Mövzu №1: ″″″″ darəetmənin, dövlət idar
Yüklə 5,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Sual 3. darəçilik qaydaları əleyhinə olan inzibati xətalar Dövlətin vəzifə və funksiyalarının həyata keçirilməsində böyük rol dövlət orqanlarına məxsusdur. Bu orqanların fəaliyyəti demokratiyanın təkmilləşdirilməsi və inkişaf etdirilməsi, qanunçuluğun, hüquq qaydalarının və əmək intizamının möhkəmləndirilməsi ilə qırılmaz surətdə bağlıdır. darəçilik qaydaları əleyhinə olan inzibati xətalar (Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 23-cü fəsli, maddələr 310-348) idarə, müəssisə və təşkilatların normal idarəçilik fəaliyyətini, intizamı və müəyyən olunmuş qaydaları pozur, vəzifəli şəxslərin üzərinə qoyulmuş vəzifələri yerinə yetirməyə maneçilik törədir, hökumətin nüfuzunu zəiflədir, vətəndaşların hüquq və maraqlarının pozulmasına səbəb olur. darəçilik qaydaları əleyhinə olan inzibati xətaların xüsusi obyekti idarəçilik fəaliyyəti və dövlət intizamıdır. Obyektiv tərəfdən bu xətaların çoxu aktiv hərəkətlərlə edilir. Məsələn: şəxsiyyət vəsiqəsinin qəsdən korlanması və s. darəçilik qaydaları əleyhinə olan inzibati xətalar formal tərkiblidir, yəni onların bitmiş hesab edilməsi üçün hüquqazidd hərəkətlərin edilməsinin müəyyənləşdirilməsi kifayətdir və heç bir zərərli nəticələrin yaranması tələb edilmir. Subyektiv tərəfdən bu xətalar bir qayda olaraq qəsdən törədilir. darəçilik qaydaları əleyhinə olan inzibati xətaların subyekti 16 yaşına çatmış fiziki, anlaqlı şəxslərdir. Bu xətaların bəziləri yalnız xüsusi subyekt tərəfindən törədilə bilər. Məsələn, ″Vəzifəli şəxslər tərəfindən fiziki şəxsləri qeydiyyata almaqdan əsassız imtina edilməsinə…″ ( XM, maddə 327.2). darəçilik qaydaları əleyhinə olan və praktikada daha çox rast gəlinən inzibati xətalardan biri Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 310-cu maddəsində göstərilmişdir: ″Polis işçisinin və ya hərbi qulluqçunun qanuni tələbinə qəsdən tabe olmama 310.1. Polis işçisi və ya hərbi qulluqçu ictimai qaydanın mühafizə vəzifələrini icra edərkən, onların qanuni tələblərinə qəsdən tabe olmamağa görə - fiziki şəxslər şərti maliyyə vahidinin iyirmi mislindən iyirmi beş mislinədək miqdarda cərimə edilir və ya işin halları və pozuntu törədənin şəxsiyyəti nəzərə alınmaqla, bu tədbirlərin tətbiqi kifayət hesab edilmədikdə on beş günədək müddətə inzibati həbs tətbiq olunur. 310.2. Hərbi qulluqçu dövlət sərhədini mühafizə vəzifələrini icra edərkən, onun qanuni tələblərinə qəsdən tabe olmamağa görə –
249
fiziki şəxslər şərti maliyyə vahidinin iyirmi mislindən otuz mislinədək miqdarda cərimə edilir və ya işin halları və pozuntu törədənin şəxsiyyəti nəzərə alınmaqla, bu tədbirlərin tətbiqi kifayət hesab edilmədikdə on beş günədək müddətə inzibati həbs tətbiq olunur. Bu inzibati xətanın obyekti idarəçilik qaydaları və dövlət orqanlarının (vəzifəli şə xslərin) normal fəaliyyətidir. Bilavasitə obyekt kimi ictimai qaydanın mühafizəsi üzrə xidməti vəzifələrini icra edən polis işçisinin və ya hərbi qulluqçunun normal fəaliyyətidir. Azərbaycan Respublikası ″Polis haqqında″ Qanununun 1-ci maddəsinə əsasən, polis ə məkdaşı polis orqanlarında müəyyən vəzifə tutan və bu Qanunla müəyyənləşdirilmiş səlahiyyətləri həyata keçirən dövlət qulluqçusudur. ″ Polis haqqında″ Qanununun 3-cü maddəsinin 2-ci həssəsinin 1-ci bəndinə əsasən, polisin əsas vəzifələrindən biri kimi ictimai qaydanı qorumaq və ictimai təhlükəsizliyi təmin etmək göstərilmişdir. ″ Polis haqqında″ Qanununun 14-cü maddəsində göstərilmiş ictimai qaydanın qorunması və ictimai təhlükəsizliyin təmin edilməsi sahəsində polis əməkdaşının vəzifələri bilavasitə D N-nin kadrlarında sıravi və rəis heyəti əməkdaşları tərəfindən yerinə yetirilir. Adı çəkilən xətanın qanunverici tərəfindən XM-də yaradılmasının məqsədi ″Polis haqqında″ Qanununun 7-ci maddəsində nəzərdə tutulan müddəaların arzuolunan səviyyədə realizəsidir. Hərbi qulluqçular dedikdə, Azərbaycan Respublikası D N-in Daxili Qoşunlarının sıravi, çavuş və zabit heyətindən olan şəxslər başa düşülür. ctimai qaydanın mühafizəsi üzrə vəzifələrini icra edərkən, onlar qanunçuluğun təmin edilməsi üçün vətəndaşlara və vəzifəli şə xslərə icrası məcburi olan sərəncamlar verə bilər və lazımi tələblər irəli sürə bilərlər. Polis əməkdaşının və hərbi qulluqçunun tələbi ayrı-ayrı istiqamətlərdə hərəkət etmək (məsələn, kütləvi tədbirlərin keçirilməsi zamanı) və ya müəyyən təhlükəsizlik tədbirlərinə riayət edilməsində (məsələn, ayrı-ayrı istiqamətlərdə hərəkətin bağlanması zamanı) ifadə oluna bilər. Polis əməkdaşının və hərbi qulluqçunun vətəndaşdan şəxsiyyəti təsdiq edən sənədi təqdim etmək tələbinin məqsədi hüquqazidd davranışın qarşısının alınması və xəbərdar edilməsidir. Obyektiv tərəfdən bu inzibati xəta hərəkətsizliklə ifadə olunur. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, XM-in 310-cu maddəsi üzrə məsuliyyət yalnız hərəkətsizliyə görə yaranır və ə gər təqsirli şəxsin əməllərində zorun tətbiq edilməsi və ya aktiv müqavimətin göstərilməsi mövcuddursa, əməl Azərbaycan Respublikası CM-in 315-ci maddəsi ilə tövsif edilməlidir. Obyektiv tərəfin tövsifedici əlaməti polis işçisi və hərbi qulluqçunun tələbinin ictimai qaydanın mühafizəsi ilə əlaqədar olmasını nəzərdə tutur. Qeyd etdiyimiz tələblər isə öz növbəsində ″Polis haqqında″ Qanunun 17 və 18-ci maddələrində göstərilən hüquqların həyata keçirilməsi ilə əlaqəli olmalıdır. Polis əməkdaşı və ya hərbi qulluqçu tərəfindən dəfələrlə təkrar edilən tələblərin məcburi icra edilməsindən imtina edildikdə, yaxud təqsirkar ictimai qaydanı mühafizə edən orqan və şəxslərə kobud hörmətsizlik edildikdə təhlili aparılan maddə ilə məsuliyyət yaranacaqdır. Polis əməkdaşının və ya hərbi qulluqçunun tələbləri dəfələrlə təkrar edilməli və inadlı formada ifadə olunmalıdır. Təqsirli şəxsin onları yerinə yetirməkdən boyun qaçırması isə jestlərlə, susmaqla və s. hərəkətlərlə qəti surətdə olmalıdır. Polis əməkdaşı və ya hərbi qulluqçunun tələbləri qanuni olduqda, yəni qanunun müddəalarına əsaslanmaqla və onlar tərəfindən ictimai qaydanın mühafizəsi üzrə vəzifələrin
