Mövzu №1: ″″″″ darəetmənin, dövlət idar
Yüklə 5,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
tərəfdən yiyələnmək mütləq xarakter daşıyır. Daha dəqiq desək, bu biliklərə yiyələnmədən inzibati yurisdiksiya fəaliyyətini qanunvericiliyin tələblərinə müvafiq olaraq həyata keçirməyiniz mümkün olmayacaq. 278
Mühazirənin vasitəsi ilə siz gələcək xidməti fəaliyyətinizdə insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının, eləcədə inzibati xətalar qanunvericiliyinin prinsplərindən irəli gələn digər tələblərin təmin edilməsinə nail olmuş olarsınız. Bu mühazirədə birinci növbədə inzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatın anlayışı, vəzifələri və prinsipləri, ikinci növbədə icraatın iştirakçıları və onların hüquq və azadlıqları, üçüncü növbədə icraatda sübutlar və onların qiymətləndirilməsi, yekununda isə icraatın təmin edilməsi tədbirlərinin növləri, onların tətbiq edilməsi ə
Mühazirədə aparılıcaq təhlil əsasında əldə edəcəyiniz məlumatlar əsasında Sizlər gələcək xidmətlərinizdə inzibati yurisdiksiya fəaliyyətinizi inzibati xətalar qanunvericiliyinə müvafiq olaraq həyata keçirmiş olacaqsınız. Sual 1.
nzibati prosesin anlayışı və təyinatı. nzibati-prosessual fəaliyyət və inzibati yurisdiksiya. 279
Proses müəyyən nəticənin əldə olunmasına yönəlmiş müəyyən ardıcıl hərəkətlər, hansısa fəaliyyətin həyata keçirilməsi qaydasıdır. Bu mənada, məsələn, qanunvericilik, büdcə və s. prosesləri barədə danışmaq olar. darəçilik fəaliyyəti müəyyən ardıcıllıqla həyata keçirilir. darəçilik hərəkətlərinin ardıcıllığı idarəetmə prosesini təşkil edir. Başqa sözlə desək, idarəçilik prosesi bu hərəkətdir, hərəkətlərin və hərəkətlərlə bağlı münasibətlərin inkişaf mərhələləridir. darəçilik hərəkətlərinin həyata keçirilməsi qaydaları hüquq normaları ilə tənzimlənir və bununla əlaqədar olaraq, onlar hüquqi xarakter alırlar. darəçilik- prosessual hərəkətlər isə inzibati-prosessual normalarla tənzimlənirlər. Deməli, inzibati proses icra hakimiyyəti sahəsində qanunçuluğun təmin olunması və ictimai qaydanın möhkəmləndirilməsi məqsədilə qanunla tənzim olunan müəyyən fərdi işlərin həll edilməsi qaydasıdır. nzibati proses maddi inzibati-hüquqi və digər hüquq normalarının düzgün həyata keçirilməsinə yönəlmişdir. nzibati prosesin obyektini müxtəlif hüquq sahələri ilə tənzimlənən (inzibati, ə
münasibətlər təşkil edir. nzibati prosesin bu xüsusiyyəti, onu müəyyən fərdi işlərin həlli üzrə inzibati icraatların məcmusu kimi təsvir etməyə imkan verir. Fərdi işlərin aşağıdakı növləri ola bilər: - vətəndaşların hüquq, azadlıq və qanuni mənafelərinin pozulması ilə əlaqədar müraciətləri; - intizam xətaları haqqında işlər; - vurulmuş ziyanın ödənilməsi ilə əlaqədar olan işlər; - inzibati xətalar haqqında işlər; - inzibati nəzarətlə əlaqədar olan işlər və s. Deyilənlərdən göründüyü kimi, inzibati-hüquqi normalar dövlət və ictimai idarəetməyə aid müxtəlif məsələləri tənzimləyirlər və hüquq subyektlərinin əksər hissəsinə aiddirlər. Buna görə də inzibati proses idarəetmədə qanunçuluğun təmin edilməsi üçün əhəmiyyəti çox böyükdür. darəetmədə qanunçuluğu yalnız inzibati hüququn maddi normalarının realizəsi zamanı tələb olunan hərəkətlərin həyata keçirilməsində ardıcıllığını və onlarda olan hüquqi göstərişlərə riayət edilməsi şərtilə təmin etmək olar. Qüvvədə olan inzibati-prosessual normalar qanunlarda və qanunqüvvəli aktlarda göstərilmişdirlər. Bu normalar hüquq tətbiqetmə aktlarının qəbul edilməsi qaydalarını, inzibati prosesin iştirakçılarının hüquqlarının və vəzifələrinin həyata keçirilməsi qaydasını və s. müəyyənləşdirirlər. nzibati prosesi digər proseslərdən (cinayət, mülki) fərqləndirən spesifik xüsusiyyət onun idarəçilik fəaliyyətinin həyata keçirilməsi zaman görülən hərəkətlərin ardıcıllığıdır. O, inzibati hüququn maddi və başqa hüquq sahələrinin normalarının realizə və idarəçilik fəaliyyətinin xüsusi hüquqi formasıdır. nzibati prosesin məzmununu idarəçilik sahəsində öz səlahiyyətlərini və vəzifələrini yerinə yetirən inzibati hüquqi subyektlərin müəyyən ardıcıllıqla həyata keçirilən zaman yaranan idarəçilik xarakterli prosessual münasibətlər təşkil edir. 280
nzibati prosesi başqa proseslərdən (cinayət və mülki proseslərindən) fərqləndirən cəhətlərdən biri də odur ki, o, daha geniş ictimai münasibətləri əhatə edir, daha mürəkkəb struktura malikdir və müxtəlif inzibati-prosessual normalarla tənzimlənir. nzibati prosesin xüsusiyyəti həm də ondan ibarətdir ki, onun tətbiq etmə sahəsi inzibati hüquq normalarının realizəsi və inzibati-hüquqi münasibətlərinin müdafiəsi ilə bitmir. Dövlət idarəetmə orqanlarının, vəzifəli şəxslərin və idarəetmənin digər subyektlərinin hüquq tətbiqetmə fəaliyyəti çox vaxt elə həyati faktlarla üz-üzə gəlir ki, bunların həll edilməsi nəinki inzibati hüquq normalarının, habelə maliyyə, torpaq və s. hüquq sahələrinin normalarının tətbiqi ilə mümkün ola bilər. Göstərilən hüquq sahələrinin normaları inzibati-prosessual normalarla müəyyən edilmiş qaydalara müvafiq tətbiq edilirlər. cra hakimiyyəti sahəsində işlərin həll edilməsi inzibati prosesin prinsiplərini, habelə proses iştirakçılarının prosessual hüquq və vəzifələrini əhatə edir. darəçilik fəaliyyətinin tərkib hissəsi olaraq, inzibati proses dövlət idarəetməsinin ümumi prinsiplərinə əsaslanır. Bununla yanaşı, ümumi prinsiplər inzibati prosesdə özünəməxsus ifadəyə malikdirlər. nzibati prosesin xüsusiyyətlərini əks etdirən və onun mahiyyətini açıqlayan ə
- qanunçuluq; - maddi həqiqət; - aşkarlıq; - tərəflərin bərabərliyi; - prosesin yerli əhalinin dilində aparılması; - qənaətliyi və effektivliyi; - orqanların və vəzifəli şəxslərin prosesin lazımi qaydada aparılmasına və işin düzgün həll olunmasına ğörə məsuliyyəti və s. Onların hər birisi aşağıdakı kimi müvafiq məzmunlara malikdirlər: 1. Qanunçuluq prinsipi. Onun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, inzibati hüququn maddi hüquqi normalarının tətbiqi bütün hallarda qanuna müvafiq olmalıdırlar. Normalar inzibati hüququn prosessual normalarında göstərilmiş qaydaya uyğun olaraq həyata keçirilirlər. Yəni inzibati prosesdə qanunçuluq inzibati hüququn və digər hüquq sahələrinin normalarının həyata keçirilməsi qaydaya ciddi surətdə əməl etmək tələbi kimi çıxış edir. Qanunçuluq habelə inzibati prosesin iştirakçılarının hüquqlarının və mənafelərinin qorunmasını da nəzərdə tutur. nzibati prosesin istənilən iştirakçısının hüquq və mənafelərinin pozulması halları baş verdikdə iştirakçı qanunsuz hərəkətlər barədə şikayət verə bilər. Qanunçuluq prinsipinə uyğun olaraq, inzibati-prosessual qanunvericiliyində vətəndaşların hüquqlarının qorunmasına xüsusi diqqət yetirilir. Bu məqsədlə vətəndaşların hüquqlarının qorunması üzrə məhkəmə müdafiəsi təşkil edilib, yəni qanunsuz qərarlar və s. barədə vətəndaşlar məhkəməyə ş
2. Maddi həqiqət prinsipi. Bu o deməkdir ki, işin bütün halları hərtərəfli və obyektiv surətdə tədqiq edilməlidir. Bu prinsip hüquq tətbiqedən şəxsi işə baxarkən bütün sübutları diqqətlə nəzərdən keçirməyi, onları düzgün qiymətləndirməyi tələb 281
edir. Zəruri hallarda əlavə sənədləri tələb etmək, yoxlama və ekspertiza aparmaq, işin obyektiv surətdə həll olunması üçün başqa tədbirləri də həyata keçirmək lazımdır. Qanunvericilik işin mahiyyətini diqqətlə araşdırılmasını, birtərəfliyi və habelə qərəzliyi tamamilə istisna etməyi tələb edir. Maddi həqiqət prinsipi həm də ona görə əhəmiyyətlidir ki, idarəetmə subyektləri tərəfindən hüququn tətbiq edilməsi nəinki faktların və şəraitin müəyyənləşdirilməsi, həm də onun bu faktlara və şəraitə hüquq normalarının tətbiqi prosesində təsiri ilə əlaqədardır. Belə ki, polis əməkdaşı, qanun pozan şəxsi yerində cərimə edərkən, nəinki müvafiq inzibati-hüquq normasını tətbiq edir, habelə