Mövzu Entomologiya və kənd təsərrüfatı bitkilərinə zərərverən canlılar haqqında anlayış, onların növ tərkibi, çoxalma və inkişafı. Zədə və zərər. Plan

Mübarizə tədbirləri. 1. Zərərvericiyə qarşı aqrotexniki, mexaniki, bioloji və kimyəvi mübarizə üsullarından istifadə edilir.
2. Alaq otları müntəzəm olaraq məhv edilməlidir. Tez qönçə verən sortlar əkilməlidir və bir sıra aqrotexniki tədbirlər (torpağın becərilməsi, əlavə və əsas gübrələrin verilməsi, suvarmanın aparılması və s.) vaxtında aparılmalıdır.
3. Tırtıllar əllə yığılmalı, ucvurma əməliyyatı aparılarkən pambığın uc yarpağında olan yumurtaları məhv etmək üçün əldə edilmiş yaşıl kütlə toplanaraq sahədən kənara çıxarılmalıdır.
4. Qarğıdalı əkinləri pambıq əkinlərindən aralı olmalıdır.
5. Zərərvericinin azalmasında təbiətdə mövcud olan yumurtaları yoluxduran trixoqramma və tırtılları yoluxduran apanteləs, habrobrokon minicisi böyük rol oynayır.
6. Tırtıllarda xəstəlik törədən dendrobasilin-30 – 4-5 kq/ha, bitoksibasilin – 3-4 kq/ha, baverin – 2-3 kq/ha preparatlarının suspenziyasından istifadə etmək məsləhətdir.
7. Cinsi feremon tələlərindən istifadə etmək olar.
8. Kimyəvi mübarizə vaxtında aparılarsa yüksək səmərə verir. Belə ki, zərərvericinin 1-ci nəslinə qarşı hər bir 100 ədəd bitkidə 5-6 ədəd kiçik yaşlı tırtıl və 10-12 ədəd yumurta, 2-ci və 3-cü nəslə qarşı isə 10-12 kiçik yaşlı tırtıl və 20-25 yumurta olduqda mübarizəyə başlamaq məslhətdir. Kimyəvi mübarizədə 85%-li sevinin islanan tozundan 2,0-2,5 kq/ha, 20%-li sumisidin – 0,6 kq/ha, 35%-li fozalon – 2,0-2,5 l/ha, karate zeon– 0,5 kq/ha preparatlarının emulsiyası ilə çiləmə aparılması məsləhət görülür.
Payızlıq əkin sovkası (Agrotis sogetum Sch) – Orta böyüklükdə kəpənək olub, qanadları açılan zaman 35-40 mm-dir. Ön qanadları açıq-boz rəngdədir. Ön qanadları üzərində böyrəkşəkilli, yumru və pazvari ləkələr vardır.
Tırtıllar boz, torpaq rəngindədir. Uzunluğu 50 mm-ə çatır. Ona toxunduqda dərhal qıvrılır.
Payızlıq əkin sovkasının yaşlı tırtılları torpaqda qışlayır. Torpağın üst qatının qızması ilə əlaqədar olaraq, onlar dərin qatlardan üst səthə çıxır və 5-6 sm dərinlikdə pup halına keçirlər. Yazda aprelin ortalarında pupdan kəpənək uçmağa başlayır. Kəpənəklər əsasən gecələr uçur və mədəni bitkilər, yaxud torpağa yumurtalar qoyurlar. Bir dişi fərd 2000 ədədə qədər yumurta qoya bilir. Yumurtanın embrional inkişafı 3-4 gündə başa çatır. inkişafını başa çatdırmış tırtıllar pup halına keçir və pupdan 2-ci nəslin kəpənəyi uçur. Bir müddətdən sonra yumurta qoyurlar. Tırtıllar öz inkişafı zamanı 5 dəfə qabıq dəyişir və 6 yaş keçirir. İnkişafını başa çatdırmış tırtıllar torpağa düşür və orada qışlamaya gedir. İl ərzində 2-3 nəsil verirlər.