250
yerinə yetirilməsi zaman irəli sürüldükdə, təqsirkar XM-in 310-cu maddəsi ilə məsuliyyətə cəlb edilir. Buna görə polis əməkdaşı və ya hərbi qulluqçu ictimai qaydanın mühafizəsi üzrə vəzifələri icra etmədiyi zaman və ya göstəriş hər hansı qanuni fəaliyyətin icrası ilə əlaqədar verilmədiyi hallarda bu norma tətbiq edilmir. Polis əməkdaşının və ya hərbi qulluqçunun ictimai qaydanın mühafizəsi üzrə vəzifələri yerinə yetirməsini müəyyən edilmiş geyim forması, döş nişanlarının olması və müvafiq vəsiqənin təqdim edilməsi sübut edir. Qeyd etmək lazımdır ki, əgər təqsirkarın əməli polis əməkdaşı və ya hərbi qulluqçu tərəfindən ictimai qayda pozulduğu və ya hüquqazidd davranış xəbərdar edildiyi halda edilmişsə, bu hərəkətlər XM-in 310-cu maddəsi ilə tövsif olunur. Bəzən qəsdən tabe olmama ictimai qayda pozulduqdan sonra baş verir. Əgər bütün bu hərəkətlər faktiki olaraq inzibati xətanın tərkibini yaradırsa, onda XM-ə müvafiq olaraq məsuliyyət yaranır. nzibati xəta təqsirkar qəsdən tabe olmadığı andan bitmiş hesab edilir. Qəsdən tabe olmamanı, ictimai qaydanın mühafizəsi üzrə xidməti vəzifələri icra edən polis əməkdaşına və hərbi qulluqçuya müqavimət göstərməkdən fərqləndirmək lazımdır. ctimai qaydanın mühafizəsi üzrə vəzifələrini icra edən polis əməkdaşına və ya hərbi qulluqçuya qarşı müqavimət göstərmə tabe olmamaqdan aktiv fiziki əks təsir etməklə fərqlənir. Bu hərəkətlər zorakılıqla və zorun tətbiqi hədəsi ilə müşayiət edilir. ctimai qaydanın mühafizəsi üzrə xidməti vəzifələri icra edən polis əməkdaşına və ya hərbi qulluqçuya müqavimət göstərməyə görə təqsirkarın əmələ CM-in 315-ci maddəsi ilə tövsif olunmalıdır. nzibati xətanın subyekti 16 yaşına çatmış, anlaqlı fiziki şəxslər hesab edilir. 16 yaşından 18 yaşına qədər olan şəxslər tərəfindən bu inzibati xəta törədildikdə, icraat ümumi qaydada aparılır. Subyektiv tərəfdən bu inzibati xəta yalnız düzünə qəsdlə törədildikdə inzibati məsuliyyət yaranır. Təqsirkar dərk edir ki, o, ictimai qaydanın mühafizəsi üzrə qanuni fəaliyyəti həyata keçirən polis əməkdaşına və ya hərbi qulluqçuya qəsdən tabe olmur və qəsdən tabe olmamağı arzu edir. Polis əməkdaşına və ya hərbi qulluqçunun qanuni tələblərinə qəsdən tabe olmama kimi inzibati xətaya Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 360-cu maddəsinə əsasən yalnız rayon (şəhər) məhkəmələrində baxılır. Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 314-cü maddəsi ilə billə- bilə yalan izahat və ya rəy verməyə görə inzibati məsuliyyətmüəyyən olunmuşdur. Həmin maddədə deyilir: ″ ″ ″ ″
