Муќаддима

5 mg/m
3
 — 100% 
x — 30% 
5
,
1
100
30
*
5


x
 mg/m
3
 
Ushbu hisob kitoblordan xulosa shuki, havoni SO gazidan tozalangandan keyin, 
tozalangan havo tarkibida SO ning konsentrasiyasi 1,5 mg/m
3
ni tashkil etgan bo’lsa, 
demak havo tozalangae va u inson hayoti, o’simliklar va hayvonot dunyosi uchun 
zararsiz hisoblanadi. 
Har bir tozalash qurilmasining texnik imkoniyatlari va iqtisodiy ko’rsatkichlari 

---

67 
quyidagilar bilan belgilanadi: 
1. Tozalash qurilmasining ishlash samaradorligi. 
Ushbu ko’rsatkich tozalash qurilmasida havodagi changni qancha miqdorda 
ushlab qolinmaganligini ko’rsatadi. Masalan, tozalash qurilmasiga m
1
kg changli havo 
kirib, unda m
2
kg chang ushlab qolindi. Bunda qurilmaning ishlash samaradorligi 
quyidagi formula bilan %larda hisoblanadi: 
%
100
*
1
2
m
m


(1) 
Agar havo tarkibidagi changning konsentrasiyasi ma’lum bo’lsa, unda tozalash 
qurilmasining ishlash samaradorligi quyidagi formula bilan hisoblanadi. 
%
100
*
0
K
K
C
C
C



(2) 
bu erda C
k
– qurilmaga kirayotgan havo tarkibidagi changning konsentrasiyasi, 
mg/m
3 
C
0
– tozalangan havo tarkibidagi changning konseitrasiyasi, mg/m
3 
SHuni alohida ta’kidlash joizki, muhandislik amaliyotida changli havo tarkibidagi 
kichik zarrachalarni bitta tozalash kurilmasida butunlay ajratib bo’lmaydi. SHuning 
uchun tozalash jarayonlari bosqichma-bosqich amalga oshiriladi, ya’ni avval katta 
zarrachalar chang cho’ktirish kamerelarida, so’ngra kichik zarrachalar elektr filtrlarda 
cho’ktiriladi. 
Har bir qo’llanilgan tozalash qurilmaning ishlash samaradorligi havoni tozalash 
darajasi (n) bilan aniqlanadi: 
%
100
*
%
100
*
1
1
2
2
1
1
1
2
1
C
V
C
V
C
V
m
m
m
n




(3) 
bu erda, 
1
m
– tozalanmagan havo tarkibidagi qattiq zarrachalar miqdori, kg; 
2
m
– tozalangan havo tarkibidagi qattiq zarrachalar miqdori, kg; 
V
1
– tozalanmagan havoning hajmi, m
3
; 
V
2
– tozalangan havoning hajmi, m
3
; 
C
1
– changli havo tarkibidagi qattiq zarrachalarning konsentrasiyasi, kg/m
3
; 
C
2
– tozalangan havo tarkibidagi qattiq zarrachalarning konsentrasiyasi, kg/m
3
; 
Agar changli havo bosqichma-bosqich ikkita tozalash kurilmasi yordamada 
tozalansa, unda tozalash qurilmalarining umumiy ishlash samaradorligi (η
um
) quyidagi 
formula bilan % larda hisoblanadi: