Mövzu №1: ″″″″ darəetmənin, dövlət idar
Yüklə 5,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
olaraq onlarda aşağıdakı məlumatlar göstərilir: - vəsiqənin seriyası və nömrəsi; - vətəndaşın soyadı, adı və atasının adı; - vətəndaşın doğulduğu yer və tarix; - cinsi; - qan qrupu; - boyu; - gözlərinin rəngi; - yaşayış yeri; - vətəndaşın ailə vəziyyəti; 253
- hərbi vəzifəsi; - şəxsiyyət vəsiqəsi sahibinin şəxsi imzası; - fotoşəkli; - şəxsiyyət vəsiqəsini verən orqanın adı və verilmə tarixi. Bu məlumatları şəxsiyyət vəsiqəsinə daxil edən müvafiq dövlət orqanının məsul ə
düzgünlüyünə görə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyət daşıyır. Şə
qanuni nümayəndəsinin ərizəsi, doğum şəhadətnaməsi, 16 yaşına catmış vətəndaşın fotoşəkli, dövlət rüsumunun ödənilməsi barədə qəbz və zəruri hallarda Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlığını təsdiq edən sənədlər əsasında, yaşadığı yerin müvafiq dövlət orqanları tərəfindən vətəndaşın və ya onun qanuni nümayəndəsinin müraciətindən sonra ən geci 10 gün keçənədək verilir. 25,35,50 yaşına çatdıqda və ya vətəndaşın soyadı, adı, atasının adı, yaşayış yeri, ailə vəziyyəti, hərbi vəzifəsi dəyişildikdə və ya onun şəxsiyyət vəsiqəsində olan yazılar təhrif edildikdə, şəxsiyyət vəsiqəsi yararsız hala düşdükdə və ya itdikdə vətəndaş şə
«Yaşayış yeri və oldugu yer üzrə qeydiyyat haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun 5-ci maddəsinə əsasən, vətəndaşa ilk dəfə Azərbaycan Respublikası vətəndaşının şəxsiyyət vəsiqəsi verilərkən o, yaşayış yeri üzrə qeydiyyata alınır. Əgər vətəndaş yaşayış yerini dəyişirsə, o, yeni yaşayış yerinə gələrkən 10 gün ərzində qeydiyyata alınmaq üçün müvafiq polis orqanına müraciət etməlidir. Müraciətdən sonra 10 gün ərzində «Azərbaycan Respublikası vətəndaşının şəxsiyyət vəsiqəsi haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa müvafiq olaraq həmin vətəndaş yeni yaşayış yeri üzrə qeydiyyata alınır və ona müvafiq şəxsiyyət vəsiqəsi verilir. Bu inzibati xətanın subyekti 16 yaşı tamam olmuş anlaqlı, Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları ola bilər. Təhlil olunan inzibati xəta subyektiv tərəfdən təqsirin qəsd və ya ehtiyatsızlaq formasında xarakterizə edilə bilər. Bu növ inzibati xətaların baxılması Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 29 avqust 2000-ci il tarixli ″Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin təsdiq edilməsi, qüvvəyə minməsi və bununla bağlı hüquqi tənzimləmə məsələləri haqqında″ Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə″ Fərmanının 3-cü bəndinə əsasən, Azərbaycan Respubikasının Daxili şlər Nazirliyinə həvalə edilib. Bu növ inzibati xətaların törədilməsinə görə xəbərdarlıq edilir və ya şərti maliyə vahidinin üç mislindən beş mislinədək miqdarda cərimə edilir. Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 331-ci maddəsi «Şəxsiyyət vəsiqəsinin və ya pasportun itirilməsi və ya qəsdən korlanması» adlanır. Bu maddədə deyilir: «Şəxsiyyət vəsiqəsinin və ya pasportun itirilməsi və ya qəsdən korlanmasına görə - şə
edilir». 254
Qüvvədə olan «Ölkədən getmək, ölkəyə gəlmək və pasportlar haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun 3-cü maddəsinə və «Azərbaycan Respublikası vətəndaşının şəxsiyyət vəsiqəsi haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun 1-ci maddəsinə əsasən, hər bir vətəndaş və ya onun qanuni nümayəndəsi şəxsiyyət vəsiqəsini və pasportu möhkəm (etibarlı) saxlamaga borcludur. Əgər vətəndaş adları çəkilən sənədləri itirərsə, dərhal bu barədə həmin sənədləri verən muvafiq orqanlara məlumat verməlidir. Təhlil olunan inzibati xətanın obyekti qanunvericiliklə müəyyən edilmiş idarəçilik qaydaları və vətəndaşın hüquq və vəzifələridir. nzibati xətanın obyektiv tərəfi vətəndaş tərəfindən