Moliya Instituti E. Egamberdiev X

O’zbekistonda lizingni rivojlantirish yo’llari va muammolari.

O’zbekistonda lizingni tashkil etishdagi qiyinchiliklar so’mni konvertatsiya qilish uchun zarur bo’lgan lizingni amalga oshirish mexanizmlarini etarli darajada ishlab chiqilmaganligi normativ asoslarini, qonunchiligini yo’qligi bilan bog’liqdir.
O’zbekistonda yaratilayotgan lizing kompaniyalarini samarali faoliyat ko’rsatishidagi eng muhim talablar bo’lib chet el moliya institutlarining uzoq muddatli imtiyozli kreditlarini jalb etishdir.
Bunday institutlar bo’lib, Xalqaro valyuta fondi, Jahon banki, Evropa rivojlanish va tiklanish banki, Osiyo rivojlantirish banki, Tashqi iqtisodiy hamkorlik fondi va boshqalar hisoblanadi. O’zbekiston hukumati, O’zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy faoliyat (TIF) Milliy banki tomonidan qo’llab-quvvatlash va chet el kreditlari uchun kafolat berish hamda O’zbekiston Markaziy banki mablag’laridan bunday kafolat turi sifatida foydalanishini yaratish ishlari ham muxim ahamiyatga ega.
Lizing kompaniyasini muvaffaqiyatli faoliyat ko’rsatishining muhim shartlardan biri bu shuningdek kompaniyalarga milliy valyutamizni import texnologiyalari va dastgohlarini keltirish maqsadida konvertatsiya qilish bo’yicha shartoit yaratishdir.
Bizning respublikamizda lizingni rivojlantirish yo’lidagi to’siqlarning eng asosiylari - bu mashina va dastgohlar bilan ulgurji savdoni yo’qligi, ko’pgina ishlab chiqarish vositalari defetsitini saqlash, bu sohaga kadrlar tayrlash ishlarini hali etarli emasligi, lizing operatsiyalari bilan shug’ullanuvchi mutaxassislarni kommertsiya, yangi texnika va texnologiya, dastgohlarga texnik xizmat ko’rsatish ishlariga, mulkni sug’urta qilish, qonunchilikka bo’lgan talab va taklifni aniqlash sohasida chuqur bilimga ega emasligi va boshqalar.
Lizing operatsiyasini amalga oshirishda, ma’lumki, ijaraga bergan tomon mulkini umumiy byudjet foydasiga konfiskatsiya qilish bilan bog’liq bo’lgan tavakkalchilik bordir. (Mulk lizingiga xizmat ishlarini ijrachi tomnidan qoniqarsiz borishi; ijarachiga foydali bo’lmagan shartlar bilan bozorda saqlab turilgan dastgohlarni sotish; mulkni egasiga uni o’z vaqtida qaytarmasdik. Lizing mulkini sug’urta qilish muhim ahamiyatga ega. Lizing operatsiyasini moliyalashtirishda firma (ijaraga beruvchi-bank) yoki ijarachi sug’urtalanishi (ximoyalanish) mumkin. Bunda shartnomaga qo’shimcha bandlar kiritiladi; sug’urtalashda jamiyat bilan alohida kelishuv yoki alohida kontrakt tuziladi. Mulkni sug’urtalash ijarachi hisobiga, yoki bankdagi lizing firmasi hisobiga amalga oshirilishi mumkin.