Муќаддима

 
Havoni changdan tozalashning maqsadlari, vositalari va texnik-
iqtisodiy ko’rsatgichlari 
Ma’lumki, ishlab chiqarish korxonalarida materiallarni yanchish, aralashtirish, 
uzatish va quritish jarayonida zarrachalarining o’lchami 3-70 mkm atrofida bo’lgan 
changlar 
paydo 
bo’ladi. 
Yoqilg’ilarni 
yoqish 
paytida 
tutunlar, 
bug’larni 
kondensasiyalashda esa, tumanlar paydo bo’ladi. Tutun va tumanlar tarkibidagi qattiq 
va suyuq zarrachalarning o’lchami 0,3-5,0 mkm atrofida bo’lishi mumkin. 
Sanoat korxonalarida havo yoki gazlarni boshqa aralashmalardan tozalash uchun 
quyidagi usullardan foydalaniladi: 
1. Og’irlik kuchi ta’sirida changni cho’ktirish. 
2. Markazdan qochma kuchlar ta’sirida changni cho’ktirish. 
3. Elektr kuchlari ta’sirida (maydonida) changni cho’ktirish. 
4. Changli havoni filtrlash. 
5. Changli havo yoki gazlarni yuvish yo’li bilan tozalash. 
Havo yoki gazlarni boshqa aralashmalardan tozalash uchun bir qator tozalash 
qurilmalari ishlatiladi: chang cho’ktirish kameralari, siklonlar, skrubberlar (shu 
jumladan, Venturi skrubberi), uyurmali chang ushlagichlar, rotasion qurilmalar, qattiq 
materiallardan tayyorlangan filtrlar, elektr filtrlari va hokazolar. 
Havo yoki gazlar 3 asosiy maqsadlarda tozalanadi: 
1. Atrof-muhit havosining ifloslanishini kamaytirish, ya’ni havo tarkibidagi 
changning miqdorini uning ruxsat etilgan chegaraviy konsentrasiya 
(RECHK)sidan oshib ketmasligini ta’minlash uchun. 
2. Havo yoki gaz tarkibidan qimmatbaho mahsulotlarni ajratib olish uchun. 
3. Texnologik jarayonlarga salbiy ta’sir etuvchi va asbob-uskunalar hamda 
qurilmalarning buzilishini tezlashtiruvchi moddalarni havo aralashmalari 
tarkibidan ajratib olish uchun. 
Shuni yodda tutish kerakki, havo yoki gaz tolzalangan hisoblanadi, agar havo 
tarkibidagi changning miqdori uning RECHKsini 30%ni tashkil etsa. Aks holda havo 
toza hisoblanmaydi. Masalan, havo tarkibida uglerod oksidi (SO) ning havodagi 
RECHKsi 5 mg/m
3
ga tengdir. 
Yuqoridagi ta’rifga asosan proporsiya tuzamiz: