`Mövzu Maliyyə uçotunun mahiyyəti, təyinatı, tənzimlənməsinin qanunvericilik bazası və konseptual əsasları

Kommandit ortaqlığı – elə bir ortaqlıqdır ki, ortaqlığın adından sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirən və ortaqlığın öhdəlikləri üzrə öz əmlakı ilə məsuliyyət daşıyan iştirakçıları (tam ortaqlar) ilə yanaşı ortaqlığın fəaliyyəti ilə bağlı zərər üşün qoyduqları mayaların məbləği həddində risk daşıyan və ortaqlığın sahibkarlıq fəaliyyətində iştirak etməyən bir və bir neçə iştirakçısı –maya qoyanı (kommanditçi) vardır.
Məhdud məsuliyyətli cəmiyyət – bir və ya bir neçə şəxs (fiziki və (və ya) hüququ şəxs) tərəfindən təsis edilən, nizamnamə kapitalı nizamnamə ilə müəyyənləşdirilmiş miqdarda paylara bölünən cəmiyyətdir.Məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin (MMC) iştirakçıları onun öhdəlikləri üzrə məsuliyyət daşımır, cəmiyyətin fəaliyyəti ilə bağlı zərər üçün qoyduqları mayaların dəyəri həddində risk daşıyırlar. MMC öz iştirakçılarının üçüncü şəxslər qarşısında öhdəliklərinə görə məsuliyyət daşımır. MMC-nin yaradılması zamanı təsis yığıncağı cəmiyyətin nizamnamə kapitalına təsisçilər tərəfindən tamamilə fopmalaşdırıldıqdan sonra keçirilir.MMC-nin firma adında cəmiyyətin adı, habelə “məhdud məsuliyyətli cəmiyyət” sözləri yazılmalıdır. Müəssisənin nizamnamə kapitalı onun təsisçilərinin pul ifadəsində qoyduqları payların məcmusudur. Paylar pul, qiymətli kağızlar, digər əmlak, əmlak hüquqları və pul ifadəsində qiyməti olan başqa hüquqlar şək- lində qoyula bilər.
MMC-nin hər bir iştirakçısının nizamnamə kapitalındakı mayalarına uyğun olaraq mənfəət almaq hüququ vardır. MMC-nin qanunla müyyn edilmiş qaydada müflisləmə və iflas ehtimalı yarandıqda, elcə də onun xalis aktivlrinin dəyəri onun nizamnamə kapitalından az olduqda iştirakçılar arasında mənfəətin bölüşdürülmə- sinə yol verilmir.
Məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin hüquqi vəziyyəti, təsisçilərinin hüquq və vəzifələri, habelə onun yaradılması, fəaliyyəti, yenidən təşkili və ləğv edilməsinin ümumi qaydaları Mülki Məcəllə əsasında müəyyən edilir.
Səhmdar cəmiyyəti – nizamnamə kapitalı müəyyən sayda sənmlərə bğlünmüş cəmiyyətdir. Səhmdar cəmiyyətləri də MMC-dir. Səhmlər buraxmağa yalnız səhmdar cəmiyyətlərinin hüquqları vardır. Səhmdar cəmiyyətinin əmlakı onun səhmlərinin yerləşdirilməsi hesabına və maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti və digər mənbəələr hesabına yaradılır. Səhmdar cəmiyyəti hər bir şəxs (fiziki və ya hüquqi şəxs) tərəfindən yaradıla bilər və ya cəmiyyətin bütün səhmlərini bir səhmdarın əldə etdiyi halda bir şəxsdən (fiziki və ya hüquqi şəxsdən) ibarət ola bilər. Səhmdar cəmiyyətinin firma adında cəmiyyətin adı, habelə “açıq səhmdar cəmiyyəti” və ya “qapalı səhmdar cəmiyyəti” sözləri yazılmalıdır.  
Səhmdar cəmiyyətinin hüquqi vəziyyəti, təsisçilərinin hüquq və vəzifələri, habelə onun yaradılması, fəaliyyəti, yenidən təşkili və ləğv edilməsinin ümumi qaydaları Mülki Məcəllə əsasında müəyyən olunur.
Səhmdar cəmiyyətləri iki tip olur: Açıq Səhmdar Cəmiiyəti (ASC) və Qapalı Səhmdar Cəmiiyəti (QSC).
Səhmdar cəmiyyətinin iştirakçıları onlara mənsuyb səhmləri digər səhmdarların razılığı olmadan özgəninkiləşdirə bildikdə , o, Açıq Səhmdar Cəmiyyəti sayılır. Bu cür cəmiyyətin buraxdığı səhmlər açıq abunə yolu ilə yerləşdirilir və fond birıalarında açıq şəkildə alınıb satılır. ASC-lər özlərinin maliyyə hesabatlarını açıq şəkildə dərc etdirməyə borcludurlar.
Səhmləri yalnız onun təsisçiləri arasında və ya qabaqcadan müəyyənləşdirilmiş digər şəxslər dairəsində yayılan səhmdar cəmiyyəti Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti hesab olunur. QSC buraxdığı səhmlərə açıq abunə yazılışı apara bilməz. QSC iştirakçılarının sayı məhduddur, bu say müvafiq icra hakimiyyətinin orqanı tərəfindən müəyyənləşdirilir. Həmin say həddi aşıldıqda cəmiyyət ASC-yə çevrilməlidir. QSC-
nin səhmləri yalnız bütün səhmdarların icazəsi olmaqla kənar şəxslərə satıla bilər.

4.