Kələm güvəsi (Plutella maculipennis C.) – Kəpənəklər (Lepidoptera) dəstəsi, güvələr (Plutellidae) fəsiləsinin nümayəndəsidir.
Yetkin fərd bozumtul-qonur, yaxud qəhvəyi rəngdədir. Arxa qanadlar saçaqlıdır. Qanadları açıq halda 14-17 mm-dir.
Yumurtası ovalvaridir, açıq sarıdır, uzunluğu 0,4-0,5 mm-dir. Tırtılları yaşıldır, 3 cüt döş ayağı və 5 cüt qarıncıq ayaqları vardır. Uzunluğu 9-12 mm-dir.
Zərərverici yabanı xaççiçəklilər və məhsul qalıqları üzərində tor barama içərisində pup halında qışlayır.
Yazda (apreldə) qışlamış puplardan kəpənəklər uçur. Bir müddət qidalanır, cütləşir və yarpaqların alt səthinə, damarlar boyu yumurta qoyur. Bir dişi fərd 300 ədədə qədər yumurta qoyur. Qoyulmuş yumurtanın embrional inkişafı 3-7 gündür. Tırtılın inkişafı 9-15 günə başa çatır, bundan sonra onlar ağ barama toxuyub orada puplaşır və 7-10 gündən sonra kəpənək uçur. İldə 5-dən az olmayaraq nəsil verir.
Mübarizə tədbirləri. 1. İl boyu yabanı xaççiçəkli bitkilər məhv edilməli, məhsul yığıldıqdan sonra bitki qalıqları sahədən çıxarılmalıdır.
2. Tırtıllara qarşı mübarizədə mikrobioloji preparatlardan entobakterin-3 (3-4 kq/ha), dendrobasilin-100 (1-1,2 kq/ha) və boverin (3 kq/ha) preparatlarının suspenziyası çilənməlidir.
3. Kimyəvi mübarizədə Karate Zeon (0,1 l/ha), Koru-alfa 5 (0,2 l/ha) emulsiyası ilə çiləmə aparılması məsləhət bilinir.
Kələm sovkası (Mamestra brassicae L.) - Kəpənəklər (Lepidoptera) dəstəsi, gecə kəpənəkləri (Noctuidae) fəsiləsinin nümayəndəsidir.
Yetkin kəpənəyin ön qanadları bozumtul-qonur rəngdədir. Üzərində 3 ləkə – böyrəkşəkilli, dairəvi və paz şəkilli vardır. Qanadları açılan zaman böyüklüyü 50 mm-dir.
Yumurta yarım kürəvaridir, sarımtıl rəngdədir, böyüklüyü 0,5 mm-dir.
Tırtıllar yaşımtıl-boz, yaxud qonur rəngdədir. Axırıncı yaşda uzunluğu 50 mm-dir.
Pupu qırmızımtıl-qəhvəyidir, uzunluğu 20-25 mm-dir. Əsasən respublikanın dağlıq və dağətəyi rayonlarında çox yayılmışdır.
Zərərverici torpağın üst qatında 6-12 sm dərinlikdə pup halında qışlayır. Aprel ayının əvvəli və mayın əvvəlində qışlamış puplardan kəpənəklər uçur, qidalanır, cütləşir və yumurta qoyur. Yumurtalar topa halında (bir topada 100-200 ədəd) yarpağın alt səthinə qoyulur. Bir dişi fərd 1500 ədədə qədər yumurta qoya bilir.
Yumurtanın embrional inkişafı 10-15 gün çəkir. Tırtıllar 45-60 gündə inkişafını başa çatdırır, bu müddətdə 5 dəfə qabıq dəyişir və 6 yaş keçirir. İnkişafını başa çatdırmış tırtıllar torpağa düşür və orada pup halına keçir. İkinci nəslin inkişafı da birinci nəsildəki kimi gedir. İldə 2 nəsil verir.
Tırtıllar əsasən yarpaqlarla qidalanır, kələm baş bağladıqda isə yumrunu deşərək onun içərisinə girib orada qidalanır. Belə zədələnmiş baş yumrusu öz əmtəəlik dəyərini itirir və çürüyür.