təqsirkara bilavasitə təsir edir. 3. Tərəflərin qanun qarşısında bərabərlik prinsipi. Bu prinsipin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, proses iştirakçısının inzibati-prosessual statusu müəyyən edilir. Bu statusa görə hər bir vətəndaş, sosial və xidməti vəziyyətindən, o cümlədən digər hallardan asılı olmayaraq idarəçilik məsələsini həll edərkən qanun və orqan qarşısında bərabərdir. Bundan başqa, bu prinsip inzibati prosesin iştirakçısına ehtiyac olduqda müvafiq hüquqi yardımın göstərilməsini, həm də inzibati prosesin iştirakçıları tərəfindən lazımi qaydada öz hüquqlarından istifadə etmələrinə və üzərlərinə qoyulmuş vəzifələrə riayət etmələrinə işə baxan orqanın istifadə etmələrinə nəzarət etməsini nəzərdə tutur. 4. Aşkarlıq prinsipi ondan ibarətdir ki, proses açıq şəkildə keçirilməli və vətəndaşlara bu barədə lazımi məlumat verilməlidir. Proses, bir qayda olaraq, açıq keçirilir. Proses iştirakçılarına prosessual hüquqlardan maneəsiz istifadə edilməsinə, işin materialları ilə, sənədlərlə və s. ilə tanış olmağa imkan yaradılır. nzibati prosesdə iştirak etmək üçün ictimaiyyətin nümayəndələri cəlb olunur. şə maraq göstərən orqanlar, təşkilatlar işin materialları və iş üzrə qəbul olunmuş qərarlarla tanış ola bilərlər. Bir çox qərarlar açıq surətdə elan olunur. 5. nzibati prosesin yerli əhalinin dilində aparılması. Bu prinsipin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, proses aparılan dili bilməyən şəxslər öz ana dilində izahatı verə bilərlər və tərcüməçinin köməyindən istifadə edə bilərlər. 6. Prosesin qənaətliyi və effektivliyi prosesin tezliklə keçirilməsinin və eyni zamanda onun aparılmasına böyük maliyyə xərcləri sərf etmədən təşkilinə yönəlmişdir. Prosesin qənaətiliyinə və effektivliyinə işinin baxılma vaxtının qanunvericilik tərəfindən müəyyən edilməsi də şərait yaradır. 7. Orqanların və vəzifəli şəxslərin prosesin lazımi qaydada aparılmasına və işin düzgün həll olunmasına görə məsuliyyət. Bu prinsipə görə, proses qaydalarının pozulmasında, yaxud qanunsuz qərar çıxarmaqda təqsirli hesab edilən şəxslər inzibati və cinayət məsuliyyəti daşıyırlar.
282
nzibati prosesin subyektləri nzibati prosesdə subyekt kimi (iştirakçı kimi) Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları; əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər; dövlət orqanları, idarə, müəssisə və təşkilatlar; qeyri-hökumət təşkilatları; dövlət qulluqçuları; qeyri-hökumət təşkilatları və onların nümayəndələri çıxış edirlər. nzibati prosesin subyektlərinin hüquqi vəziyyəti aşağıdakılarla müəyyən edilir: Birincisi, bu subyekt prosesdə öz qanuni mənafelərini və hüquqlarını müdafiə edən tərəfdir. kincisi, inzibati prosesdə onun iştirakçıları şahid, ekspert, tərcüməçi və s. kimi çıxış edə bilərlər. nzibati xəta haqqında iş üzrə icraatda isə zərər çəkən şəxs də prosesin iştirakçısı hesab olunur. nzibati prosesin iştirakçıları kimi habelə prosesin tərəflərinin hüquqlarının müdafiəçisi kimi çıxış edən şəxslər, o cümlədən, vəkillər və nümayəndələr hesab edilirlər. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları, əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şə
inzibati prosesdə aşağıdakı qismdə çıxış edirlər: - öz hüquqlarının realizəsi, yaxud vəzifələrinin yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar işin həll edilməsi üzrə səlahiyyəti olan orqan qarışısında iş qaldıran şəxslər; - inzibati işlərin həll edilməsi səlahiyyəti olan orqanda hüququnun pozulması, yaxud tanınmaması ilə əlaqədar hüququnun müdafiəsini tələb edən tərəf kimi, yaxud orqanda şikayətçinin (ərizəçinin) hüquqlarının pozulması və ya tanınmaması ilə ə
- üçüncü şəxs kimi, yəni mübahisə predmeti barədə müstəqil (özünün) tələbləri ilə müraciət edən, yaxud müraciət etməyən, lakin tərəflərin biri ilə birləşən şəxs kimi; Yüklə 5,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|