şəxsiyyət vəsiqəsinin və ya pasportun itirilməsində və ya qəsdən korlanmasında ifadə olunur. Adları çəkilən qanunlara əsasən, Azərbaycan Respublikasının ərazisində Azərbaycan Respublikası vətəndaşının şəxsiyyətini təsdiq edən sənəd Azərbaycan Respublikası vətəndaşının şəxsiyyət vəsiqəsi, Azərbaycan Respublikası vətəndaşının pasportu (bundan sonra-pasport) isə Azərbaycan Respublikasının ərazisindən kənarda vətəndaşın şəxsiyyətini təsdiq edən, habelə ona ölkədən getmək və ölkəyə gəlmək hüququnun həyata keçirilməsi üçün verilən rəsmi sənəddir. Pasport 18 yaşına çatmış, müstəsna hallarda isə təhsil almaq, beynəlxalq tədbirlərdə iştirak etmək, müalicə olunmaq və ya daimi yaşamaq üçün xaricə gedən 18 yaşına çatmamış Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarına qanunla müəyyənləşdirilmiş qaydada verilir və bütün ölkələrə getmək üçün etibarlıdır. Pasportun Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi tərəfindən təsdiq edilən ümumvətəndaş, xidməti və diplomatik tipləri vardır. Pasport Azərbaycan Respublikasının mülkiyyətidir, onun vətəndaşdan alınması və ya girov götürülməsi qanunvericilikdə nəzərdə tutulan hallar istisna olunmaqla qadağandır ( XM, maddə 332). Hər bir vətəndaş pasportu möhkəm saxlamağa borcludur. Pasport itdikdə vətəndaş pasportu verən dövlət orqanlarına, belə hadisə xaricdə baş verərsə, Azərbaycan Respublikasının diplomatik nümayəndəliyinə və ya konsulluğuna dərhal məlumat verməlidir. Vətəndaş öldükdə onun pasportu, habelə etibarlıq müddəti qurtarmış pasport müvafiq dövlət orqanına təhvil verilir. Şə
olunan sənədlərin ehtiyatsız davranışı nəticəsində (diqqətsiz saxlama, üzərində daşıyarkən yerə salma və s.) onların yoxa çıxması başa düşülür. Şə
fiziki müdaxiləsi nəticəsində həmin sənədlərin məzmununun yararsız hala düşməsi, onun tətbiqinin qeyri-mümkünlüyü və ya fiziki cəhətdən məhvi başa düşülür. Qeyd olunanlarla yanaşı vətəndaşın fiziki müdaxiləsi nəticəsində adları çəkilən sənədlərin məzmunundakı məlumatların çətin oxunulması (aydın olmayan və ya başa düşülməyən), üzərində olan orijinal holoqramların zədələnməsi və ya möhürün silinməsi təhlil olunan inzibati xətaya görə məsuliyyət yaradır. Bu inzibati xətanın subyekti şəxsiyyət vəsiqəsinin və ya pasportun sahibi olan vətəndaşdır. Vətəndaşın şəxsiyyət vəsiqəsini və ya pasportunu oğurlamaya görə məsuliyyət Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 326.2-ci maddəsinə əsasən yaranır. 255
Təhlil olunan inzibati xətanın subyektiv tərəfi qəsdin qarışıq forması ilə xarakterizə olunur. Belə ki, şəxsiyyət vəsiqəsinin və ya pasportun itirilməsi ehtiyatsızlıqla, onların qəsdən korlanması isə təqsirin qəsd növü ilə xarakterizə olunur. Bu növ inzibati xətaların baxılması Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 29 avqust 2000-ci il tarixli ″Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin təsdiq edilməsi, qüvvəyə minməsi və bununla bağlı hüquqi tənzimləmə məsələləri haqqında″ Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə″ Fərmanının 3-cü bəndinə əsasən, Azərbaycan Respubikasının Daxili şlər Nazirliyinə həvalə edilib. Bu növ inzibati xətaların törədilməsinə görə şərti maliyə vahidinin on beş mislindən iyirmi beş mislinədək miqdarda cərimə edilir. Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 346-cı maddəsi ilə mülki silahın və onun üçün döyüş sursatının saxlanılması, daşınması və ya satılması qaydalarının pozulması inzibati xəta kimi müəyyən olunmuşdur. Adı çəkilən maddə ilə aşağıdakılar müəyyən olunmuşdur: ″ 346.1. Azərbaycan Respublikası müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarından icazə almış şə xslər tərəfindən mülki silahın və onun üçün döyüş sursatının saxlanılması, daşınılması və ya satılması qaydalarının pozulmasına görə – silah və döyüş sursatı ödənişlə alınmaqla və ya alınmamaqla şərti maliyyə vahidinin iyirmi beş mislindən otuz beş mislinədək miqdarda cərimə edilir. 346.2. Azərbaycan Respublikası müvafiq icra hakimiyyəti orqanından icazə almamış şə xslər tərəfindən mülki silahın və onun üçün döyüş sursatının əldə edilməsi, saxlanılması, daşınması, başqa şəxslərə verilməsi və ya satılmasına görə – silah və döyüş sursatı ödənişlə alınmaqla və ya müsadirə edilməklə şərti maliyyə vahidinin otuz mislindən qırx mislinədək miqdarda cərimə edilir. ″ Bu inzibati xətanın obyekti mülki silahın və onun üçün döyüş sursatının dövriyyəsini müəyyən edən qaydalar və ictimai təhlükəsizlikdir. Texniki hüquqi cəhətdən bu maddə iki ayrı-ayrı inzibati xətadan ibarətdir. Azərbaycan Respublikası XM-in 346.1-ci maddəsində obyektiv tərəf aşağıdakı ə məllərlə ifadə olunur: • mülki silahın saxlanılması; • daşınması; • satılması qaydalarının pozulması. XM-in 346.2-ci maddəsində obyektiv tərəf ″icazə almamış şəxslər″ tərəfindən mülki silahın və onun üçün döyüş sursatının əldə edilməsi, saxlanılması, daşınması, başqa şəxslərə verilməsi və ya satılmasında ifadə olunur. Hər iki halda inzibati xətanın tərkibi formal xarakterlidir. Nəticələrin baş verməsi avtomatik olaraq Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin müvafiq maddələri ilə cinayət məsuliyyətinə səbəb olur. XM-in 346.1 və 346.2-ci maddələrində göstərilən inzibati xətaların predmeti mülki silah və onun üçün olan döyüş sursatıdır. Digər silah və döyüş sursatların ″qanunsuz dövriyyəsi″ Cinayət Məcəlləsinin müvafiq maddələri ilə tövsif edilməlidir. Qanunvericilik yivsiz ov silahının əldə olunması, saxlanması və satışı barədə icazə vermə qaydasını nəzərdə tutur. Odlu silahın əldə olunması, saxlanması və istifadə edilməsi qaydaları Azərbaycan Respublikasının 30 dekabr 1997-ci il ″Xidməti və mülki silah 256
haqqında″ Qanunu ilə müəyyən edilir. Bu qanuna müvafiq olaraq yivsiz odlu silahın əldə olunması, saxlanması, verilməsi və satılması üçün vətəndaş D O-dan icazə almalıdır. Əldə etmə dedikdə, satın alma, hədiyyə kimi, dəyişmə və s. başa düşülür. Hər bir yivsiz odlu silah D O-da qeydiyyatda olur və onların sahibinin dəyişməsi bu orqanların icazəsi ilə olmalıdır. Maddədəki mənada ″əldə etmək″ üçün bu silahın icazəsiz kimdən alınması (vətəndaşdan və ya satan təşkilatdan) əhəmiyyət kəsb etmir. D O-nun icazəsi olmadan yivsiz odlu silahın saxlanması XM-in 346-cı maddəsində göstərilən inzibati xətanın tərkibi həm icazə ilə alınan halları, həm də icazəsiz əldə edilən halları əhatə edir. Vətəndaş tərəfindən yivsiz ov silahının digər şəxslərə verilməsi də inzibati xətanın tərkibi ilə əhatə olunur. Qüvvədə olan normativ aktlar D O-nun icazəsi olmadan silahın başqa şəxslərə verilməsini qadağan edir. Bu maddədə göstərilən inzibati xəta subyektiv tərəfdən təqsirin qəsd formasında edilir. Şə xs başa düşür ki, müvafiq dövlət orqanının icazəsi olmadan silahı əldə etmək, saxlamaq, başqa şəxslərə vermək, satmaq qadağandır, lakin bu hüquqazidd hərəkətləri etməyi arzulayır. Burada müvafiq dövlət orqanı dedikdə, D O nəzərdə tutulmuşdur Bu inzibati xətanın subyekti 16 yaşına çatmış fiziki, anlaqlı şəxsdir. 16-dan 18 yaşa qədər olan şəxslər ümumi əsaslarla məsuliyyət daşıyırlar. Bu növ inzibati xətaların baxılması Azərbaycan Respublikasının nzibati Xətalar Məcəlləsinin 360-cı maddəsinə əsasən rayon (şəhər) məhkəmələrinə və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 29 avqust 2000-ci il tarixli ″Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin təsdiq edilməsi, qüvvəyə minməsi və bununla bağlı hüquqi tənzimləmə məsələləri haqqında″ Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə″ Fərmanının 3.3-cü bəndinə əsasən, Azərbaycan Respubikasının Daxili şlər Nazirliyinə həvalə edilib.