mütəxəssisin billə-bilə yalan izahat verməsinə və ya ekspertin billə-bilə yalan rəy verməsinə, yaxud tərcüməçinin billə-bilə yanlış tərcümə etməsinə və ya məhkəmə və digər orqanların qərarlarının icrası üzrə icraat zamanı billə-bilə səhv tərcümə etməsinə görə- xəbərdarlıq edilir və ya şərti maliyə vahidinin on beş mislindən iyirmi mislinədək miqdarda cərimə edilir″″″″ Bu inzibati xətanın obyekti inzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatı aparmaq səlahiyyəti olan orqanın (vəzifəli şəxslərin) normal fəaliyyəti və işin həllində şəxsi marağı olan şəxslərin (barəsində inzibati xəta haqqında iş üzrə icraat aparılan şəxs və zərər çəkmiş şəxs) hüquqlarıdır. 251
Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 377-ci maddəsinin məzmunundan aydın olur ki, şahid hakimin, səlahiyyətli orqanın (vəzifəli şəxsin) çağırışına əsasən, inzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraata çağırılarkən vaxtında gəlməli, inzibati xəta ilə bağlı ona məlum olan məlumatı verməlidir. O, protokola daxil edilmiş izahatını imzası ilə təsdiq etməyə və verilən suallara düzgün və doğru cavab verməyə borcludur. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 66-cı və Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 377-ci maddəsinə görə, şahidin özünə, həyat yoldaşına və yaxın qohumlarına qarşı izahat verməmək, tərcüməçinin köməyindən pulsuz istifadə etmək, izahatının doğru yazılması barədə protokola müvafiq qeydlər etmək hüququ vardır. Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 372-ci maddəsinə əsasən, zərər səkmiş şəxs inzibati xəta nəticəsində mənəvi, fiziki və ya maddi zərər dəymiş şə
vermək, sübutlar təqdim etmək, vəsatət və etirazlar vermək, hüquqi yardımdan istifadə etmək, iş üzrə qəbul edilmiş qərardan şikayət vermək hüququna malikdir. nzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatda zərər çəkmiş şəxs iştirak etməlidir. Zərər çəkmiş şəxsin iştirakı olmadan işə yalnız o hallarda baxıla bilər ki, işə baxılmasının yeri və müddətinin ona vaxtında bildirilməsi barədə məlumat olsun və ya işə baxılmasını təxirə salmaq haqqında ondan vəsatət daxil olmasın, yaxud belə vəsatət rədd edilmiş olsun. Zərər səkmiş şəxs hakimin, səlahiyyətli orqanın (vəzifəli şəxsin) çagırışı ilə göstərilən vaxtda gəlməyə, doğru izahatlar verməyə, iş üzrə ona məlum olan məlumatları bildirməyə və müvafiq suallara cavab verməlidir. Mütəxəssis inzibati xətalar haqqında işlərin nəticəsində şəxsən marağı olmayan, sübutların aşkar edilməsində, götürülməsində və rəsmiləşdirilməsində, habelə texniki vasitələrin tətbiq edilməsində kömək ğöstərilməsi üçün xüsusi biliyə malik olan şəxsdir. O, hakimin və ya səlahiyyətli orqanın (vəzifəli şəxsin) çağırışına əsasən, müəyyən edilmiş vaxtda gəlməli, sübutların aşkarlanması üçün müvafiq hərəkətləri etməli və bu hərəkətlərin məzmun və nəticəsini müvafiq protokolda öz imzası ilə təsdiq etməlidir. Ekspert elm, incəsənət, texnika və ya sənət sahəsində məsələlərin izahı üçün ekspertizanın aparılması və ekspert rəyinin verilməsi üçün kifayət qədər xüsusi biliyə malik olan və icraatın nəticəsində şəxsən marağı olmayan şəxsdir. O, səlahiyyətli orqanın (vəzifəli şəxsin) və ya