Mövzu7: «Seçki sistemi və seçki hüququ» p L a n
Yüklə 478,52 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
SUAL 2. Seçki hüququnun növləri Burada biz dar mənada seçki sistemi ilə tanış olacağıq. Bu mənada seçki sistemi dedikdə səsvermənin nəticələrinə görə namizədlər arasında mandatların bölüşdürülməsi üsulları başa düşülür. Belə üsulların bir neçə növü var. Onlardan majoritar və qarışıq seçki sistemlərinin adını çəkmək olar. Macoritar seçki sistemi Macoritar fransız sözü «mayorite»dən götürülüb və «çoxluq, əksəriyyət» mənasını verir. Bu seçki sisteminə uyğun olaraq, deputatlığa namizəd seçkilərdə fərdi qaydada iştirak etməlidir və o, seçkili orqana deputat seçilmək üçün seçki dairəsi üzrə digər namizədlərə nisbətdə daha çox səs toplamalıdır. Macoritar seçki sisteminə uyğun olaraq seçki dairəsi üzrə seçkilərin səs çoxluğunu əldə etmiş namizəd seçkidə qələbə qazanmış hesab edilir. Səs çoxluğunun sayından asılı olaraq majoritar seçki sisteminin üç növü müəyyən 8 edilir: 1) ixtisaslaşdırılmış majoritar sistem; 2) mütləq majoritar sistem; 3) nisbi majoritar sistem. İxtisaslaşdırılmış majoritar sistem mütləq və nisbi majoritar sistemlə müqayisədə seçicilərin daha böyük səs çoxluğunu tələb edir. Məsələn, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 101-ci maddəsinin 2-ci hissəsinə əsasən, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti səsvermədə iştirak edənlərin 2/3 səs çoxluğu ilə seçilirdi. Lakin 24 avqust 2002-ci ildə Konstitusiyaya dəyişiklik və əlavələr edildikdən sonra, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti səsvermədə iştirak edənlərin yarısından çoxunun səs çoxluğu ilə seçilir. Bundan başqa, İtaliyada 1993-cü il islahatlarına qədər müəyyən edilmişdir ki, senata namizəd birinci turda seçilmək üçün seçicilərin bütün verilmiş səslərinin 65%-ni almalıdır. Əslində belə əksəriyyəti qazanmaq çox çətindir, çünki səslər müxtəlif namizədlər arasında bölünür. Ona görə də İtaliyada ən yaxşı halda birinci turda 315 senatordan yeddisi, bəzən biri seçilirdi, bəzən isə heç kim seçilmirdi. Əgər ixtisaslı çoxluqlu majoritar sistemində birinci turda heç kim qələbə qazanmırsa, adətən, bir-iki həftədən sonra ikinci tur keçirilir. Bu sistemdə ikinci turda seçicilərin yeni səsverməsinə digərləri ilə müqayisədə ən çox səs toplamış iki namizəd çıxarılır. Lakin ikinci tur başqa qaydada da təşkil oluna bilər. İxtisaslı çoxluqlu sistem zamanı səs verənlərin deyil, bütün qeydiyyatdan keçmiş seçicilərin səslərinin faizi nəzərdə tutula bilər. Belə ki, Kosta-Rikada prezidentliyə namizəd birinci turda seçilmək üçün bütün qeydiyyatdan keçmiş seçicilər 40%+1 səsini almalıdır. Çilidə ixtisaslı çoxluq başqa cür müəyyən edilir: parlament seçkilərində ikimandatlı dairədə iştirak etmiş seçicilərin səslərinin 2/3- sini almış partiya hər iki yeri əldə edir; əgər heç bir partiya belə əksəriyyət qazana bilməmişsə, onda digərləri ilə müqayisədə daha çox səs qazanmış iki Yüklə 478,52 Kb. Dostları ilə paylaş:
|