Sual 4. nzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq səlahiyyəti olan orqanlar (vəzifəli şə
Ə
orqanların sistemi bu fəaliyyəti həyata keçirən subyektlərin çoxluğu ilə xarakterizə olunur. Bu da dövlət idarəetmə sistemində baş verən inzibati xətaların müxtəlifliyi və geniş yayılmaları ilə izah olunur. Məsələn: XM-in Xüsusi hissəsinin « nzibati xətalar» adlı II-ci bölməsinə (6-24 fəsillər, 39-356-cı maddələr) daxil olmuş inzibati xətalar dövlət idarəetmə sisteminin müxtəlif sahələrində baş verir və bu sahələrdə baş verən inzibati xətalar öz xüsusiyyətlərinə və qəsd etdikləri obyektlərə görə bir-birindən fərqlənir. Dövlət idarəetmə sisteminin bütün sahələrində baş verən inzibati xətalar haqqında işlərə bir orqanda baxılması fəaliyyətini təcrübi cəhətdən həyata keçirmək mümkün deyil. kinci tərəfdən isə, dövlət idarəetmə sisteminin bütün sahələrində baş verən inzibati xətalar haqqında işlər bir orqanda baxılarsa inzibati prosesin (icraatın) əsas prinsiplərindən biri olan inzibati xətalar haqqında işlərin aparılmasının tezliyi, operativliyi və sadəliyi prinsiplərinin müddəalarını təmini mümkün deyildir. nzibati xətalar haqqında işlərə baxan orqanların sistemi, törədilən inzibati xətaların eyni tipli (müxtəlif tərkibli) olmaması izah olunur. Bu məqsədlə də Azərbaycan Respublikası 257
nzibati Xətalar qanunvericiliyi ilə səlahiyyət verilmiş müxtəlif orqanlar (vəzifəli şəxslər) tərəfindən inzibati xətalar haqqında işlərə baxılır. nzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq səlahiyyəti olan orqanları üç qrupa bölmək olar: Birinci qrupa yalnız rayon (şəhər) məhkəmələri daxildir. XM-in 23-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş inzibati xətanın törədilməsində alət və ya inzibati xətanın bilavasitə obyekti olmuş predmetin ödənişlə alınması, inzibati xətanın törədilməsində alət və ya inzibati xətanın bilavasitə obyekti olmuş predmetin müsadirəsi və inzibati həbs yalnız rayon (şəhər) məhkəmələri tərəfindən tətbiq olunur. XM-in Xüsusi hissəsində inzibati xətaların sanksiyalarında göstərilən üç inzibati tənbeh növü nəzərdə tutulursa və onların tətbiq edilməsi məqsədəuyğun hesab edilirsə, belə hallarda həmin inzibati xətalar haqqında işlərə rayon (şəhər) məhkəmələri tərəfindən baxılır. Bu sistemə daxil olan ikinci qrup orqanlar yalnız inzibati xətalar haqqında işləri həll etmək üçün təşkil edilmiş orqanlardır. Məsələn: Azərbaycan Respublikasının yerli icra hakimiyyəti orqanları yanında yaradılan ″Yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyalar″ ( XM, maddə 357.0.2). nzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq səlahiyyəti olan orqanların sisteminə daxil olan üçüncü qrup orqanlar bir qayda olaraq, özlərinin yoxlama-nəzarət funksiyaları ilə yanaşı inzibati yurisdiksiya funksiyalarını həyata keçirən orqanlardır. Məsələn, Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanları (vəzifəli şəxsləri) ( XM, maddə 357.0.3). Bu orqanların dairəsi və adları ″Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin təsdiq edilməsi, qüvvəyə minməsi və bununla bağlı hüquqi tənzimləmə məsələləri haqqında″ Azərbaycan Respublikası Qanununun təsdiq edilməsi barədə″ Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 29 avqust 2000-ci il tarixli Fərmanının 3-cü bəndində göstərilmişdir. nzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq səlahiyyəti olan orqanların sistemi ərazi- sahəvi prinsip əsasında təşkil edilir. nzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq səlahiyyəti olan orqanların sisteminin bu prinsip əsasında təşkil edilməsinin mahiyyəti inzibati xətalara qarşı mübarizənin həm ərazi xüsusiyyətlərinə, həm də inzibati xətaların dövlət idarəetmə sisteminin ayrı-ayrı sahələrində baş vermə xüsusiyyətlərinə görə aparılmasından ibarətdir. Ə razi prinsipinə görə inzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq səlahiyyəti olan orqanlara əsasən, bu və ya digər inzibati-ərazi vahidi miqyasında fəaliyyət göstərən orqanlar aiddir. Birinci növbədə bu orqanlara konkret inzibati-ərazi vahidi miqyasında fəaliyyət göstərən və inzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq səlahiyyəti verilmiş orqanlar aiddirlər. Bu orqanlar Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 357-ci maddəsində göstərilmişdir. Məsələn: rayon (şəhər) məhkəmələri; yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyalar; daxili işlər orqanları və s. nzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq səlahiyyəti olan sahəvi orqanlar dövlət idarəetməsinin ayrı-ayrı sahələrində fəaliyyət göstərən orqanlardır. Sahəvi orqanlar ixtisaslaşma əsasında fəaliyyət göstərirlər. Bu orqanlar fəaliyyət göstərdiyi sahələrdə törədilmiş inzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq səlahiyyəti olan orqanlar sisteminə daxildir. Bu orqanların həm konkret inzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq səlahiyyəti, həm də yurisdiksiya aidiyyətinin dəqiq ierarxiyası müəyyən edilməsidir. Məsələn: ov qaydalarının pozulmasına görə müvafiq işlərə baxmağa və inzibati tənbehlərin tətbiq
258
edilməsinə, ov qaydalarına əməl olunmasına dövlət nəzarətini həyata keçirən Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin şəhər və rayon orqanlarının səlahiyyəti vardır. Beləliklə, Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar qanunvericiliyi inzibati xətalar haqqında işlərə baxmağa səlahiyyəti olan orqanların (vəzifəli şəxslərin) 3 (üç) növünü müəyyən etmişdir. Bu orqanlar (vəzifələri şəxsləri) XM-in 357-ci maddəsində göstərilmişdir: 1. rayon (şəhər) məhkəmələri; 2. yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyalar, seçki komissiyaları (kollegial orqan); 3. Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanları, Milli Bankı (vəzifəli şəxsləri). Bu orqanların dəqiq dairəsi və adları ″Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin təsdiq edilməsi, qüvvəyə minməsi və bununla bağlı hüquqi tənzimləmə məsələləri haqqında″ Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 29 avqust 2000-ci il tarixli Fərmanının 3-cü bəndində göstərilmişdir. Bu orqanlar dövlət idarəetmə sisteminin ayrı-ayrı sahələrində baş verən inzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq və işin həllini düzgün həyata keçirmək üçün sahəvi prinsip əsasında təşkil edilmiş ixtisaslaşdırılmış orqanlardır. Qeyd etdiyimiz kimi inzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq səlahiyyəti olan orqanların dairəsi Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 357-ci maddəsinə ə sasən müəyyən edilmişdir. Lakin inzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq səlahiyyəti olan subyektlərin dairəsi və onların səlahiyyət hədləri onların fəaliyyətini tənzimləyən konkret normativ-hüquqi aktlarla müəyyən edilir. Məsələn: Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 31 may 2002-ci tarixli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş ″Yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyalar haqqında Əsasnamə″. Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 359-cu maddəsi ilə inzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq səlahiyyəti olan vəzifəli şəxslərin səlahiyyətləri müəyyən edilmişdir. «359.1. nzibati xətalar haqqında işlərə baxmağa səlahiyyəti olan vəzifəli şəxslər bu Məcəllənin Xüsusi hissəsində nəzərdə tutulmuş inzibati tənbehləri onlara verilmiş səlahiyyət çərçivəsində və yalnız xidmət vəzifəsinin icra zamanı tətbiq edə bilərlər. 359.2. nzibati xətalar haqqında işlərə bu Məcəllənin 357.0.3-cü maddəsində göstərilmiş orqanlar adından baxmağa səlahiyyəti olan vəzifəli şəxslər Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı (Azərbaycan Respublikasının Prezidenti) tərəfindən müəyyən edilir.» Yuxarıda qeyd edilənlərlə yanaşı XM-in XXVI fəslində ″ nzibati xətalar haqqında işlərin aidiyyəti″, rayon (şəhər) məhkəmələrinin və Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının aidiyyəti qeyd edilir. Burada «müvafiq icra hakimiyyəti orqanları» XM-in tətbiq edilməsi barədə Fərmanın 3-cü bəndində göstərilmiş inzibati xətalar haqqında işlərə baxmağa səlahiyyəti olan Azərbaycan Respublikasının nazirlikləri, dövlət komitələri və digər mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları, habelə yerli icra hakimiyyəti orqanları nəzərdə tutulur.
259
nzibati xətalar haqqında işlərin aidiyyəti dedikdə inzibati xətalar qanunvericiliyinə ə sasən, inzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq səlahiyyəti olan orqan və vəzifəli şəxslər arasında bu işlərin baxılması üzrə səlahiyyətlərin bölüşdürülməsi başa düşülür. Aidiyyətliyin dörd növü mövcuddur: - predmet (sahəvi) aidiyyətliyi; - ərazi aidiyyətliyi; - vəzifə aidiyyətliyi; - ikili aidiyyətlik. Predmet aidiyyətliyi müvafiq kateqoriya işlərin baxılmasının hansı növ orqana həvalə edilməsi haqqında məsələnin normativ qaydada həllidir. Məsələn: Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 29 avqust 2000-ci il tarixli ″Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin təsdiq edilməsi, qüvvəyə minməsi və bununla bağlı hüquqi tənzimləmə məsələləri haqqında″ Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə″ Fərmanının 3-cü bəndinə əsasən: ″Tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması və onlardan istifadə qaydalrının pozulması ilə olan inzibati xətalara Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi baxır″. Ərazi aidiyyətliyi konkret işin harada baxılması haqqında məsələnin normativ həllidir. Məsələn: Azərbaycan Respublikası XM-in 421-ci maddəsi: 421.1. nzibati xəta haqqında işə onun törədildiyi yerdə baxılır. Barəsində inzibati xəta haqqında iş üzrə icraat aparılan şəxsin vəsatətinə əsasən inzibati xəta haqqında iş onun yaşadığı yer üzrə baxıla bilər. 421.2. Yetkinlik yaşına çatmayanların barəsində inzibati xətalar haqqında işlərə şəxsin yaşadığı yer üzrə baxılır. 421.3. Nəqliyyat vasitəsini idarə etmə hüququnun məhdudlaşdırılmasına səbəb ola bilən inzibati xətalar haqqında işlərə nəqliyyat vasitəsinin qeydiyyatda olduğu yer üzrə baxılır. Vəzifə aidiyyətliyi dövlət orqanlarında işin hansı vəzifəli şəxs tərəfindən baxılması məsələsinin normativ həllidir. Bu məsələni hal-hazırda nizamlayan vahid normativ akt yoxdur. Müxtəlif dövlət orqanlarında bu məsələ daxili əmrlərlə nizamlanır. Lakin Azərbaycan Respublikası Prezidentinin məlum Fərmanın 1-ci bəndində Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinə tapşırıq verilib ki, inzibati xətalar haqqında işlərə Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 357.0.3-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş orqanlar adından baxmağa səlahiyyəti olan vəzifəli şəxslər barədə təkliflərini Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim etsin. kili aidiyyətlik bir inzibati xətanın iki orqanda baxılması mümkünlüyünü nəzərdə tutur. Məsələn: Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin 296-cı maddəsində (Xırda xuliqanlıq) nəzərdə tutulmuş inzibati xətanın baxılması Məcəllənin 360-cı maddəsinə ə sasən rayon (şəhər) məhkəməsi və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 29 avqust 2000- ci il tarixli ″Azərbaycan Respublikası nzibati Xətalar Məcəlləsinin təsdiq edilməsi, qüvvəyə minməsi və bununla bağlı hüquqi tənzimləmə məsələləri haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə″ Fərmanının 3-cü bəndinə əsasən Azərbaycan Respublikasının Daxili şlər Nazirliyi baxa bilər. şin hansı orqanda baxılması məsələsini həll edərkən nzibati Xətalar Məcəlləsinin 32.2-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş hallar nəzərə alınmalıdır. Törədilən inzibati xətaya görə tənbeh növü kimi inzibati həbsin seçilməsi 260
məqsədəmüvafiq sayıldığı hallarda materiallar məhkəmə, digər tənbeh növü olan cərimə tətbiq edildikdə işin materialları daxili işlər orqanlarında baxılır. nzibati xətalar haqqında işlərə baxmaq səlahiyyəti olan orqanlardan biri də ″Yetkinlk yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiya″lardır. Yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyaların ə sas məqsədi yetkinlik yaşına çatmayanlara tərbiyəvi təsir göstərməkdən, onların hüquqlarını və qanuni mənafelərini qorumaqdan, davranışına nəzarət etməkdən, qanunazidd əməllərin qarşısını almaqdan, göstərilən məsələlərdə dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarının, mülkiyyət formasından asılı olmayaraq müəssisələrin, idarələrin və təşkilatların fəaliyyətini ə laqələndirməkdən ibarətdir. Yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyalar sisteminə aşağıdakılar daxildir: - rayon (şəhər) komissiyaları – yerli komissiyalar; - Bakı şəhər icra hakimiyyəti yanındakı komissiya; - Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti yanındakı komissiya; - Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti yanındakı komissiya. Komissiyalar Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti, Bakı şəhər icra hakimiyyəti və rayon (şəhər) icra hakimiyyəti orqanları yanında həmin orqanlar tərəfindən sədr, məsul katib (katib) və uşaqlarla iş üzrə məsləhətçi-psixoloq da daxil olmaqla 9-11 üzvdən ibarət tərkibdə yaradılır. Komissiyanın sədri işləri görmək və qərarların icrasına nəzarəti həyata keçirmək üçün yerli komissiyalarda məsul katib və uşaqlarla iş üzrə məsələhətçi-psixoloq, Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanları yanındakı, o cümlədən, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı yanındakı komissiyalarda isə məsul katib və katib vəzifələri müəyyən edir. Həmin vəzifələr ştat cədvəlində nəzərdə tutulmaqla, maaşlı vəzifədir. Komissiyanın digər üzvləri ictimai əsaslarla fəaliyyət göstərirlər. Komissiya üzvlərinin sayı, işin həcmindən asılı olaraq komissiyanın təşkil olunduğu Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti, Bakı şəhər icra hakimiyyəti və rayon (şəhər) icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən müəyyən edilir. Komissiyanın tərkibinə təhsil, səhiyyə, daxili işlər orqanlarının, mədəniyyət təsisatlarının və digər müəssisələrin rəhbərləri daxil edilirlər. Komissiyanın tərkibinə qeyri- hökumət təşkilatlarının (ictimai biriliklərin və fondların) nümayəndələri də daxil edilə bilinər. On səkkiz yaşınadək yetkinlik yaşına çatmayanlar barəsində müvafiq dövlət orqanları tərəfindən daxil olan inzibati xətalar haqqında işlərə və ya materiallara komissiyalar baxır və adı çəkilən Əsasnamənin 9-cu maddəsinin birinci hissəsində nəzərə tutulmuş intizam təsir tədbirlərindən birini tətbiq edirlər. Müvafiq dövlət orqanları yetkinlik yaşına çatmayanlar barəsində inzibati xətalar haqqında işləri və ya materialları üç günədək müddətində yerli komissiyalara göndərir. Komissiya Azərbaycan Respublikasının nzibati Xətalar Məcəlləsinə uyğun olaraq XM-in 51-ci, 297-ci və 307-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş inzibati xətalar haqqında işlərə baxır və inzibati xəta törətmiş şəxslər barəsində inzibati tənbeh tətbiq edir. Komissiyalar qanunazidd əməllərin xarakterini və səbəblərini, yaşını, həyat şəraitini, qanunazidd əməlin törədilməsində iştirak dərəcəsini, habelə məişətdə, məktəbdə və ya işdə
261
davranışını nəzərə almaqla yetkinlik yaşına çatmayanlar barəsində aşağıdakı intizam təsir tədbirləri növlərindən birini tətbiq edir: 1. üzr istəmək; 2. xəbərdarlıq etmək; 3. yetkinlik yaşına çatmayan şəxs müstəqil əmək haqqına malikdirsə və zərərin məbləği şərti maliyyə vahidinin otuz mislindən artıq deyilsə, yetkinlik yaşına çatmayan şə xsin öhdəsinə onun vurduğu zərəri ödəmək, yaxud şərti maliyyə vahidinin otuz mislindən artıq olmayan məbləğdə maddi zərərin nəticələrini öz əməyi ilə aradan qaldırmaq vəzifəsini qoymaq;
4. yetkinlik yaşına çatmayanları valideynlərinin və ya digər qanuni nümayəndələrinin nəzarətinə vermək; 5. on beş yaşından on səkkiz yaşadək olan yetkinlik yaşına çatmayanların öz qazancını və ya təqaüdünü müstəqil xərcləmək hüququndan məhrum edilməsi haqqında qəyyumluq və himayə orqanına təkliflər vermək; 6. böyük ictimai təhlükə törətməyən və ya az ağır cinayət törətmiş cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması üçün Azərbaycan Respublikasının cinayət qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş yaş həddinə çatmamış yetkinlik yaşına çatmayanları açıq tipli xüsusi təlim- tərbiyə müəssisəsinə göndərmək; 7. çətin tərbiyə olunan yetkinlik yaşına çatmayanları onların valideynlərinin və ya digər qanuni nümayəndələrinin razılığı ilə açıq tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisəsinə göndərmək; 8. ağır və ya xüsusilə ağır cinayət törətmiş, lakin cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması üçün Azərbaycan Respublikasının cinayət qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş yaş həddinə çatmamış yetkinlik yaşına çatmayanın qapalı tipli xüsusi təlim-tərbiyə müəssisinə göndərilməsi barədə məhkəmə qarşısında vəsatət vermək. Xəbərdarlıq etmək barəsində komissiyanın çıxardığı qərar bir il müddətində qüvvədə qalır. Barəsində xəbərdarlıq intizam təsir tədbirinin tətbiq olunduğu yetkinlik yaşına çatmayan nümunəvi davranışı ilə işə və təhsilə vicdanlı münasibəti ilə islah olunduğunu sübut edərsə, komissiya, birillik müddət başa çatmamış həmin təsir tədbirini öz qərarı ilə ləğv edə bilər. Yetkinlik yaşına çatmyanların təlim-tərbiyəsi və saxlanması sahəsində öz vəzifələrini icra etməyən, yaxud onların davranışına mənfi təsir göstərən valideynlər və ya digər qanuni nümayəndələr barəsində komissiya aşağıdakı intizam təsir tədbirlərini tətbiq edir: 1. xəbərdarlıq etmək; 2. yetkinlik yaşına çatmayanlar tərəfindən vurulan və şərti maliyyə vahidinin 30 mislindən artıq olmayan məbləğdə maddi ziyanın ödənilməsini tələb etmək; 3. valideynlik hüququnun məhdudlaşdırılması və ya valideynlik hüququndan məhrum edilməsi, yaxud övladlığa götürmənin ləğv edilməsi barədə məhkəməyə müraciət etmək; 4. hərəkətləri və ya davranışları ilə yetkinlik yaşına çatmayanın həyatını və ya səhhətini real təhlükə altında qoyduqda, qanuni nümayəndələrindən yetkinlik yaşına çatmayanın dərhal alınması üçün qəyyumluq və himayə orqanına müraciət etmək. Xəbərdarlıq etmək barəsində komissiyanın çıxardığı qərar bir il müddətində qüvvədə qalır. Komissiya lazım gəldikdə, birillik müddət başa çatmamış, intizam təsir tədbirini öz qərarı ilə ləğv edə bilər. 262
Komissiya yetkinlik yaşına çatmayanlar, onların valideynləri və ya digər qanuni nümayəndələri barəsində işlərə və ya materiallara aşağıdakı hallarda baxır: 1. yetkinlik yaşına çatmayanların, onların valideynlərinin və ya digər qanuni nümayəndələrinin ərizələri olduqda; 2. müvafiq dövlət orqanlarından komissiyaya işlər və ya materiallar daxil olduqda; 3. cinayət törətmiş, lakin cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması üçün Azərbaycan Respublikasının cinayət qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş yaş həddinə çatmamış yetkinlik yaşına çatmayanlar barəsində materialların komissiyada baxılması üçün Daxili şlər Nazirliyinin və ya prokurorluğun müraciəti olduqda; 4. mülkiyyət formasından asılı olmayaraq müəssisələrdən, idarələrdən və ya təşkilatlardan müraciətlər daxil olduqda; 5. komissiyanın öz təşəbbüsü olduqda. Komissiyanın iclası bir qayda olaraq açıq aparılır. Baxılan işlərin və ya materialların xarakterindən asılı olaraq yetkinlik yaşına çatmayan, onun valideynləri və ya digər qanuni nümayəndələri barəsində məlumatların məxfiliyinin təmin olunması məqsədilə komissiya iclasın qapalı aparılması haqqında ə saslandırılmış qərar qəbul edə bilər. Komissiyanın iclasında üzvlərin yarısından çoxu iştirak etdikdə o səlahiyyətli sayılır. Komissiyanın sədri və ya onun tapşırığı ilə komissiyanın üzvü komissiyanın iclasına sədrlik edir. Komissiya cinayət törətmiş, lakin cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması üçün Azərbaycan Respublikasının cinayət qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş yaş həddinə çatmamış, yaxud inzibati məsuliyyətə cəlb olunması üçün müvafiq yaş həddinə çatmamış yetkinlik yaşına çatmayanın, onun valideynlərinin və ya qanuni nümayəndələrinin iştirakı ilə baxır.
