Mövzu № Mülki müdafiənin yaranma tarixi, rolu və vəzifələri Plan
Fövqəladə hallarda əhalinin mühafizəsini təmin edən mülki müdafiə
Yüklə 1,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4. Fövqəladə hallarda əhalinin mühafizəsini təmin edən mülki müdafiə
tədbirləri 4.1. Sülh və müharibə dövrlərindəki fövqəladə hallarında əhalinin mühafizəsini təmin etmək üçün görülən mülki müdafiə tədbirləri kompleksinə aşağıdakılar daxildir: fövqəladə hallar barədə əhalinin xəbərdar edilməsi və yaranmış vəziyyət barədə ona müntəzəm məlumat verilməsi; ətraf mühitin, ərzaq məhsullarının, suyun radioaktiv kimyəvi və bakterioloji (bioloji) zəhərlənməsinə nəzarət edilməsi; əhalinin təhlükəsiz rayonlara və ya sahələrə köçürülməsi (çıxarılması); müvafiq tibbi mühafizə tədbirlərinin görülməsi; əhalinin radiasiyadan və kimyəvi zəhərlənmədən mühafizəsi; müxtəlif fövqəladə hallarda fərdi mühafizə vasitələrindən istifadə edilməsi, mühafizə rejimləri qoyulması və əhalinin davranış qaydaları barədə təkliflərin hazırlanması; zədələnmə ocaqlarında xilasetmə və digər təxirəsalınmaz işlərin (qəza işlərinin) yerinə yetirilməsi, fövqəladə hallar yaranmış rayonlarda əhalinin həyat təminatının bərpa edilib saxlanması; fövqəladə hallarda mühafizə və fəaliyyət qaydalarının bütün əhaliyə öyrədilməsi. 4.2. Fövqəladə hallar barədə əhalinin xəbərdar edilməsi və ya yaranmış şərait barədə ona müntəzəm məlumat verilməsinə aşağıdakı yollarla nail olunur: əhalini xəbərdar edən mərkəzləşdirilmiş respublika və ərazi avtomat xəbərdarlıq sistemlərini əvvəlcədən yaratmaq və daimi hazır vəziyyətdə saxlamaqla; mərkəzləşdirilmiş ərazi xəbərdarlıq sistemlərini və xalq təsərrüfatı obyektlərinin məhəlli xəbərdarlıq sistemlərini təşkilati-texniki cəhətdən bir- birinə qoşub əlaqələndirməklə; ehtimal olunan fəlakətli daşqın zonalarında, radiasiya və kimyəvi zəhərlənmə təhlükəli müəssisələr və yüksək təhlükəli digər obyektlər yerləşmiş fəaliyyət göstərən məhəlli xəbərdarlıq sistemləri yaratmaq və onları təşkilati-texniki cəhətdən müşahidə və nəzarət sistemlərinə qoşmaqla; ümumdövlət və sahə rabitə sistemlərindən, radio, televiziya verilişləri və yerli radio şəbəkəsindən, digər texniki informasiya vasitələrindən mərkəzləşdirilmiş surətdə xəbərdarlıq üçün istifadə etməklə. 4.3. Ətraf mühitə, ərzaq məhsullarına, suya müşahidə və nəzarət aşağıdakı yollarla edilir: sanitariya-epidemioloji stansiyaları, baytarlıq, aqrokimyəvi və obyekt laboratoriyalarını, Dövlət Hidrometeorologiya Komitəsi müəssisələrini, radiasiya və kimya müşahidəsi postlarını cəlb etməklə əvvəlcədən ümumdövlət və sahə müşahidə və laboratoriya nəzarəti şəbəkəsi yaratmaq və daim hazır vəziyyətdə saxlamaqla; ətraf mühitin vəziyyəti barədə, eləcə də yeyinti məhsullarının və ərzaq xammalının, əlafın, suyun radioaktiv, kimyəvi və bakterioloji (bioloji) maddələrlə çirklənməsi haqqında məlumatları toplamaq, təhlil etmək və yaymaqla. 4.4. Mülki müdafiənin mühafizə qurğuları (sığınacaqlar, radiasiya daldalanacaqları, sadə daldalanacaqlar - zirzəmilər və başqa yeraltı tikililəri) respublikanın bütün əhalisinin qorunmasını təmin etməlidir. Mühafizə qurğuları fondu aşağıdakı qayda üzrə yaradılır: şəhərlərdə və yaşayış məntəqələrində olan yeraltı qurğulardan kompleks halında istifadə etmək hesabına; burada sosial-məişət, istehsal və təsərrüfat təyinatlı otaqlar, binalar, yerləşdirmək, sülh və müharibə dövrlərindəki fövqəladə hallarda onların bir qisminin əhalinin mühafizəsi üçün uyğunlaşdırılması və istifadə edilməsini nəzərdə tutmaqla; mühafizə üçün yararlı yeraltı və yerüstü bina və qurğuları, dağ-mədən yerlərini, təbii kaha və mağaraları yoxlamaq və qeydə almaqla; yaranmış vəziyyəti nəzərə alaraq, zirzəmiləri və digər yeraltı tikililəri daldalanacaq kimi düzəltməklə; xalq təsərrüfatı təyinatlı ayrıca yeraltı qurğular tikmək; lazım gəldikdə onları mühafizə üçün uyğunlaşdırmaqla; təhlükəli dövrdə kütləvi surətdə sadə daldalanma yerləri düzəltməklə (tikməklə); hökumətin qərarlarına əsasən əvvəlcədən sığınacaqlar və radiasiya daldalanacaqları tikməklə; bütün mülki müdafiə mühafizə qurğularını əhalinin dərhal daldalanması üçün texniki-istismar hazırlığı halında saxlamaqla. Əhaliyə şəxsi və kooperativ mülkiyyət formasında mühafizə qurğuları tikmək tövsiyə edilir. Belə hallarda mülki müdafiə orqanları lazımi metodiki yardım göstərir. Mülkiyyət formasından asılı olmayaraq, bütün mövcud mülki müdafiə mühafizə qurğuları fondundan (sığınacaqlar və daldalanacaqlar) mülki müdafiə orqanlarının müəyyən etdiyi qaydalar üzrə təsərrüfat, məişət və mədəni məqsədlər üçün istifadə edilir, onların yenidən quraşdırılmasına icazə verilmir. 4.5. Təhlükəli rayonlardan və zonalardan (karantin zonasından başqa) əhali onun həyatı və sağlamlığı üçün qorxu yaranan hallarda köçürülür (çıxarılır). Təhlükəli rayonlardan bütün əhali və ya əhalinin ayrı-ayrı qrupları (yaşına, məşğuliyyətinə görə) köçürülür. Müharibə dövrü üçün səfərbərlik vərəqəsi olan şəxslər köçürülmür, onlar Azərbaycan Respublikası Səfərbərlik və Hərbi Xidmətə Çağırış üzrə Dövlət Xidmətinin sərəncamına gedirlər. [6] Əhali hər növ nəqliyyat vasitələrindən istifadə edilməklə qısa müddətdə kütləvi şəkildə, ya da yaranmış vəziyyətdən asılı olaraq mərhələ-mərhələ, həm bütün nəqliyyat vasitələrindən istifadə edilməklə, həm də piyada surətdə köçürülə bilər. Köçürmənin səmərəliliyi üçün: köçürülmə planlarını əvvəlcədən tərtib etmək; şəhərdənkənar zonanı və məskunlaşdırma rayonlarını köçürülən əhalinin normal həyatını təmin etmək üçün hazırlamaq; bütün nəqliyyat növlərini köçürmə işlərinə hazırlamaq; köçürmə dövrü üçün lazımi idarəetmə strukturları və köçürmə orqanları yaratmaq; əhali arasında ictimai asayişin və mütəşəkkilliyin təmin edilməsi üzrə tədbirlər kompleksi həyata keçirmək lazımdır. Əhali yerləşdiriləcək rayonlar və köçürmə qaydası hərbi komandanlıq orqanları və müvafiq idarə və müəssisələrlə razılaşdırılır. Köçürmə tədbirlərinin təşkili və yerinə yetirilməsi qaydaları fövqəladə hallarda əhalini mühafizə haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin sərəncamı ilə müəyyən edilir. 