hakimin müvafiq çağırışına əsasən vaxtında gəlməli, tədqiq olunmalı obyekt və materialları tam və hərtərəfli tədqiq etməli, eləcə də qoyulan suallar üzrə əsaslı rəy verməlidir. Tərcüməçi inzibati xətalar haqqında işlərin nəticəsində şəxsən marağı olmayan, yetkinlik yaşına çatmış və tərcümə üçün zəruri olan dilləri bilən şəxsdir. O, səlahiyyətli orqanın (vəzifəli şəxsin) və ya hakimin müvafiq çağırışına əsasən vaxtında gəlməli, təqdim olunan mətni tam və dəqiq tərcümə etməyə borcludur. Tərcüməçi mətnin düzgün tərcümə edilməsini öz imzası ilə təsdiq etməlidir. Təhlil olunan inzibati xətanın obyektiv tərəfi icraat zamanı şahidin, zərər çəkmiş şə
verməsi, yaxud tərcüməçinin bilə-bilə yalan tərcümə etməsində ifadə oluna bilər. 252
Bu inzibati xətanın subyekti qismində dispozisiyada sadalanan subyektlərdən biri və ya bir neçəsi ola bilər. Subyektiv tərəfdən bu inzibati xəta birbaşa qəsdlə xarakterizə olunur. Fikrimizcə, qanunverici subyektiv tərəfin əsas ünsürü kimi, təqsirin növü olan qəsdi normanın dispozisiyasında məfhum baxımından nöqsanlı istifadə etmişdir. Belə ki, «qəsdən» məhfumun əvəzinə «bilə-bilə» məfhumundan istifadə olunmuşdur. Bilə-bilə yalan izahat və ya rəy vermə haqqında iş üzrə icraatı Azərbaycan Respublikasının nzibati Xətalar Məcəlləsinin 360-cı maddəsinə əsasən, rayon (şəhər) məhkəmələri apara bilər. Bu inzibati xətanın törədilməsinə görə xəbərdarlıq edilir və ya şərti maliyə vahidinin on beş mislindən iyirmi mislinədək miqdarda cərimə edilir. Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 329-cu maddəsi ″ ″ ″ ″Şə
xsiyyət vəsiqəsi olmadan və ya yaşayış yeri üzrə qeydiyyatdan keçmədən yaşama» adlanır″″″″. Bu maddədə deyilir: ″″″″Vətəndaşın bir aydan artıq müddətdə şəxsiyyət vəsiqəsi olmadan yaşamasına, habelə həmin müddət ərzində yaşayış yeri üzrə qeydiyyatdan keçmədən yaşamasına görə- xəbərdarlıq edilir və ya şərti maliyə vahidinin üç mislindən beş mislinədək miqdarda cərimə edilir″″″″. Təhlil olunan inzibati xətanın obyekti qanunvericiliklə müəyyən edilmiş idarəcilik qaydası və Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının hüquq və azadlıqlarıdır. nzibati xətanın obyektiv tərəfi aşagıdakı əməllərdə ifadə olunur: - vətəndaşın bir aydan artıq müddətdə şəxsiyyət vəsiqəsi olmadan yaşaması; - vətəndaşın bir aydan artıq müddətdə yaşayış yeri üzrə qeydiyyat keçmədən yaşaması; - vətəndaşın bir aydan artıq müddətdə şəxsiyyət vəsiqəsi olmadan yaşadığı yer üzrə qeydiyyat keçmədən yaşaması. Azərbaycan Respublikasının «Azərbaycan Respublikası vətəndaşının şəxsiyyət vəsiqəsi haqqında» Qanununun 1-ci maddəsinə əsasən, Azərbaycan Respublikasının ə
Azərbaycan Respublikası vətəndaşının şəxsiyyət vəsiqəsidir. Şə
- 16 yaşına çatanadək vətəndaşa verilən şəxsiyyət vəsiqəsi; - 16 yaşına çatdıqdan sonra vətəndaşa verilən şəxsiyyət vəsiqəsi. Azərbaycan Respublikası vətəndaşının şəxsiyyət vəsiqəsinin növündən asılı Yüklə 5,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|