Morfema morfemika birlik sifatida



Yüklə 359,5 Kb.
səhifə5/46
tarix15.06.2023
ölçüsü359,5 Kb.
#130740
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   46
1-44

Derivatsion ilovalar


"Ingliz tilida faqat sakkizta raqamli qo'shimchalar farqli o'laroq, lotin yozuvlari to'plami ochiq-oydin bo'lgan, ya'ni ularning soni cheksiz bo'lishi mumkin (garchi ma'lum bir spiker uchun har qanday vaqtda son bo'lmasa ham). Ularni aniq sanash mumkin emas edi, shuning uchun bir nechta vakolatli misollarni ko'rib chiqaylik. [ American English ] suffix -seni qo'shimchaga qo'shiladi va uni tanqid qilish, rubberize qilish, vulkanizatsiya qilish, pasterizatsiya qilish, (Bu qo'shimchani normalizatsiya qilish, amalga oshirish, yakunlash, hayotiylashtirish, tenglashtirish va boshqalar kabi sifatlarga qo'shib qo'yish mumkin.) Qo'shimchoq bir ismga qo'shiladi va uni mos keladigan sifatga aylantiradi. foydali, qiziqarli, g'amxo'rlik, ehtiyotkorlik va boshqalar. "
Inflyatsiyali morfemalar va derivativ morfemalar
"Ba'zi kesmani tugallanmalar ..." - " derivativ morfemalar" xususiyatlariga ega bo'lishadi, ular orasida "-", "-", "-" , - va "-", bu aniq tushunish uchun misolni ko'rib chiqaylik.Morphem - ta'sirchan morfema va derivativ morfem sifatida, ya'ni, yuqoriroq haroratga ega bo'lgan narsani tasvirlash uchun, sifatlarga nisbatan taqqoslashni kuchaytirish uchun sifatlarga biriktiriladi.Termativ morfema sifatida - yangi otlarni yaratishda juda samarali bo'ladi. Ushbu qo'llanmada morfem asosan agentlikni ifodalaydi, chunki so'zda ildizlar ildiz otlar shaklida ifodalanadi, fe'ldagi harakatni amalga oshiruvchi shaxsni ta'riflaydi, u yoshlikdagi kabi otlarni shakllantirish uchun ildiz otadi sifat sifati bilan ko'rsatilgan.


Grammatik morfemalarning turlari
Grammatika va uning tarkibiy qismlari. Grammatika tilshunoslikning tarkibiy qismi bo‘lib, tilshunoslikning boshqa sohalari bilan aloqasi ko‘p qirrali va murakkabdir.
O‘tmishda grammatika to‘ғri yozish va gapirishga yordam beruvchi qonun va qoidalarni o‘rgatadi deb tushunilgan. Bugungi kunda grammatika termini tilshunoslikda ikki ma`noda qo‘llaniladi. Grammatika deyilganda, birinchidan, tilning grammatik qurilishi, ikkinchidan, tilning grammatik qurilishi haqidagi fan tushuniladi. Ikkinchi ma`noda grammatika so‘zlarning ma`lum turkumlarga bo‘linishi, ularning har biriga xos formalar, nutqning grammatik qurilishi haqadagi fandir.
Ma`lumki, til kishilik jamiyatida fikr almashish quroli sifatida xizmat qiladi. Kishilarga fikr almashish imkoniyatini yaratib berish uchun har bir til ma`lum miqdordagi grammatik vositalarga ega bo‘lishi kerak. Lekin gapning hosil bo‘lishi uchun so‘zlarning o‘zi kifoya qilmaydi. Gapda so‘zlar har bir tilning grammatik va fonetik qoidalari asosida birlashib, ma`lum bir fikrni ifodalaydi.
Tilning grammatik qurilishi o‘z kategoriyalari va birliklariga ega. Bular so‘z formalari, so‘z birikmalari va gaplardir.
Grammatika ikki qismdan iborat: morfologiya va sintaksis. Morfologiyada so‘z turkumlari, uning kategoriyal va nokategoriyal shakllari o‘rganiladi. Sintaksis nutqning grammatik qurilishi haqidagi ta`lim bo‘lib, so‘z birikmasi, gap va undan yirik bo‘lgan birliklarni o‘z ichiga oladi.
Grammatikaning quyidagi turlari mavjud:
- tarixiy grammatika
- falsafiy grammatika
- umumiy (universal) grammatika
- qiyosiy grammatika
- tasviriy grammatika (deskriptiv)
- transformatsion grammatika.
Tarixiy grammatika biror bir tilning grammatik qurilishida ro‘y bergan o‘zgarishlar taraqqiyotini o‘rganadi.
Falsafiy grammatika ning asosiy vazifasi til va tafakkur, logik va grammatik kategoriyalarning aloqa imkoniyatlarini o‘rganadi.
Umumiy grammatika qaysi til oilasiga mansub ekanligidan qat`iy nazar, hamma tillarga xos bo‘lgan umumiy xususiyat va qonuniyatlarni belgilaydi.
Qiyosiy grammatika tillarning grammatik tizimini bir-biri bilan taqqoslab, qiyoslab, ularga xos umumiy va xususiy belgilarni o‘rganadi.
Qiyosiy grammatika o‘z navbatida qiyosiy–tarixiy va tipologik–qiyosiy grammatikalarga bo‘linadi. Rasmus Rask (1787-1832) «Qadimgi island tili va island tilining paydo bo‘lishi». YA.Grimm «Nemis tili grammatikasi»(1819).
Tasviriy (deskriptiv) grammatika biror konkret til grammatik qurilishining hozirgi (sinxron) holatini o‘rganadi. Deskriptiv grammatikada til birliklari va ularning mohiyatini aniqlashda formal metodlardan foydalaniladi. Deskriptiv grammatikada tilning qurilishini tahlil qilish jarayonida ma`no e`tiborga olinmaydi.
Struktural tilshunoslik tilning ichki qurilishi, til sistemasini tashkil etgan elementlarning orasidagi munosabatlar, oppozitsiyalarni o‘rganishga katta e`tibor beradi. Struktural tilshunoslik tilni o‘rganishda va fanning predmetini belgilashda o‘ziga xos yangi oqimdir. Til tizimini tadqiq qilishning ikki metodi mavjud: destributiv analiz metodi va tranformatsion analiz metodi. Birinchi metod. L.Blumfeld. »Til», Z.Xarris. »Struktural tilshunoslikning metodlari» (1951). Bu metod tilshunoslikda keng qo‘llanilmoqda.

Yüklə 359,5 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   46




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin