensiya fondiga investitsiya qilmoqchisiz. Agar sizga nafaqangizni ta’minlash uchun 800 000 dollar zarur bo’lishini hisoblasangiz, 34 946 dollar mablag’ingizni qanday foiz stavka bilan investitsiya qilar edingiz. Endi foiz stavkasini moliyaviy kalkulyator va Excel jadvallari orqali aniqlashga harakat qilib ko’raylik.
Excel jadvallaridan foydalanish. Excel dasturida buni hisoblash ham oson. Biz = RATE funksiyasidan foydalanib nper, pmt, pv va fv qiymatlarini kiritamiz.

	A	B
1	Davlar miqdori (n per)=	30
2	To‘lov (pmt)=	0
3	Joriy qiymat (pv)=	($34, 946)
4	Kelgusidagi qiymat (fv)=	$800,000
5
6	Foiz stavkasi (rate)=	11,00%
7
8	Exeldagi formula= rate (nper, pmt, pv, fv)
9	Kiritilgan yacheyka b6: = rate (b1,b2,b3,b4)

Murakkab foizni puldan boshqa aktivlarga qo ’llash. Pul qiymatini ma’lum foiz stavkasida vaqt bo’yicha surar ekan, uning asosida yotgan tushuncha o’sishi mumkin bo’lgan har qanday holatlarda qo’llanilishi mumkin. Masalan, faraz qilamiz, siz 5 yil muddat ichida simsiz printerlar bozori qanday bo’lishiga qiziqyapsiz va bunday tovarlar uchun talab kelgusi 5 yil ichida 25 foizdan o’sib boradi. Pul qiymatini hisoblashda foydalangan formulamizdan kelgusi davrda printerlar bozorining kelgusi qiymatini topib olishimiz mumkin. Agar bozorda har yiliga 25 000 printerlar bo’lsa, u joriy qiymat bo’ladi, n esa 5 va r esa 25%ga teng bo’ladi; (1) tenglamadan foydalanib Fvni topib olishimiz mumkin bo’ladi.
Kelgusi qiymat = joriy qiymat x (1 + r)ⁿ (1)
= 25000(1 + 0.20)⁵= 76293
Natijada, foiz stavkasi r ni, murakkab o’sish darajasi deb olib va uni davrlar soni uchun yechsak biror darajadagi o’sishni aniqlaymiz-kelgusida o’sadigan

qiymatlar uchun. Yoki r uchun ishlashimiz ma’lum muddatda qandaydir o’sish darajasiga yetishi uchun zarur bo’ladigan darajani bildiradi.
Joriy qiymat. Shu paytga qadar biz pulni vaqt bo’yicha qiymatini aniqlayotgan edik; biz qancha qiymat bilan boshlashimiz, qancha davrda va qancha foiz stavka bilan o’sishini aniqlashga harakat qilayotgan edik. Endi biz aksincha savolga e’tiborimizni qaratamiz: kelgusi davrda olinadigan pulning joriy qiymati qanchaga teng bo’ladi? Bu holatda kelgusi pulni joriy qiymatga keltiramiz. Summaning joriy qiymatini aniqlaymiz, yoki oddiy jumla bilan kelgusi to ’lovning hozirgi qiymatini aniqlaymiz. Haqiqatda, biz murakkab foizni teskari qo’llashdan boshqa ish qilmaymiz. Bu usullardagi farq investorning qarashlaridan kelib chiqadi. Murakkab foizni qo’llashda biz kelgusi qiymatlarning joriy qiymati, diskont stavka va joriy qiymatni aniqlashda qo’llaniladigan murakkab foiz stavkasi va boshlang’ich investitsiya haqida gaplashdik.
Teng riskli investitsiya uchun mavjud bo’lgan va qaysi birida diskontlanayotgan qaytim darajasi sifatida tavsfilanishi mumkin. Boshqa tomondan usul va atama bir xilligicha qoladi va matematika shunchaki o’zgaradi. (1) tenglamada dastlabki investitsiyaning kelgusi qiymatini aniqlashga harakat qildik. Endi biz dastlabki investitsiya yoki joriy qiymatni aniqlaymiz. (5-1) tenglamaning ikki tomonini ham (1 + r)ⁿ ga bo Tib yuboramiz va natijada:
Joriy qiymat = n yil ohiridagi kelgusi qiymat x
yoki PV=FFx[^-^] (2)
(5-2) tenglamada qavs ichida belgilangan ifoda joriy qiymat omili deb ataladi. Shunday qilib, kelgusi dollarni joriy qiymatini aniqlash uchun, bizga zarur boTadigan narsa kelgusi dollar qiymatini joriy qiymat omiliga ko’paytirish kifoya;
Joriy qiymat = kelgusi qiymat x (kelgusi qiymat omili)
Bu yerda
Joriy qiymat omili = [—^—]
Joriy qiymatni matematik jihatdan aniqlash kelgusi qiymatni aniqlashning aksi ekan, biz r, n va joriy qiyma o’rtasidagi munosabatni topishda huddi kelgusi qiymatni topishda bajargan hisob kitoblarning aksini qilamiz. Kelgusi pul qiymating joriy qiymati to’lovlar olinishi mumkin bo’lgan davrlar soni va diskont stavkaga teskari bog’langan. Bu bog’liqlik 15.3-rasmda keltirilgan. Joriy qiymat tenglamasi [(2) tenglama] yangi investitsion takliflarni baholashda ko’p qo’llanilsa ham u kelgusi davrda tenglamasi, murakkab foiz stavkasi tenglamasi (1) bilan bir xil u kelgusi qiymat o’rniga joriy qiymatni aniqlashda qo’llaniladi.