Mövzu 1 Mikroiqtisadiyyatın predmeti və metodu. Plan

2. Kapitalın tarixi formaları

Sənaye Kapitalı bugünkü yeganə və hÖKmran formaya birdən-birə çatmamışdır. Onun sələfləri hələ Kapitalizmdən əvvəİKİ qu-ruluşlarda fəaliyyətə başlamışdır. Kapitalm iİKİn tarixi formala-rı İKİnci və üçüncü iri ictimai этэк bölgüsü ilə əlaqədar meydana gələn sələm və tacir Kapitalı adlanır. Faiz gətirən Kapital, yaxud öz qədim forması üzrə adlandıra büdiyimiz Kİmi, sələm Kapitah öz ƏKİzi olan tacir Kapitalı ilə birlikdə Kapitalm ən qədim forma-larmdandır, Kapitalist istehsal üsulundan çox əvvəl mövcud olan və ən müxtəlif ictimai-iqtisadi formasiyalarda təsadüf olunan for-malarmdandır. Sələm Kapitalı sadə əmtəə və pul tədavülündən başqa bir şey tələb etmir. Sələm Kapitalı quldarlıq və feodalizm dövründə çox mühüm rol oynayır. Sələm Kapitalı borc Kapitalın-dan əsaslı surətdə fərqlənir.

Sələm Kapitalı Kapitalizmdən əvvəİKİ dövrlərin məhsulu idi və o, həmin quruluşlarda şəhər və Kənd zəhmətKeşlərinin istismarmı daha da gücləndirirdi. Sələm və borc Kapitalı bir-birindən borc-lunun xaraKteri e'tibarı ilə fərqlənir. Quldarlıq və feodahzm dövründə borc verənlər pul Kapitalı sahibləri - tacirlər, mə'bədlər, Kİlsələr, monastırlar olmuşlar. Borc alanlar isə, bir tərəfdən iri torpaq sahibləri, feodallar, bəylər və xanlar, ümumiyyətlə, feodallar, кга1-lar və s., digər tərəfdən, xırda istehsalçılar - sənətKarlar və əsas e'tibarilə Kəndlilər idi. Qeyd etməK lazımdır kİ, sələm Kapitalmm inKİşafı tacir Kapitalımn, məhz pul-ticarət Kapitalmm inKİşafı ilə əlaqədardır. Tacirlər pul borc edirlər kİ, pulun vasitəsilə mənfəət əldə etsinlər, pulu Kapital olaraq tətbiq etsinlər, yə'ni xərcləsinlər. Sələm Kapitalı borc Kapitalmdan istifadə edilməsi xaraKterinə gö-rə də fərqlənir. Sələmçilərdən borc alınan pullar xırda istehsalçı-lar tərəfindən əsasən qeyri-məhsuldar şəKİldə xərclənirdi, Kəndli-lər, sənətKarlar aldıqları pulları müxtəlif vergilərin, torpaq rentala-rının və s. ödənilməsinə, yaşayış vasitələrinin alınmasına sərf edirdilər. Quldarlar və feodallar aldıqları pulları öz tüfeyli isteh-1акта, dəbədəbələrə sərf edirdilər. Hər İKİ halda borc alınan pullar istehsaldan Kənarda sadəcə alqı və tə'diyə vasitəsi Kİmi tətbiq olunur-du. Bu şəraitdə pul ancaq alacaqlımn, yə'ni sələmçiıün əlində Kapital Kİmi meydana çıxır.

Sələm Kapitalı ilə tacir Kapitalı гаэкап və zaman daxilində ya-naşı hərəKət edirdi və bir-birinə qarışırdı, çünKİ ən böyÜK sələm-çi tacirlər idi. Tacirlər sənətKar sexlərində və Kəndlilərdən al-dıqları məhsulları aparıb başqa bazarlarda nisbətən baha qiymətə satırdılar. Sələm Kapitalı Kİmi, tacir Kapitalı da tam sərbəst idi, yə'ni o, istehsala tabe deyildi.