Mövzu №1: ″″″″ darəetmənin, dövlət idar
Yüklə 5,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
D O TƏRƏF NDƏN TƏTB Q ED LƏN NZ BAT TƏNBEHLƏR
Qüvvədə olan inzibati xətalar qanunvericiliyinə müvafiq olaraq D O (polis) tərəfindən aşağıdakı inzibati tənbehlər tətbiq edilə bilər: - xəbərdarlıq ( XM-nin 24-cü mad.); - inzibati cərimə ( XM-nin 25-ci mad.); - fiziki şəxsin ona verilmiş xüsusi hüququnun məhdudlaşdırlıması ( XM-nin 28-ci mad.); - əcnəbiləri və ya vətəndaşlıgı olmayan şəxslərin Azərbaycan Respublikası hüdudlarından kənara inzibati qaydada çıxartma ( XM-nin 29-cu mad.) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ″Azərbaycan Respublikasının nzibati Xətalar Məcəlləsinin təsdiq edilməsi, qüvvəyə minməsi və bununla bağlı hüquqi tənzimləmə
227
məsələləri haqqında″ Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə 29 avqust 2000-ci li tarixli Fərmanının 3-cü bəndinin 5-ci abzasında ″...həmin Məcəllənin 69-cu, 151.1-151.5-ci,152.1-152.3-cü, 153.1-153.5-ci, 154-cü, 155.1-155.3-cü, 156-168-ci, 221.2- ci, 232-ci, 234-cü, 296-cı, 298-301-ci, 305-ci, 306-ci, 308-ci, 309-cu, 327-331-ci, 337-ci, 339-342-ci və 344-348-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş inzibati xətalar haqqında işlərə Azərbaycan Respublikasının Daxili şlər Nazirliyi baxır...″ göstərilən inzibati xətalara görə D O inzibati tənbehləri tətbiq etməyə səlahiyyətlidir. Xəbərdarlıq səlahiyyətli polis əməkdaşı tərəfindən müəyyən olunmuş qaydada hüquqazidd əməlin yolverilməzliyi barədə inzibatt xəta törətmiş şəxslərə edilən rəsmi xəbərdaredici tədbirdir. Bu adətən az əhəmiyyətli inzibati xəta törətmiş şəxslərə qarşı tətbiq edilir. nzibati xətalar qanunvericiliyi ilə səlahiyyət verilmiş polis əməkdaşı tərəfindən Azərbaycan Respublikasının nzibati Xətalar Məcəlləsinin 158.1-ci, 167-ci, 298-ci, 306-cı, 327.1-ci, 329-cu, 339.1-ci, 340-cı, 341-ci, 344-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş inzibati xətalara görə xəbərdarlıq kimi inzibati tənbeh tətbiq oluna bilər. Xəbərdarlıq yazılı formada və xüsusi qərarla tərtib olunduqda müəyyən hüquqi nəticələrin yaranmasına səbəb olur. Polisin təcrübəsində geniş tətbiq olunan şifahi xəbərdarlıq (irad tutma) inzibati tənbeh növü sayılmır. O inandırma metoduna aiddir. nzibati cərimə səlahiyyətli polis əməkdaşı tərəfindən təyin edilən və təqsirkar şəxsdən dövlətin xeyrinə məcburi tutulan pul məbləğidir. Azərbaycan Respublikasının nzibati Xətalar Məcəlləsinin 69-cu, 151.1-151.4-cü, 152.1-152.3-cü, 153.1-153.5-ci, 154-cü, 155.1-155.3-cü, 156-168-ci, 221.2-ci, 222-ci, 232- ci, 234-cü, 296-cı, 298-ci, 301-ci, 305-ci, 308-ci, 309-cu, 327-331-ci, 337-ci, 339-342-ci, 344-348-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş inzibati xətaların törədilməsinə görə səlahiyyətli polis əməkdaşları təqsirkar şəxslərə inzibati cəriməni tətbiq edə bilər. Fiziki şəxsin ona verilmiş xüsusi hüququnun (nəqliyyat vasitələrini idarə etmə hüququnun) məhdudlaşdırılması inzibati tənbeh kimi nəqliyyat vasitələrindən istifadə qaydasını kobud şəkildə və ya müntəzəm pozmağa görə iki aydan iki ilədək müddətə tətbiq edilə bilər. D O tərəfindən bu növ inzibati tənbehin tətbiq edliməsinin əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardan ibarətdir: 1. Bu inzibati tənbeh növünün tətbiq edilməsi yalnız Azərbaycan Respublikasının XM-nin 151.5-ci maddəsində ″Bu Məcəllənin 151.2, 151.3 və 151.4-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş xətalar il ərzində inzibati tənbeh almış şəxs tərəfindən təkrar törədilməsinə, yəni 10 və daha çox cərimə balı toplanmasına görə″ nəzərdə tutulmuşdur. 2. Azərbaycan Respublikasının XM-nin 151.5-ci maddəsinin sanksiyasını ″... fiziki şə xslərin nəqliyyat vasitələrini idarə etmək hüququ bir ilədək müddətə məhdudlaşdırılır...″ nəzərə alaraq qeyd etmək olar ki, bu növ inzibati tənbeh D O tərəfindən tətbiq edildikdə həmin tənbehin təsir müddəti yalnız iki aydan bir ilə qədər ola bilər. Burada minimal müddət (iki ay) XM-in 28.1-ci maddəsində nəzərdə tutulmuşdur. 3. Nəqiyyat vasitələrini idarə etmə hüququnun məhdudlaşdırılması barədə qərar qəbul etmiş səlahiyyətli vəzifəli şəxs göstərilən hüququn məhdudlaşdırılması müddətini, təyin edilmiş müddətin azı yarısı keçdikdən sonra nəqliyyat vasitələrini idarə etmə hüququ məhdudlaşdırılmış şəxsin işlədiyi və ya oxuduğu müəssisənin, idarənin, təşkilatın vəsatəti ilə azalda bilər ( XM-nin 455.5-ci mad). 228
Nəqliyyat vasitələrini sərxoş halda idarəeətmə halları istisna olmaqla, nəqliyyat vasitələrindən əlilliyi ilə əlaqədar istifadə edən şəxslərin nəqliyyat vasitələrini idarəetə hüququ məhdudlaşdırıla bilməz ( XM-in 28.2-ci maddəsi) Ə cnəbilərin və ya vətəndaşlıgı olmayan şəxslərin Azərbaycan Respublikası hüdudlarından kənara inzibati qaydada çıxartma inzibati tənbeh növü Azərbaycan Respublikasının XM-nin 300-cü, 330-cu və 337-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş inzibati xətaların törədilməsinə görə D O tərəfindən tətbiq edilir. nzibati xətalar qanunvericiliyinə əsasən, D O-nun (polisin) digər səlahiyyətli orqan və ya vəzifəli şəxsləri müvafiq inzibati tənbeh növlərini tətbiq etməklə yanaşı inzibati tənbeh tətbiq etmə haqqında qərarları da icra etmək səlahiyyətinə malikdirlər. Məsələn: D O (polis) inzibati həbs, inzibati xətanın törədilməsində alət və ya inzibati xətanın bilavasitə obyekti olmuş predmetin ödənişlə alınması və ya müsadirəsi, eləcə də əcnəbilərin və ya vətəndaşlıgı olmayan şəxslərin Azərbaycan Respublikası hüdudlarından kənara inzibati qaydada çıxartma növündə tənbehlərin tətbiqi haqqında qərarları icra etmək səlahiyyətinə malikdir.
Bu günkü mühazirəmizə yekun olaraq deyə bilərik ki, onun açıqlanması nəticəsində sizlər fəaliyyətinizdə həm nəzəri, həm də təcrübi cəhətdən böyük əhəmiyyət kəsb edəcək biliklər əldə etdiniz. Mühazirənin birinci sualının köməkliyi ilə inzibati tənbehlərin anlayışı, onların tətbiq edilməsinin məqsədi, əhəmiyyəti və inzibati tənbehlərin inzibati məcburetmə tədbirlərinin digər növlərindən hansı xüsusiyyətlərinə görə fərqlənməsi barədə nəzəri biliklər əldə etdiniz. kinci sual vasitəsi ilə inzibati tənbehlərin sistemi, növləri və onların hər birinin hüquqi xarakteristikası haqqında nəzəri müddəalar təhlil edildi. Mühazirənin üçüncü sualında isə inzibati tənbehlərin tətbiq edliməsinin ümumi qaydası açıqlanmışdır. Onu da qeyd etmək istərdim ki, inzibati tənbeh növləri çoxluq təşkil etdiyi və onlar səlahiyyətli orqanların (vəzifəli şəxslərin) geniş dairəsi tərəfindən tətbiq edildiyi üçün, mövzumuzun köməkliyi ilə inzibati tənbeh növlərindən hansılarının D O (polis) və onların vəzifəli şəxsləri tərəfindən tətbiq edildiyini öyrəndik. Ə ldə etdiyiniz nəzəri biliklərin insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsində, ictimai qaydanın qorunmasında, ictimai təhlükəsizliyin təmin edilməsində və cinayətkarlığa qarşı mübarizədə sizə böyük köməkliyi olacaqdır.
Mövzu № 13: ″Ayrı-ayrı inzibati xəta növlərinə görə inzibati məsuliyyət″ P L A N :
G R Ş 1. Əhalinin sağlamlığı, mülkiyyət əleyhinə və təbiətdən istifadə qaydaları əleyhinə olan inzibati xətalar. 2. ctimai qayda, ictimai təhlükəsizlik və ictimai mənəviyyat əleyhinə olan inzibati xətalar. 3. darəçilik qaydaları əleyhinə olan inzibati xətalar. 4. nzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq səlahiyyəti olan orqanlar (vəzifəli şəxslər). 229
NƏT CƏ
Ə
1.
2. ″Cinayətkarlığa qarşı mübarizənin gücləndirilməsi, qanunçuluğun və hüquq qaydasının möhkəmləndirilməsi tədbirləri haqqında″ Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı. 09 avqust 1994-cü il. 3. ″ nsan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi tədbirləri haqqında″ Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı. 22 fevral 1998-ci il. 4. Azərbaycan Respublikasının nzibati Xətalar Məcəlləsi. Bakı, 2000. 5. Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsi. Bakı 2000. 6. Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi. Bakı 2000. 7. ˝Ovçuluq haqqında˝ Azərbaycan Respublikasının Qanunu. 14 may 2004-cü il. 8. ″Heyvanlar aləmi haqqında″Azərbaycan Respublikasının Qanunu. 04 iyun 1999- cu il. 9. ″Balıqçılıq haqqında″ Azərbaycan Respubikasının Qanunu. 27 mart 1998-ci il. 10. ″Xidməti və mülki silah haqqında″ Azərbaycan Respublikasının Qanunu. 30 dekabr 1997-ci il. 11.
″Yaşayış yeri və olduğu yer haqqında″ Azərbaycan Respublikasının Qanunu. 04 aprel 1996-cı il. 12. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 16 iyun 1999-cu il tarixli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş ″Yerli icra hakimiyyəti haqqında Əsasnamə″. 13.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 17 yanvar 1997-ci il tarixli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş ″Yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyalar haqqında Əsasnamə″. 14.
Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin kommentariyası. F.Səməndərovun redaktəsi ilə. Bakı, 2001-ci il. 15. A.Abdullayev, F.Nağıyev. “ nzibati hüquq”. Dərslik. Bakı, 2008. 16. E.Abdullayev. ″ nzibati hüquq″. Dərslik. Bakı, 2007. 17. V. Abışov, A. smayılov, R. Nəcəfquliyev. ″ nzibati hüquq″ II hissə. Dərs vəsaiti. Bakı, 2006. 18.
E.Abdullayev. ″Vətəndaşların inzibati məsuliyyəti″. Dərs vəsaiti. B.,1992. 19.
″ nzibati hüquq″ (sxemlərdə). Dərs vəsaiti. AR D N-in Polis Akademiyası. Bakı, 2002.
20. E.M.Kozlov, L.L.Popov. ″Administrativnoe pravo″ Dərslik.M., 2000. 21. D.N.Baxrax. ″Administrativnoe pravo Rossii″. Dərslik. M., 2000. 22.
V.R.Kisin. ″Administrativnoe pravonaruşenie: ponətie, sostav, kvalifikaüiə″. Dərs vəsaiti. Moskva, 1991. 23.
A.M.Staxov. "Administrativnaə otvetstvennostğ”. Dərs vəsaiti. Moskva, 2004
230
G R Ş
Barəsində danışılacaq mövzu öz aktuallığı baxımından mühüm əhəmiyyətə malikdir. Çünki 01 sentyabr 2000-ci il tarixdən qüvvəyə minən XM-in xüsusi hissəsinin quruluşu mühafizə olunan obyektlərin sosial mahiyyəti baxımından sistemləşdirilmişdir. Mühazirənin birinci sualında əhalinin sağlamlığı, mülkiyyət əleyhinə və təbiətdən istifadə qaydaları əleyhinə olan inzibati xətalar haqqında təhlillər aparılacaqdır. Bu sual açıqlanarkən mülkiyyətlə bağlı talamanın ayrı-ayrı növlərinin hüquqi xarakteristikası veriləcəkdir. Mühazirənin ikinci sualı üzrə ictimai qayda, ictimai təhlükəsizlik və ictimai mənəviyyat əleyhinə olan inzibati xətalar haqqında qanunvericiliyinin ayrı-ayrı müddəaları şə rh olunacaq. Mühazirənin üçüncü saulında idarəcilik qaydaları ilə bağlı inzibati xətalar müzakirə olunacaq və bu növ cinayət əməllərindən fərqləri ğöstəriləcəkdir. Yekun olaraq mühazirənin dördüncü sualında inzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq səlahiyyəti olan orqanlar haqqında danışılıcaq. Sual 1. Əhalinin sağlamlığı, mülkiyyət və təbiətdən istifadə qaydaları əleyhinə olan inzibati xətalar
Ə halinin sağlamlığı əleyhinə olan inzibati xətalar
Ə halinin sağlamlığı, sanitariya-gigiyena və sanitariya-epidemioloji salamatlığı qaydaları əleyhinə olan inzibati xətalar Azərbaycan Respublikası XM-in VII fəslini (61–68- 3-cü maddələri) əhatə edir. Ə halinin sağlamlığına birbaşa təsir edən amillər içərisində narkotiklərlə bağlı xətalar mühüm yer tutur. Respublikada mövcud şəraitin real təhlili göstərir ki, son illər narkotiklərlə bağlı hüquqpozmalar artmışdır. Bu hüquqpozmalarla mübarizədə təcrübədə ən çox istifadə edilən normalardan biri Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 68-1-ci maddəsidir: «Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların analoqlarının istehlakı, narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların analoqlarının, prekursorların satış məqsədi olmadan şəxsi istehlak miqdarında hazırlanması, əldə edilməsi, saxlanılması, daşınması və ya göndərilməsi Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydaları pozmaqla narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların analoqlarının istehlakına, narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların analoqlarının satış məqsədi olmadan şəxsi istehlak miqdarında hazırlanmasına, əldə edilməsinə, saxlanılmasına, daşınmasına və ya göndərilməsinə, habelə narkotik vasitələrin və ya psixotrop maddələrin qanunsuz hazırlanmasında və ya emalında istifadə etmək məqsədilə prekursorların satış məqsədi olmadan şəxsi istehlak miqdarında hazırlanmasına, əldə edilməsinə, saxlanılmasına, daşınmasına və ya göndərilməsinə görə- şə rti maliyyə vahidinin on beş mislindən iyirmi beş mislinədək miqdarda cərimə edilir, işin hallarına görə və xətanı törədənin şəxsiyyəti nəzərə alınmaqla bu tədbirlərin tətbiqi kifayət sayılmadıqda isə on beş günədək müddətə inzibati həbs tətbiq edilir. 231
Qeyd: Satış məqsədi olmadan hazırladığı, əldə etdiyi, saxladığı, daşıdığı və ya göndərdiyi şəxsi istehlak miqdarında narkotik vasitələri, psixotrop maddələri, onların analoqlarını və ya prekursorları könüllü surətdə təhvil verən şəxs bu qeyddə nəzərdə tutulan hərəkətlərə görə inzibati məsuliyyətdən azad edilir.» Şə rh olunan inzibati xətanın bilavasitə əsas obyekti əhalinin sağlamlığı ilə baglı olan ictimai münasibətlərdir. Qeyd olunmalıdır ki, bu inzibati xətanın törədilməsi nəticəsində dövlət, bələdiyyə və özəl sektorda olan infrastrukturların normal fəaliyyətinin pozulması mümkündür. Məhz bu səbəbdən də şərh olunan inzibati xətanın əlavə obyekti qismində ictimai təhlükəsizlik və yuxarıda qeyd olunan infrastrukturların normal fəaliyyəti çıxış edir. Barəsində danışılan inzibati xətanın predmetini narkotik vasitələr, psixotrop maddələr və onların prekursorları təşkil edir. Şə rh olunan maddə blanket dispoziyalıdır. Bu normanın şərh edilməsi üçün narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının dövriyyəsi ilə əlaqədar yaranan ictimai münasibətlərin tənzimlənməsi, bu sahədə dövlət orqanlarının, fiziki və hüquqi şə xslərin hüquq və vəzifələrinin müəyyən edilməsi məqsədi ilə 28 iyun 2005-ci il tarixdə qəbul edilmiş «Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorların dövriyyəsi haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa diqqət yetirmək lazımdır. Qanuna görə: - narkotik vasitələr – BMT-nin 1961-ci il tarixli «Narkotik vasitələr haqqında» Vahid Konvensiyasında, 1971-ci il tarixli «Psixotrop maddələr haqqında» Konvensiyasında, 1988- ci il tarixli «Narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə haqqında» Konvensiyasında, habelə Azərbaycan Respublikasının qanunu ilə təsdiq olunmuş siyahılarda belə təsnif edilmiş sintetik və ya təbii mənşəli maddələr, onların preparatları, o cümlədən tərkibində narkotik maddələr olan bitkilərdir; - psixotrop maddələr - BMT-nin 1971-ci il tarixli «Psixotrop maddələr haqqında» Konvensiyasında, 1988-ci il tarixli «Narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə haqqında» Konvensiyasında, habelə Azərbaycan Respublikasının qanunu ilə təsdiq olunmuş siyahılarda belə təsnif edilmiş sintetik və ya təbii mənşəli maddələr, onların preparatlarıdır; - prekursorlar – narkotik vəsitələrin və psixotrop maddələrin hazırlanması məqsədi ilə istifadə edilən kimyəvi maddələr və onların duzları, habelə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə yuxarıda göstərilən kateqoriyalara aid edilmiş və idxalına, ixracına, tranzit nəql edilməsinə və istehsalına lisenziya (xüsusi razılıq) tələb olunan kimyəvi maddələr və onların duzlarıdır.
232
- narkotik vasitələrin və ya psixotrop maddələrin qanunsuz hazırlanmasında və ya emalında istifadə etmək məqsədi ilə prekursorların satış məqsədi olmadan şəxsi istehlak miqdarında hazırlanması, əldə edilməsi, saxlanması, daşınması və ya göndərilməsi; Narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin qanunsuz istehlakı dedikdə, qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydaları pozmaqla tibbi göstəriş əsasında həkimin təyinatı olmadan Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzarət edilən narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin qəbul edilməsi başa düşülür. Narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin qanunsuz hazırlanması dedikdə, həyata keçirilməsi üsulundan asılı olmayaraq qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydaları pozmaqla istehlaka yarayan və ya yaramayan narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin bilavasitə hazırlanmasına, yəni narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin istehsalına, emalına, saflaşdırılmasına və ya bir narkotik vasitənin, yaxud psixotrop maddənin digər narkotik vasitəyə və ya psixotrop maddəyə çevirilməsi yolu ilə narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin alınmasına, yaxud onların təsirinin gücləndirilməsinə tərkibində narkotik maddələr olan bitkilərin kultivasiyasına, narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin alınmasına yönədilmiş hərəkətlər başa düşürülür. Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz ə
müəyyən edilmiş qaydaları pozmaqla narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının alınmasına, hədiyyə və ya qarşılıqlı hesablaşma vasitəsi kimi qəbul edilməsinə, başqa mallara və əşyalara dəyişdirilməsinə, mənimsənilməsinə və ya hər hansı digər üsulla onlara yiyələnməyə yönəldilmiş bütün hərəkətlər başa düşülür. Narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin qanunsuz daşınması və ya göndərilməsi dedikdə, həyata keçirilməsi üsulundan asılı olmayaraq qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydaları pozmaqla narkotik vasitələrin və psixotrop maddələrin şə
Yüklə 5,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|