ş lərə və ya materiallara baxılmasının başqa vaxta keçirilməsi haqqında komissiyaya vəsatət daxil olmadıqda, yetkinlik yaşına çatmayan, onun validyenləri və ya digər qanuni nümayəndələri barəsində bütün digər işlərə və ya materiallara həmin şəxslərin iştirakı olmadan komissiyanın iclasında baxıla bilər. Komissiyanın iclasında şlərin və ya materialların hazırlandığı vaxtdan yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin vəkili komissiyanın işində iştirak etməyə buraxılır. clasın əvvəlində komissiyaya sədrlik edən şəxs hansı işin və ya materialın baxılmasını elan edir və komissiyanın iclasında iştirak edənləri təqdim edir. Bundan sonra sənədlər elan olunur, əsaslandırılmış qərarın qəbul edilməsi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən bütün hallar, işlər və ya materiallar tədqiq edilir, habelə vəsatətlərə baxılır, iclasda iştirak edənlərin çıxışları dinlənilir. Komissiyada baxılan işlərin və ya materialların mahiyyəti üzrə vəsatətlər yetkinlik yaşına çatmayan, yetkinlik yaşına çatmayanın valideynləri və ya digər qanuni nümayəndələri, vəkil və işlərin və ya materialların baxılmasında iştirak edən mütəxəssislər tərəfindən verilə bilər. Verilən vəsatətlərin baxılmasının nəticələri haqqında qeydlər komissiyanın iclas protokoluna yazılır. Yetkinlik yaşına çatmayana mənfi təsir edən hallar komissiyanın iclasında tədqiq edildiyi zaman komissiya yetkinlik yaşına çatmayanı iclas zalından çıxara bilər. Bu barədə komissiyanın iclas protokolunda müvafiq qeyd aparılır. Komissiya işə və ya materiallara dair aşağıdakı qərarlardan birini qəbul edir:
263
1. Əsasnamədə (9, 10 və 13-cü maddələrində) nəzərdə tutulmuş təsir tədbirlərini tətbiq etmək; 2. işlərin və ya materialların baxılmasına xitam vermək; 3. işlərin və ya materialların baxılmasını təxirə salmaq və onların əlavə yoxlanılmasını təmin etək; 4. işlərin və ya materialların baxılmasını dayandırmaq; 5. işlərin və ya materialların baxılması üçün müvafiq dövlət orqanlarına və ya prokurorluğa göndərmək. Qərarda aşağıdakılar göstərilir: • komissiyanın adı və tərkibi. • komissiya iclasının baxılması tarixi və yeri; • işinə və ya materialına baxılan şəxs barəsində məlumat; • işə və ya materiala baxılarkən müəyyən edilmiş hallar; • qərarın qəbul edilməsinə əsas olmuş sübutlar; • hüquqpozmaya görə məsuliyyət nəzərdə tutan və ya yetkinlik yaşına çatmayanın hüquqlarına təminat verən normativ-hüquqi akt; • qərardan şikayət verilməsi qaydası və müddəti haqqında məlumat. Qərar komissiyanın iclasında sədrlik edən şəxs və ya məsul katib tərəfindən imzalanır. Komissiya onların səlahiyyətinə aid edilən məsələlərə öz üzvlərinin azı yarısından çoxunun iştirakı ilə baxır və bu barədə sadə səs çoxluğu ilə qərar qəbul edilir. Qərarın icrası bütün dövlət orqanları, mülkiyyət formasından asılı olmayaraq müəssisələr, idarələr, təşkilatlar, habelə, vəzifəli şəxslər və vətəndaşlar üçün məcburidir. Dövlət orqanları, müəssisələr, idarələr və təşkilatlar, habelə vəzifəli şəxslər komissiyanın qərarını yerinə yetirmək üçün görülən tədbirlər haqqında komissiyaya 15 gün müddətində məlumat verir. şə və ya materiala dair qərar onun baxılmasından dərhal sonra elan olunur və qüvvəyə minir. Qərarın surəti 3 günədək müddətində barəsində qərar qəbul edilmiş yetkinlik yaşına çatmayana, habelə bu haqda müraciəti olduqda zərərçəkmiş şəxsə təqdim edilir və ya göndərilir. Barəsində qərar qəbul edilmiş şəxs, onun qanuni nümayəndələri, vəkil, zərərçəkmiş şə xs qərarın surəti təqdim edildiyi və ya alındığı gündən on gün müddətində komissiyanın olduğu yerin məhkəməsinə şikayət, prokuror isə protest verə bilər. Komissiya 3 gün müddətində şikayəti (protesti) işə və ya materiala dair bütün sənədlərlə birlikdə komissiyanın olduğu yerin məhkəməsinə göndərir. Göstərilən müddət ərzində şikayətin (protestin) verilməsi komissiyanın qərarının icrasını dayandırır.
Mövzu № 14. ″″″″ nzibati hüquqda intizam və maddi məsuliyyət″″″″
Yüklə 5,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|