4.6. Əhalinin mühafizəsi üzrə təbii tədbirlər - adamların zədələnməsinin qarşısını almaq, yaxud zədələnməni zəiflətmək, zərərçəkənlərə vaxtında yardım göstərmək və onları müalicə etmək, fövqəladə hallar yaranmış rayonlarda epidemioloji təhlükəsizliyi təmin etmək işlərindən ibarətdir. Bunun üçün: sahə tabeliyindən asılı olmayaraq bütün mövcud səhiyyə orqanları qüvvələrinin və vasitələrinin fəaliyyətini planlaşdırmaq və onlardan istifadə etmək; fövqəladə vəziyyət yaranarkən kifayət qədər tibb müəssisələri açmaq; tibbi profilaktika vasitələrindən vaxtında istifadə etmək; ərzaq mallarına və suya nəzarət etmək; vaxtında ixtisaslı tibb dəstələri yaratmaq və onları fəaliyyətə hazırlamaq; tibbi mühafizə vasitələri ehtiyatları, tibbi və xüsusi avadanlıq və texniki ehtiyatları yaratmaq; tibb işçiləri hazırlamaq və bütün əhaliyə tibbi sanitariya biliklərini öyrətmək lazımdır. 4.7. Bioloji yoluxma vasitələrindən mühafizə - yoluxma təhlükəsinin, yaxud faktının, yoluxmanın növü və miqyasının vaxtında aşkar edilməsindən, habelə inzibati-təsərrüfat, rejimli-məhdudlaşdırma və xüsusi tibb tədbirlərinin müəyyən edilməsindən ibarətdir. Bioloji zədələnmə vasitələrindən mühafizə üçün: kollektiv və fərdi mühafizə vasitələrindən vaxtında istifadə etmək; karantin və observasiya rejimləri qoymaq; yoluxma ocağını zərərsizləşdirmək; təcili və xüsusi (spesifik) profilaktika keçirmək; xalq təsərrüfatı obyektləri, tibb müəssisələri və əhali tərəfindən epidemiya əleyhinə rejimə riayət edilməsinə nail olmaq lazımdır. 4.8. Əhalinin radiasiyadan və kimyəvi zəhərlənmədən mühafizəsi - radiasiya və kimyəvi şəraiti aşkar edib qiymətləndirməkdən, radiasiyadan mühafizə üzrə birtipli rejimlərin müəyyən edilməsindən, fərdi mühafizə vasitələri ilə təchizat, xüsusi təmizləmə işlərinin təşkili və keçirilməsi tədbirlərindən ibarətdir. Əhalinin radiasiyadan və kimyəvi zəhərlənmədən mühafizəsi üçün: əvvəlcədən fərdi mühafizə vasitələri, radiasiya, kimyəvi kəşfiyyat və dozimetrik nəzarət cihazları ehtiyatları yaratmaq, bunları qoruyub işə hazır vəziyyətdə saxlamaq lazımdır. Həmin ehtiyatların həcmi və saxlanma yerləri mövcud təhlükəli zonalara müvafiq olaraq fərqli surətdə müəyyən edilir. Bu zaman həmin avadanlıqla ilk növbədə - mülki müdafiə dəstələrinin şəxsi heyəti, zədələnmə ocaqlarında aparılan xilasetmə və təxirəsalınmaz işlərdə iştirak edən qüvvələr, habelə radiasiya və kimya təhlükəli xalq təsərrüfatı obyektlərinin işçiləri və belə obyektlərin ətrafındakı təhlükəli zonada yaşayan əhali təmin edilir; radioaktiv və kimyəvi zəhərlənmənin miqyasını, xarakterini və nəticələrini aşkar etmək məqsədilə vaxtında kəşfiyyat aparmaq; düşmənin kütləvi qırğın vasitələri işlətdiyini, həmçinin radiasiya və kimyəvi zəhərlənmə təhlükəli xalq təsərrüfatı obyektlərində qəzaları (dağıntıları) aşkar etmək, onların miqyasını və nəticələrini qiymətləndirmək üçün ən müasir vasitələrdən və üsullardan istifadə etmək, o cümlədən ərazidə havadan radiasiya kəşfiyyatı aparılması üçün mülki aviasiya təyyarələrini (vertolyotlarını) bu işə cəlb etmək; həm müharibə, həm də sülh dövrü üçün yararlı olan vahid növlü (unifikasiya edilmiş) mühafizə vasitələri, radiasiya, kimyəvi kəşfiyyat və dozimetrik nəzarət cihazları və cihaz dəstləri (kompleksləri) yaratmaq; əhaliyə müəyyən edilmiş qaydada şəxsi istifadə üçün fərdi mühafizə vasitələri və dozimetrlər almağa imkan yaratmaq; zəhərlənmiş ərazidə əhalinin radiasiyadan mühafizəsi və xalq təsərrüfatı obyektlərinin fəaliyyəti üçün birtipli rejimlər işləyib hazırlamaq; kommunal-məişət xidməti və nəqliyyat müəssisələrini adamların sanitariya təmizlənməsi, paltarların, avadanlığın və nəqliyyatın xüsusi təmizlənməsi işlərinə əvvəlcədən uyğunlaşdırmaq; radioaktiv və kimyəvi zəhərlənmə ocaqlarını vaxtında ləğv etmək, zəhərli tullantıları bu məqsədlə ayrılmış xüsusi yerlərdə basdırmaq lazımdır. 4.9. Zədələnmə ocaqlarında, qəza və təbii fəlakət rayonlarında xəsarət almış adamlara vaxtında yardım göstərmək məqsədilə qısa müddətdə xilasetmə və digər təxirəsalınmaz işlər təşkil edilir və yerinə yetirilir. Bunlar aşağıdakılardan ibarətdir: zədələnmə ocaqlarında və fəlakət rayonlarında kəşfiyyat aparmaq; zədələnmə ocağını məhdudlaşdırmaq; axtarış və xilasetmə kompleks tədbirləri görmək; zərərçəkənlərə yardım göstərmək; təhlükəli rayonlardan əhalini çıxarmaq və ya köçürmək; karantin-observasiya tədbirləri, xilasetmə işləri aparılan rayonlarda ictimai asayişi təmin etmək; zərər çəkmiş rayonlarda əhalinin həyatının təmin edilməsi üzrə ilkin tədbirləri həyata keçirmək; epidemiya əleyhinə və sanitariya-gigiyena tədbirləri; zərər çəkmiş rayonlardakı əhalinin ruhi sabitliyini təmin etmək üçün kompleks tədbirlər həyata keçirmək. Xilasetmə və təxirəsalınmaz işlərin səmərəliliyi bu tədbirlərlə təmin edilir: ixtisaslı mülki müdafiə qüvvələrini (qoşun hissələri, ştatda olan qəza- xilasetmə, qəza-bərpa dəstələri və hərbiləşdirilməmiş dəstələr), habelə ixtisaslı sahə dəstələrini, könüllü xilasetmə qüvvələrini əvvəlcədən yaratmaq və fəaliyyətə hazırlamaq; sahə tabeliyindən asılı olmayaraq digər qüvvələri, müəssisələri, habelə lazım gəldikdə könüllüləri xilasetmə işlərinə cəlb etmək; əvvəlcədən əldə edilmiş razılaşmalar əsasında xarici ölkə mütəxəssislərini və xilasedicilərini işə cəlb etmək; əvvəlcədən idarəetmə orqanlarını işə hazırlamaq, xüsusi fəaliyyət planlarını tərtib etmək; xilasetmə işləri və digər təxirəsalınmaz işlər aparmaq üçün xüsusi texniki avadanlıq hazırlamaq və istehsal etmək; zərərçəkənlərin ərzaqla, digər gündəlik tələbat əşyaları ilə təchizatını, həyati təminatını təşkil etmək; xilasetmə işlərində iştirak edən adamların təhlükəsizliyi üzrə tədbirlərə ciddi riayət etmək, fəlakət zonasında əhalinin davranış rejimini müəyyənləşdirmək; fövqəladə halların xarakterini və miqyasını nəzərə almaqla xilasediçi qüvvə və vasitələri tədricən artırmaq; xilasetmə işlərində iştirak edən qüvvələrin mühəndis, kimyəvi, tibbi, nəqliyyatla təminatını, maddi və texniki təminatını müntəzəm təşkil etmək. 4.10. Mühafizə üsulları və vasitələrindən istifadə etmək, yaralılara ilk yardım göstərmək, xilasetmə və digər təxirəsalınmaz işlərdə fəal iştirak etmək bacarığı əhaliyə müəssisələrdə, idarə və təşkilatlarda, habelə yaşayış yerlərində yarana biləcək real təhlükənin xarakterinə uyğun olaraq öyrədilir. Bu zaman əhalinin lazımi məsləhət və tövsiyələr alması üçün hər cür şərait yaradılır. Yerlərdə ehtimal olunan fövqəladə hallar zamanı fəaliyyət və davranış qaydaları qabaqcadan kütləvi informasiya vasitələrilə, yaxud xüsusi yaddaş kitabçaları paylamaqla bütün əhalinin nəzər-diqqətinə çatdırılır. |